1969
1969 (MCMLXIX) waor e gewoen jaor wat op 'ne goonsdag begós op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
[bewirk | brón bewèrke]- 1 jannewarie - De btw (Belasting euver Toegevoogde Waerde) wirt geïntroduceerd. In 1968 woort hiejveur al ein wèt aangenómme. De btw besjleit 2 waerdes, ein "hoag" (12%) en ein "leëg" (4%) tarief. Die tarieve sjtaon neet vas en kènne van tied tot tied aangepas waere.
- 16 jannewarie - De sjtudent Jan Palach sjtuk zichzelf in brandj op 't Wenceslasplein in Praag oet protes taenge de trukgedrèjde hervorminge van de Praagse Lente. Hae euverliejt drie daag later aan zien verwónjinge.
- 18 jannewarie - Astronome van de universiteit van Arizona óntdèkke veur 't eësj eine pulsar.
- 9 fibberwarie – de eësjte tesvluch van eine Boeing 747-100 wirt gehawwe.
- 2 miert - De eësjte vluch (29 minute) van de Concorde.
- 25 miert t/m 31 miert - Zeve daag lank hawwe John Lennon en Yoko Ono eine "love-in" in 't Amsterdam Hilton Hotel.
- 26 miert de Kernenergiecentrale Dodewaard wirt in gebruuk genómme door keuningin Juliana.
- 18 april - Guido Reybrouck wint de veerde editie van de Amstel Gold Race.
- 27 april - De Franse zègke "non" taenge de veursjtèlle van president De Gaulle óm de gróndjwèt te verangere. De Gaulle treujt aaf en Senaatsveurzitter Alain Poher wirt waornummend president.
- 2 mei - 't Reusechtig passagierssjeep Queen Elizabeth 2 wirt te water gelaote.
- 23 mei - De Lauwerszeë wirt aafgesjlaote en hèt vanaaf noe Lauwersmeër.
- 30 mei - Op Curaçao vundj d'r eine groate arbeidersopsjtand plaatsj.
- 31 mei - Äöpening van de Kennedytunnel in Antwerpe.
- 19 juni - 't Nederlandse pensioenfónds PGGM wirt opgerich. 't Is mètein ein van de groatste fóndse van Europa.
- 3 juli - Muzikant Brian Jones (Rolling Stones) euverliejt op 27- jaorige laeftied. Jones wirt gevónje in 't zjwömbad van zien eige hoes. De exacte doadsaorzaak is nog sjteeds ónbekènd.
- 14 juli - Begin van de zösdaagse Voetbalaorlog tösje El Salvador en Honduras.
- 20 juli - De Belzje fitserenner Eddy Merckx wint de Runj van Frankriek.
- 21 juli - Astronaut Neil Armstrong zèt es eësjte miensj voot op de maon, mèt Edwin Aldrin in zien kielzog. Ruumdevaartuug: Apollo 11. Veer daag later lanje ze weer veilig op aarde.
- 25 juli - President Nixon kondig ein "vietnamisering" aan van de aorlog. 't Amerikaanse leger zal Vietnam verlaote.
- 10 augustus - Harm Ottenbros wirt in Zolder waereldkampioen fitserenne.
- 15 augustus - De eësjte daag van 't legendarische driedaagse Woodstockfestival in Bethel, New York, mèt in totaal ruum 400.000 bezeukersj en optraejes van 24 bands.
- 1 september - Keuning Idris van Libië wirt biej ein verblief in 't boetelandj aafgezat door kolonel Ghadaffi.
- 11 oktober - Äöpening van 't Rosa Spierhoes, ein verzörgingshoes veur bejaorde kunstenaers in Laren.
- zónger datum
- In 't dörp Groot-Ammers, Alblasserwaard, wirt 't ooievaarsdörp Het Liesveld gevestigd. Van hiejoet zal de ooievaar opnuuj es breujvogel in Nederlandj waere geïntroduceerd.
- Massale fraude biej de volkssjtömming op Nuuj-Guinea.
- Grensconflict tösje de Sovjet-Unie en China.
- Heite herfs in Noord-Italië: massaal sjtakinge veur hoager loane en baeter arbeidsómsjtendigheje.
- Oprichting KITLV-vertaengewoordiging in Jakarta.
- TV-debuut van 't póppeduo Bert en Ernie.
Nobelprieze
[bewirk | brón bewèrke]- Natuurkunde: Murray Gell-Mann "um zine bijdraoge en oontdèkkinge umtrint de classificatie vaan elementair deilkes en hun interacties."
- Sjemie: Derek Barton en Odd Hassel "um hun bijdraoge aon de oontwikkeling vaan 't concep vaan bevesteging en zien touwpassing in de sjemie."
- Geneeskunde: Max Delbrück, Alfred Hershey en Salvador Luria "um hun oontdèkkinge umtrint 't kopieermechanisme en de genetische structuur vaan virusse."
- Literatuur: Samuel Beckett "um zie sjrieve wat, in nui roman- en buunvörm, ziech verluf mèt de zinloesheid vaan de moderne mins."
- Vrei: Internationaol Arbeidsorganisatie (ILO)
- Economie: Ragnar Frisch en Jan Tinbergen "veur 't oontwikkele en touwpasse vaan dynamische modelle veur de analyse vaan economische percesse."
De gemiddelden Amerikaan (de zwijgende mierderheid)
Gebore
[bewirk | brón bewèrke]gebaore op 3 jannewarie 1969.
gebaore op 10 mei 1969.
gebaore op 14 juni 1969.
gebaore op 13 november 1969.
- 3 jannewarie - Michael Schumacher, Duutsje autocoureur
- 10 jannewarie - Robert Maaskant, Nederlandse voetballer en voetbaltrainer
- 14 jannewarie - Jason Bateman, Amerikaansen acteur
- 14 jannewarie - Dave Grohl, Amerikaanse muzikant (o.a. Foo Fighters en Nirvana)
- 15 jannewarie - Rob van Dijk, Nederlandse voetbalkeeper
- 17 jannewarie - Tiësto, artiestenaam van Tijs Verwest, Nederlandse DJ
- 21 jannewarie - Halbe Zijlstra, Nederlandse politicus
- 23 jannewarie - Stefano Zanini, Italiaanse fitserenner
- 26 jannewarie - Maarten den Bakker, Nederlandse fitserenner
- 27 jannewarie - Jeroen Piket, Nederlandse sjaker
- 4 fibberwarie - Guusje Nederhorst, Nederlandse actrice (gesjtorve 2004)
- 9 fibberwarie - Pavel Tonkov, Russische fitserenner
- 10 fibberwarie - Jan Kees de Jager, Nederlandse politicus (CDA)
- 11 fibberwarie - Jennifer Aniston, Amerikaanse actrice
- 11 fibberwarie - Jeroen Grueter, Nederlandse sjportcommentator
- 14 fibberwarie - Maaike Widdershoven, Nederlandse zangeres, actrice en musicalsjter
- 18 fibberwarie - Michiel van Hulten, Nederlandse politicus
- 22 fibberwarie - Hans Klok, Nederlandse illusionist
- 22 fibberwarie - Marc Wilmots, Belzje voetballer
- 15 miert - Marc Lammers, Nederlandse hockeycoach
- 15 miert - Carla Zijlstra, Nederlandse sjaatsster
- 23 miert - Youri Mulder, Nederlandse televisiecommentator en voetballer
- 28 miert - Ivan Gotti, Italiaanse fitserenner
- 28 miert - Earnest Stewart, Nederlands-Amerikaanse voetballer
- 4 april - Dennis de Nooijer, Nederlandse voetballer
- 4 april - Gérard de Nooijer, Nederlandse voetballer
- 6 april - Joël Smets, Belzje motorcrosser, meërvoudig Belsj kampioen
- 8 april - Nicky Nicole es Nicholas Carter, Nederlands-Amerikaanse travestiet
- 13 april - Margrethe Vestager, Deense politica
- 17 april - Eeke van Nes, Nederlandse roejster
- 20 april - Jan van Halst, Nederlandse voetballer en voetbalcommentator
- 24 april - Ruud de Wild, Nederlandse diskjockey
- 25 april - Martin Koolhoven, Nederlandse filmmaeker
- 25 april - Renée Zellweger, Amerikaanse actrice
- 10 mei - Dennis Bergkamp, Nederlandse voetballer
- 22 mei - Kim Holland, Nederlands model en actrice
- 25 mei - Patrick Jonker, Australische fitserenner
- 6 juni - Jeroen Snel, Nederlandse televisiepresentator
- 9 juni - Dione de Graaff, Nederlandse televisiepresentatrice
- 14 juni - Steffi Graf, Duutsje tennisster
- 15 juni - Oliver Kahn, Duutsje voetbalkeeper
- 20 juni - José Luis Calva Zepeda, Mexicaanse sjriever en verdachte van
- 25 juni - Natasha Gerson, Nederlandse sjriefster en scenariste
- 26 juni - Carlo Boszhard, Nederlandse televisiepresentator
- 29 juni - Daniël Boissevain, Nederlandse acteur
- 7 juli - Selma van Dijk, Nederlandse televisiepresentatrice
- 9 juli - Volkert van der Graaf, Nederlandse milieuactivist en maordenaer van Pim Fortuyn
- 17 juli - Karin Brienesse, Nederlandse zjwömster
- 17 juli - Jaan Kirsipuu, Estse fitserenner
- 4 augustus - Michiel Mol, Nederlandse zakeman en veurmalig directeur van Spyker F1
- 21 augustus - Marlies Verhelst, Nederlandse sjriefster
- 22 augustus - Bruno Tobback, Belzje politicus
- 24 augustus - Jans Koerts, Nederlandse fitserenner
- 26 augustus - Melissa McCarthy, Amerikaanse actrice en comédienne
- 19 september - Candy Dulfer, Nederlandse saxofoniste
- 17 september - Keith Flint, Britsen danser en zenger (gestorve 2019)
- 20 september - Richard Witschge, Nederlandse voetballer
- 26 september - Marit van Eupen, Nederlandse roejster
- 11 oktober - Prins Constantijn, derde zoon van Keuningin Beatrix en Prins Claus
- 11 oktober - Michiel Schapers, Nederlandse tennisser en -bóndjscoach
- 16 oktober - Roy Hargrove, Amerikaanse jazztrompöttis (gestorve 2018)
- 16 oktober - Danny Hesp, Nederlandse voetballer
- 22 oktober - Helmut Lotti, Belzje zenger
- 27 oktober - Anita van Eijk, vrouw van Prins Pieter-Christiaan
- 27 oktober - Liu Wei, Chinese taofeltennisster
- 28 oktober - Des'Ray, Nederlandse zangeres (o.a. 2 Brothers On The 4th Floor)
- 30 oktober - Ronald van Raak, Nederlandse politicus (SP)
- 3 november - Niels van Steenis, Nederlandse roejer en olympisch kampioen
- 13 november - Ayaan Hirsi Ali, Somalisch-Nederlandse politica (VVD)
- 17 november - Jean-Michel Saive, Belzje taofeltennisser
- 19 november - Richard Virenque, Franse fitserenner
- 29 november - Pierre van Hooijdonk, Nederlandse voetballer
- 30 november - Trina Gulliver, Èngelsje dartster
- 22 december - Dagmar Hase, Duutsje zjwömster en olympisch kampioene (1992)
- 28 december - Linus Torvalds, Finse programmeur van Linux en ein van de kopsjtökke van de vrieje-softwarebewaeging
- 29 december - Jurgen van den Goorbergh, Nederlandse motorcoureur
Gesjtorve
[bewirk | brón bewèrke]gesjtórve op 28 mieërt 1969.
gesjtórve op 12 oktober 1969.
- 9 jannewarie - Jacques van Egmond (60), Nederlandse fitserenner
- 19 jannewarie - Jan Palach (20), Tsjechische sjtudent en politiek activist
- 31 jannewarie - Meher Baba (74), Indiase goeroe van Iraanse aafkóms
- 25 fibberwarie - Jan Zajíc (18), Tsjechische sjtudent en politiek activist
- 28 miert - Dwight D. Eisenhower (78), opperbevelhöbber ónger de WOII en 34ste president van de Verenigde Sjtate
- 5 april - Hendrik Wiegersma (77), Nederlandse arts en kunstenaer
- 29 april - Julius Katchen (42), Amerikaanse pianist
- 14 mei - Raymond Louviot (60), Franse fitserenner en ploogleijer
- 23 mei - Peter Alma (83), Nederlandse beeldend kunstenaer
- 1 juni - Ivar Ballangrud (65), Noorse sjaatser en olympisch kampioen
- 3 juli - Brian Jones (27), Èngelsje gitarist (The Rolling Stones)
- 24 juli - Witold Gombrowicz (64), Poolse sjriever
- 6 augustus - Theodor Adorno (65), Duutsje socioloog, filosoof, musicoloog en componist
- 15 augustus - Stijn Streuvels (97), Vlaamse sjriever
- 27 augustus - Ivy Compton-Burnett (85), Èngelsje sjriefster
- 31 augustus - Rocky Marciano (45), Amerikaanse bókser
- 22 september - Adolfo López Mateos (60), president van Mexico (1958-1964)
- 30 september - Frederic Bartlett (82), Èngelsje psycholoog
- 3 oktober - Skip James (67), Amerikaanse bluesmuzikant
- 12 oktober - Sonja Henie (57), Noorse kunssjaatsster en olympisch kampioene
- 21 oktober - Jack Kerouac (47), Amerikaanse sjriever
- 18 november - Joseph P. Kennedy (81), Amerikaanse politicus en patriarch van de Kennedy-femielie
- 21 november - Edward Mutesa II (45), Oegandese president
- 1 december - Robert David Simons (84), Surinaamse jurist, publicist en dichter
- 19 december - Joseph Slepian (78), Amerikaanse elektrotechnicus
- 20 december - Ilse Steppat (52), Duutsje actrice
Meziek
[bewirk | brón bewèrke]Album toptieën:
- Abbey Road - The Beatles
- Ekseption - Ekseption
- Aha Toon - Toon Hermans
- Op Klompen - James Last
- Back In Town - Melanie
- Met Blijdschap Geven Wij Kennis - Diverse Artiesten
- Colour Us Gold - The Cats
- Feliciano 10 To 23 - José Feliciano
- The Best Of The Bee Gees (2) - The Bee Gees
- Eight Miles High - The Golden Earring
De volgende plate ware Top 3-hits in de Veronica Top 40:
- Andy Williams - Battle Hymn Of The Republic
- Aphrodite's Child - I Want To Live
- Barry Ryan – Eloise
- Bee Gees - Don't Forget To Remember, First Of May, I Started A Joke en Tomorrow Tomorrow
- Dave Dee, Dozy, Beaky, Mick & Tich - Don Juan
- Desmond Dekker & The Aces - The Israëlites
- Donovan – Atlantis
- Edwin Hawkins Singers - Oh Happy Day
- Ekseption - Air en The Fifth
- Fleetwood Mac - Oh Well
- Jane Birkin & Serge Gainsbourg - Je t'Aimé... Moi Non Plus
- John Lennon & The Plastic Ono Band - Give Peace A Chance
- Liesbeth List & Ramses Shaffy - De Pastorale
- Marty – Maanserenade
- Mary Hopkin – Goodbye
- Nina Simone - Ain't Got No, I Got Life
- Percy Sledge - My Special Prayer
- Procol Harum - A Salty Dog
- Robin Gibb - Saved By The Bell
- Scaffold - Lily The Pink
- Shocking Blue - Mighty Joe en Venus
- Simon & Garfunkel - The Boxer
- Swinging Soul Machine - Spooky's Day Off
- The Beatles - Get Back en The Ballad Of John & Yoko
- The Cats - Marian, Scarlet Ribbons en Why
- The Marbles - The Walls Fell Down
- The Merrymen - Big Bamboo
- The Shuffles - Cha La La I Need You
- Tom & Dick - Bloody Mary
- Tommy James & The Shondells - Crimson And Clover
- Zager & Evans - In The Year 2525
- Zen - Hair.
Literaruur
[bewirk | brón bewèrke]- Simon Vestdijk zien romans Vijf vadem diep en Het verboden bacchenaal waere gepubliceerd.
Film
[bewirk | brón bewèrke]- Change of Habit mèt ónger angere Elvis Presley
- Charro mèt ónger angere Elvis Presley
- On Her Majesty's Secret Service mèt ónger angere George Lazenby
- Trouble with Girls, The mèt ónger angere Elvis Presley