Bokin' ny Makabeo

Ny Bokin' ny Makabeo dia boky maro mikasika ny zava-niseho teo amin' ny fivavahana jiosy niharan' ny fanenjehana tamin' ny vanimpotoan' ny Tempoly Faharoa tamin' ny andron' ireo mpanjaka seleokida, indrindra i Antiôkôsy Epifanesy. Ireto avy izy ireo:

1. Boky voalohan' ny Makabeo;
2. Boky faharoan' ny Makabeo;
3. Boky fahatelon' ny Makabeo;
4. Boky fahefatry ny Makabeo;
5. Boky fahadimin' ny Makabeo;
6. Boky fahenin' ny Makabeo;
7. Boky fahafiton' ny Makabeo;
8. Boky fahavalon' ny Makabeo;

Tsy hita ao amin' ny Tanakh (Baiboly hebreo) ireo boky ireo. Ny roa voalohany dia deoterôkanônika ao amin' ny Baiboly katôlika sy Baiboly ôrtôdôksa fa apokrifa kosa ao amin' ny Baiboly prôtestanta sasany. Ny roa manaraka dia deoterôkanonika ao amin' ny Baiboly ôrtôdôksa fa isan' ny boky apôkrifa ao amin' ny Baiboly katôlika. Ny sisa rehetra dia apôkrifa ho an' ny Katôlika sy ny Ôrtôdôksa. Ankoatry ny boky roa voalohany dia boky pseodepigrafa ho an' ny Prôtestanta ny boky sisa rehetra.

Ao koa ireo boky atao hoe Boky voalohan' ny Mekabiana sy ny Boky faharoan' ny Mekabiana ary ny Boky fahatelon' ny Mekabiana izay hita ao amin' ny Baiboly ôtôdôksa ampiasain' ny Fiangonana ôrtôdôksa etiôpiana nefa tsy hita ao amin' ny Baibolin' ny fiangonana hafa.

Fampahafantarana fohy ireo boky ireo

Deoterôkanônika katôlika sy ôrtôdôksa

• Ny Boky voalohan' ny Makabeo dia voasoratra tamin' ny teny hebreo tamin' ny voalohany nefa ny dikan-teny grika no sisa tavela ahalalana azy. Mitatitra ny tantaran' ireo Makabeo nanomboka tamin' ny taona 175 tal. J.K. hatramin' ny taona 134 tal. J.K. ny boky.
• Ny Boky faharoan' ny Makabeo dia famintinana amin' ny teny grika ny tantara amin' ny teny hebreo tranainy kokoa, izay mitatitra ny tantaran' ireo Makabeo miafara amin' ny taona 161 tal. J.K., izay manindry manokana ny amin' i Jodasy Makabeo, sady miresaka momba ny vavaka atao ho an' ny olona maty sy ny fanatitra atao hanavotana azy ireo.

Deoterôkanônika ôrtôdôksa fa apôkrifa katôlika

• Ny Boky fahatelon' ny Makabeo dia boky amin' ny teny grika momba ny fanenjehana nahazo ny Jiosy tany Egipta tamin' ny taonjato faha-3 tal. J.K.
• Ny Boky fahefatry ny Makabeo dia lahateny filôzôfika midera ny fahambonian' ny saina miohatra amin' ny fihetseham-po, ka mandray ireo martira makabeana ho ohatra.

Apôkrifa ho an' ny Katôlika sy ny Ôrtôdôksa

• Ny Boky fahadimin' ny Makabeo dia tantara amin' ny teny arabo mifanandrify amin' ny taona 186 tal. J.K. hatramin' ny taona 6 tal. J.K. Misy koa anefa boky hafa mitondra io lohateny io izay tsy iza fa ny boky faha-6n' ny Adin' ny Jiosy nosoratan' i Flavio Jôsefa.
• Ny Boky fahenin' ny Makabeo dia tononkalo amin' ny fiteny siriaka izay mety mitovy loharano nanovozana (efa very) amin' ny Boky fahefatry ny Makabeo.
• Ny Boky fahafiton' ny Makabeo dia asasoratra amin' ny fiteny siriaka miompana amin' ny lahatenin' ireo martira makabeana sy ny renin' izy ireo.
• Ny Boky fahavalon' ny Makabeo dia tatitra fohy momba ny fikomiana notarihin' ireo Makabeo, tatitra nanovo avy amina loharano seleokida, ka voatahiry ao amin' ny Tantaran' i Joany Malalasy.

Ireo bokin' ny Baiboly ôrtôdôksa teoahedo atao hoe an' ny Mekabiana dia fitantarana fohy avy amina loharano etiôpiana. Ireo boky ireo dia mitatitra ny tantaran' ny mpikomy jiosy hafa izay nitolona hanoherana ny fitondran' i Antiôkôsy, nefa tsy voaresaka ao ireo mpirahalahy malaza avy any Modeina. Tsy fantatra ny niavian' ireo tantara ireo.

Jereo koa

• Makabeo
• Boky amin' ny anaran' i Baroka
• Boky amin'ny anaran'i Henoka
• Boky amin' ny anaran' i Sôlômôna
• Boky amin' ny anaran' i Esdrasa
• Bokin' ny Mekabiana
• Boky deoterôkanônika
• Apôkrifan' ny Baiboly

Rohy ivelany

• 6 Maccabees - Wikisource