Hwannen
| Hwann | |
|---|---|
| Skeusen korrdresen elektron a hwannen (Liw fug) | |
| Klassans bewoniethek | |
| Gwlaskor: | |
| Fylum: | |
| Isfylum: | |
| Klass: | Insecta
|
| Is-klass: | Pterygota
|
| Urdh: | Siphonptera Latreille, 1825
|
| Isurdhyow | |
|
Ceratophyllomorpha | |
Hweskeren vyghan heb eskelli yw an hwannen, esel a'n urdh Siphonaptera. Aswonnys yw a-dro dhe 2500 a eghennow. Arvil po teurogen (Sowsnek - parasite) yw hwannen a dheber goos bronnviles hag ydhyn. Liw gell tewl po du yw an brassa rann anedha, gans hys a 3mm pan vo y'n leun bloodh. I a yll lamma neb 50 gweyth hys aga horfow. Hwann a esplegyas dalleth an Amser Kalghek, dell hevel avel teurek war gneus bronnviles ha martesen ydhyn.
Pub eghen a hwannen a wra arbennegi, moy po le, war un eghen avel ostyas. Lies eghen a hwann nevra a bar war ostyas aral vytholl, mes nebes anedha yw le dewisus. Nebes teyluyow a hwann yw kevys war unn bagas a ostysi; rag ensampel, an Malacopsyllidae yw kevys war arvegynnow (Sowsnek - armadillos) hogen, an Ischnopsyllidae war eskelli kroghen hogen, ha'n Chimaeropsyllidae war hwistles olifans.
Hwannen rath an est, Xenopsylla cheopis, yw karyer Yersinia pestis, an bakteriom a gaws an pla du. Lesys veu an dises dhe dus gans kniviles, kepar ha'n rath du, a veu brathys gans hwann klevesys. Tardhow meur a gomprehend Pla Justinian y'n vledhen 540, ha'n Pla Du, a-dro dhe 1350, a ladhas kevran veur a boblans an bys.
Hwann a omdhiskedh yn gonisogethow denel yn furvow divers kepar ha cirkow hwann; bardhonieth, kepar ha "The Flea", ober erotek gans John Dunne; oberyow ilow, kepar ha'n re na gans Modest Mussorgsky; ha fylm gans Charlie Chaplin.
Yma lavar hengovek yn Kernewek "Na wra lesky an gwely dhe ladha an whadnen", ow styrya yn Sowsnek "Don't take a sledghammer to crack a nut!".
-
Cirk hwann
-
Lymnans a'n Pla Du
-
Hwannen gwiwer
-
Menhesen hwannen a'n Amser Kalghek
-
"An hwannen" gans John Donne