Abidy siriaka
Ny abidy siriaka dia abidy ampiasaina hanoratana ny fiteny siriaka. Io abidy io dia avy amin'ny abidy arameana, ary nipoiran'ny abidy arabo sy ny abidy sogdiana, izay nipoiran'ny mongol bichig (abidy mongola) sy ny todo bitchig (abidy oirata) ary ny abidy mandtsoa.
Ny fiteny siriaka, toy ny fiteny arabo sy ny fiteny hebreo, dia soratana avy ankavanana miankavia. Tsotra ny endri-tsoratra, nefa misy ireo litera mifandrohy amin'ny hafa rehefa soratana. Misy litera 22 ao amin'ny abidy siriaka ka renisoratra izy ireo raha ny tena marina. Ny zanapeo dia tokony ho fantatry ny mpamaky na ampahafantarin'ny mpanoratra amin'ny alalan'ny mari-tsoratra. Ny zanapeo ([ǎ], [ā], [ě], [ē], [i], [o], [u]) anefa dia voasoratra amin'ny alalan'ny litera ihany amin'ny ampahany: ohatra ny 'âlaph dia naneho renifeo tany amboalohany (feo ambavatraoka, izay tsy voatonona amin'ny fanononana ny fiteny siriaka klasika), nefa nenti-nanondro ny zanapeo [a] na [e] anombohan'ny teny iray na mamarana teny iray. Ny litera wāw dia manondro ny feo [w] nefa mety haneho koa ny zanapeo [o] na [u]. Torak'izany koa ny litera yodh izay maneho ny renifeo [j] ("y") nefa koa afaka anoratana ny zanapeo [i] na [e].
Ny endrika telon'ny abidy siriaka
[hanova | hanova ny fango]Misy telo ny endriky ny abidy siriaka. Ny tranainy indrindra dia ilay atao hoe estrangelo (araka ny teny grika hoe στρογγύλη / strongylê, "boribory"). Ao koa ny serto sy ny madnhoyo.
Ny estrangelo
[hanova | hanova ny fango]Na dia tsy ampiasaina intsony ho fototry ny fanoratana aza ny estrangelo dia mbola hita amin'ny famoahan-tsoratra eny amin'ny oniversite (ohatra ao amin'ny oniversiten'i Leyde), na amin'ny lohateny na amin'ny soki-tsoratra.
Ny serto
[hanova | hanova ny fango]Ny fitenim-paritra siriaka tenenina ao andrefana dia mampiasa ny endrik'io bidy io izay atao hoe serto ("mahitsy"). Avy amin'ny estrangelo ny ankamaroan'ny litera, nefa notsorina. Ahitana mari-tsoratra maro dia maro io abidy io ka ahafaha-mamaky ny zanapeo, izay miendrika zanatsoratra grika kely apetraka eo ambony na ambanin'ny litera: ny alpha sorabaventy (A) dia mampiseho ny feo a; ny alpha soramadinika (α) dia maneho ny â (izay tononina saika mitovy amin'ny o), ny epsilon (ε) dia maneho ny e sy ny ê, ny iota sorabaventy (Ι) dia maneho ny î, ary ny eva atambatra avy amin'ny upsilon sorabaventy (Υ) sy ny omicron soramadinika (ο) dia maneho ny û.
Ny madnhoyo
[hanova | hanova ny fango]Ny fitenim-paritra siriaka atsinanana dia soratana amin'ny alalan'ny abidy siriaka amin'ny endriny madnhoyo, izay atao hoe nestôriana noho izy mifangaro amin'ny fanoratry ny Kristiana any Persia (Jereo: Fiangonana nestôriana). Ny fomba fanoratra any antsinanana dia manakaiky kokoa ny estrangelo. Mampiasa ny rafi-panoratana misy teboka apetraka ambony na ambany litera mba nanoratana ny zanapeo io abidy io.
Rehefa tonga fiteny nanjaka ny fiteny arabo dia nampiasaina hanoratana ny lahatsoratra amin'ny fiteny arabo ny abidy siriaka, izany no atao hoe Karshuni na Garshuni.
Ny soratra estrangelo
[hanova | hanova ny fango]| Anarany | Endriny | Fanononana | Fanoratana amin'ny litera latina |
| Olaf | ܐ | ʔ (ambava traoka)
na mangina |
' |
| Bēth | ܒ | b (v na w) | b na v na w |
| Gāmal | ܓ | g (ɣ) | g na gh |
| Dālath | ܕ | d (ð) | d na dh |
| Hē | ܗ | h | h |
| Waw | ܘ | w (u, o) | w na u na o |
| Zain | ܙ | z | z |
| Ḥēth | ܚ | ħ | h |
| Ṭēth | ܛ | tˁ | t' |
| Yōdh | ܝ | y (i, e) | i na e na y |
| Kāph | ܟ | k (kh) | k n kh |
| Lāmadh | ܠ | l | l |
| Mīm | ܡ | m | m |
| Nūn | ܢ | n | n |
| Semkath | ܣ / ܤ | s | s |
| ʿĒ | ܥ | ' | ' |
| Pē | ܦ | p (f, w) | p na f na v |
| Ṣādhē | ܨ | sˁ | s' |
| Qōph | ܩ | q | q |
| Rēš | ܪ | r | r |
| Šīn | ܫ | ʃ | sh |
| Taw | ܬ | t (θ) | t na th |