Преглед на кодот на Мак Диздар

{{Инфокутија за писател
| name        = [[Податотека:Златен венец.svg|20px]] Мехмедалија Мак Диздар
| image       = 
| bgcolour    = gold
| imagesize   = 180px
| caption     = 
| pseudonym   = 
| birth_date  = {{роден на|17|октомври|1917}}
| birth_place = {{роден во|Столац|Босна и Херцеговина}}
| death_date  = {{починал на|14|јули|1971}} 
| death_place = {{знамеикона|СФРЈ}} {{починал во|Сараево|Босна и Херцеговина}}
| occupation  = [[поет]]
| nationality = 
| period      = 
| genre       = 
| subject     = 
| movement    = 
| debut_works = 
| influences  = 
| influenced  = 
| signature   = 
| website     = 
| footnotes   = 
}}
[[File:Mak Dizdar, bista, Sarajevo.jpg|thumb|Биста, [[Сараево]]]]
'''Мехмедалија „Мак“ Диздар''' ({{роден на|17|октомври|1917}} - {{починал на|14|јули|1971}} во {{починал во|Сараево}}) — [[БиХ|босански]] [[поет]], еден од најголемите [[СФРЈ|југословенски]] поети од втората половина на [[20-ти век|дваесеттиот век]].

== Живот ==
Диздар завршил основно [[училиште]] во својот роден град [[Столац]], а [[гимназија]] во [[Сараево]]. Во текот на [[Втората светска војна]], тој бил приврзаник на [[комунизам|комунистите]] и на [[партизани]]те.

По крајот на војната, Диздар се истакнал како највидна личност во [[Култура|културниот]] живот во [[Босна и Херцеговина]], работејќи како главен [[уредник]] на дневниот [[весник]] ''[[Ослободување|Oslobođenje]]'', како челник на неколку издавачки куќи и, на крајот, како професионален [[писател]] и претседател на ''Друштвото на писателите на Босна и Херцеговина'', сè до неговата [[смрт]] во [[1971]] година.

== Творештво ==
Мак Диздар се јавил во југословенската [[литература]] пред [[Втората светска војна]], со збирката младешка социјално-бунтовна [[поезија]] „Видовополска ноќ“ од [[1936]] година. Од денешна перпсектива, може да се рече дека оваа збирка не донела стабилна поезија, туку во неа повеќе е присутно голо сакање отколку полн израз, иако таа се осликувала со свежина на нов глас, со што го навестила раѓањето на идниот поет. Токму оваа потрага по сопствениот поетски идентитет траела и во следните години, проследена со повремено оддалечување од поезијата и со интимни кризи.<ref>Ристо Трифковиќ, „Мак Диздар или Патот до Камениот спијач“, во: Мак Диздар, ''Горчин''. Скопје: Македонска книга, 1968, стр. 132-133.</ref>

Во [[1954]] година, Диздар ја објавил поемата „Пливачка“ (Пливачица), со која се вратил во областа на поезијата, но таа наишла на млак прием кај критиката и останала полузаборавена. Во неа, авторот ја слави голотијата на женското тело и страста на жената, иако поемата претставува [[метафора]] на човековиот стремеж за слобода и среќа. Претходно, одвреме-навреме, Диздра се јавувал со фрагменти од недовршени песни и поети, како и со повремени статии. Во [[1958]] година следела поемата „Враќање“, а потоа се ределе збирките: „[[Суровостите на кругот]]“ ([[1960)]], „Колена за Мадона“ ([[1963]]) и „Минијатури“ ([[1965]]).<ref>Ристо Трифковиќ, „Мак Диздар или Патот до Камениот спијач“, во: Мак Диздар, ''Горчин''. Скопје: Македонска книга, 1968, стр. 133-135.</ref>

Во збирката „Враќање“ Диздар посветува целосно внимание на формата на песната. Таа претставува албум на импресии и слики, а нејзиите основни одлики се нехармоничноста, загадочноста, имагинативноста и енигматичноста. Со „Суровостите на кругот“ (исто толку хетерогена и неусогласена како претходната) Диздар започнал нова етапа во творештвото. „[[Колена за Мадона]]“ претставува непосредно продолжение на претходната збирка и во неа за првпат Диздар постигнал полн впечаток, склад на структурата на песната и целовитост на збирката.<ref>Ристо Трифковиќ, „Мак Диздар или Патот до Камениот спијач“, во: Мак Диздар, ''Горчин''. Скопје: Македонска книга, 1968, стр. 136-141.</ref>

Неговото шесто дело, „Минијатури“, Диздар може да се оцени како кратко здивнување и обид да се направи план за доаѓањето на неговото најдобро дело – збирката „[[Камениот спијач]]“. Во неа, преземајќи ги формите на старите балади и саги, афористични глоси и повремено на народната песна, Диздар ја опејува старата [[Босна]] – историјата на лишување, глад, страдања и пркос. Притоа, само во [[лексика]]та, по малку архаична и егзотична, се забележува локалниот колорит, додека сето друго е дадено со општочовечка свест.<ref>Ристо Трифковиќ, „Мак Диздар или Патот до Камениот спијач“, во: Мак Диздар, ''Горчин''. Скопје: Македонска книга, 1968, стр. 142-145.</ref>

Мак Диздар бил еден од најсвоевидните поети во југословенската поезија по [[Втората светска војна]], иако тој не уживал широка популарност кај публиката и кај критиката, што делумно се должело и на неговата творечка тромост, скромност, како и на неговиот непрактичен и непретприемчив карактер. Наспроти триесетгодишната поетска кариера, долго време, творештвото на Диздар било запоставено, а неговиот поетски подем во врвот на југословенската [[поезија]] започнал со седмата поетска збирка „Камениот спијач“.<ref>Ристо Трифковиќ, „Мак Диздар или Патот до Камениот спијач“, во: Мак Диздар, ''Горчин''. Скопје: Македонска книга, 1968, стр. 131.</ref>

Како поет, Мак Диздар останува запаметен по своите две крунски [[Книга|книги]]: збирката песни  „Камениот спијач“ (''Kameni spavač'' ([[1966]]-1971)) и подолгата поема „Модра Река“ (''Modra rijeka'' ([[1971]])). И двете успеваат да достигнат еден величествен претоп на два навидум неспоредливи елементи: инспириран од [[Среден век|средновековните]] [[Гробишта|надгробни]] споменици во [[Босна]] (''stećci'' или ''mramorovi'') и врежаните [[афоризам|афористички]] записи во кои се зборува за минливоста на животот, тој создава една прекрасно структуирана збирка на блажени стихови натопени во неговата сопствена, интимна, а сепак универзална визија на животот и [[смрт]]та, извлечена од [[христијанство|христијанските]] и [[муслиманство|муслиманските]] гностички сочувствени сфаќања за животот како премин меѓу „[[гроб]]от и [[Ѕвезда|ѕвездите]]“. Диздаровиот поглед на почетокот и крајот, парадоксално, ги обединува гностичкото ужасување од телесните страсти и чувството на блаженост и [[хармонија]] во исконоста на земјата и универзумот.

Со оглед на фактот што Диздар во текот на целиот [[живот]] бил посветен [[комунист]] и миленик на високите [[Политика|политички]] кругови, со право би требало да се очекува неговите [[Литература|литературни]] квалитети да бидат ограничени од страна на доктрината на [[социјалистички реализам|социјалистичкиот реализам]] и социјалната [[поезија]], која била фаворизирана во овој период. Сепак, Диздар успеал да создаде уникатен и моќен поетски опус и зад своето име да остави стихови кои и денес се сметаат за врвни дела во повоената [[југословенска литература]]. Дури и по распадот на [[Југославија]] и падот на [[комунизам|комунизмот]], Диздаровиот поетски ''magnum opus'' останува да биде од подеднаква важност - ''Модра река'' и ''Камениот спијач'' стануваат [[камен]]-темелник во процесот на изградување на модерната босанска [[литература]].

Покрај со поезија, Диздар се занимавал и со новинарство, со проучување на босанското културно наследство (особено, [[Богомили|богомилското]] книжевно наследство), се интересирал за [[севдалинка]]та и за нејзините сурогати, се занимавал со литературна критика и [[Есеј|есеистика]] и го уредувал и списанието „Живот“.<ref>Ристо Трифковиќ, „Мак Диздар или Патот до Камениот спијач“, во: Мак Диздар, ''Горчин''. Скопје: Македонска книга, 1968, стр. 134.</ref>

== Награди ==
Во [[1969]] година, Мак Диздар го добил ''Златниот венец'' на [[СВП|Струшките вечери на поезијата]].

== Надворешни врски ==
* [http://home.concepts-ict.nl/%7Eeteia/kitabhana/Dizdar_Mehmedalija_Mak/ Дела на Мак Диздар.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20090210025724/http://home.concepts-ict.nl/~eteia/kitabhana/Dizdar_Mehmedalija_Mak/ |date=2009-02-10 }}
* [http://makdizdar.ba/ Официјална страница на фондацијата Мак Диздар.]

== Наводи ==
{{наводи}}

{{Добитници на Златен венец}}

{{Нормативна контрола}}

{{ОСНОВНОПОДРЕДУВАЊЕ:Диздар, Мак}}
[[Категорија:Босански поети]]
[[Категорија:Босански писатели]]
[[Категорија:Југословенски поети]]
[[Категорија:Југословенски писатели]]
[[Категорија:Добитници на Златен венец на Струшките вечери на поезијата]]