Ukraynek
| Ukraynek (українська мова) | |
|---|---|
| Kewsys yn: | Ukrayn ha powyow erell |
| Kewsys gans: | 41 milvil |
| Klasyans genynnek: | Eyndo-Europek
|
| Savla sodhogel: | yeth sodhogel yn Ukrayn, Transnistri |
| Kesva an taves: | Національна академія наук України |
| Kodennow | |
| ISO 639-1 | uk |
| ISO 639-2(B) | ukr |
| ISO 639-2(T) | ukr |
| ISO 639-3 | ukr |
Ukraynek (українська мова, y'n yeth hy honan) yw yeth Slavek kewsys yn Ukrayn. Hemma yw yeth sodhogel Ukrayn. Y kewsir ynwedh gans kemenethow Ukrraynek yn Pow Kazagh, Moldova, Poloni, Romani, Lithouani ha Slovaki. Y skrifir y'n abecedari kyrillek. Yma pyth keskonvedhyans ynter Ukraynek, Russek ha Belorussek, ha dhywortans y tisplegyas y'n 12ves kansvledhen. Haval dhe Velorussek, chevisys veu lower a'y erva a Bolonek.
Gramasek
[golegi | pennfenten]Yeth junyadow (fusional), hanwek-akusek (nominative-accusative) yw, hag ev a us rager dhe styrya tu ha natur gwaya (satellite framed). An yeth a wra decernya yntra 'ty' ha 'hwi', ha gallos gasa an sojeta (null-subject). Rester usadow an lavar yw sojeta - verb - objeta (SVO). Restrow erel yw kemmyn awos an rydhsys gesys gans an yeth.
Yma dhe henwyn onan a dri henedhel: gorow, benow, direydh; i a furvbleg wosa:
- 7 ckas: hanwek, akusek, pewek, objetek, maynek, tylleryek ha galwek;
- 2 riv: unplek, liesplek.
Henwyn gwann a akord gans henwyn herwydh kenedhel, kas ha riv.
Kevys yw 4 amser dhe'n verb yn Ukraynek:
- a-lemmyn(теперішній): читає;
- dremenys (минулий): читав;
- a dheu sempel (простий майбутній): читатиме;
- a dheu trogylghek (складний майбутній): буде читати.
Wszystkie czasowniki mają dwa aspekty – dokonany (доконаний) і niedokonany (недоконаний).
Kellys yw an amser worberfydh yn Ukraynek arnowydh, kepar ha Polonek. An dedhyow ma, konsidrys yw dhe vos a'n gis koth, ha nyns yw usys war anow bythkweth an dedhyow ma.
Rannyethow
[golegi | pennfenten]██ Rannyethow an Ogledh
██ Rannyethow an Soth-est
██ Rannyethow an Soth-west
Possybyl yw dhe dhecernya dew vagas a rannyethow - a'n north hag a'n soth. A-ji an bagas a'n soth, kevys yw dew vagas, a'n west ha'n est.
- a'n north – An chif dyffrans a'n rannyethow a'n soth yw displegyans an sonyow Proto-Slavek *e, *o yn syllabennow degeys, a'n Proto-Slavek *ě (yn py pynag savla). Yn rannyethow a'n soth, i a dreyl dre vras dhe i (gelwys yw ikavism), mes yn rannyethow a'n north yn syllabennow diboslev i a worta an keth mar ledan e, o po an kulla y, u. Y'n rannyethow ma yn syllabennow poslevel, ny wra an son furvdreylya dhe a kepar hag y'n soth, ha kevys yw nebes diwvogalennow (rag ensampel u̯o, u̯e hag erel.) po bogalennow rewlys, mes pella war dhelergh (r.e. 'u', 'y').
- a'n est - Merkys yns i gans leveryans moy yn-rag ages y (hevelep dhe Bolonek), dasvelaregi l (hevelep dhe Bolonek ynwedh) ha'n leveryans a ky, hy , xy gans kessonen gales.
- a'n west – Orth komparya dhe'n bagas a'n est, moy kemysk yns i. Merkys yns i gans 'y' a wra mos a wel po mos isella, 'ł' moy velar (hevelep dhe Russek) ha leveryans medhel a 'ḱi', 'x́i' (mes 'hy' dell yw usys).
-
Arwodh yn Ukraynek war Vetro Kyiv
-
"Lenten Triodion" a Arghespkop (Metropolitan) Kyiv, Petro Mohyla, 1646
-
Arwodh fordh yn ranndir a Romani a gews Ukraynek
| Porth Yethow – Tre rag folennow ha klassys Wikipedya a-dro dhe yethow. |