Прејди на содржината

Чосон

Од Википедија — слободната енциклопедија
Чосон
조선 (朝鮮)
Знаме Кралски амблем
Државен амблем
(крај на 19-ти век)
Кралски печат
Местоположба на Чосон
Главен градГлавен :
Хансеонг
(1394–1399/1405–1897)
Привремен :
Кегјеонг
(1392–1394/1399–1405)
Службен јазик Средовековен Корејски,
Ран современ корејски,
Ханмун (книжевен)
Демоним Корејци
Уредување Апсолутна монархија[1]
Валута Корејски мун
(1423–1425, 1625–1892)
Корејски јанг
(1892–1897)

Чосон (корејски:조선, официјално Кралство на Голем Чосон, корејски:대조선국 [2] ) било последното корејско династичко кралство кое повеќе од пет века владеело со истоимената држава на Корејскиот Полуостров.[3][4] Основано е од Ји Сеонг-ги во јули 1392 година, а во октомври 1897 година било заменето со Корејското Царство. Кралството било основано по соборувањето на Корјо, по што државата била преименувана, а главниот град бил преместен во денешен Сеул. На север кралството се проширило до природните граници на реките Амрок и Тумен.

Историја

[уреди | уреди извор]

Ран период

[уреди | уреди извор]
Портрет на кралот Теџо

Основање

[уреди | уреди извор]

Кон крајот на 14 век, скоро 500-годишната династија Корјо (основана во 918 година) пропаѓала поради прелевањето на војната меѓу династија Јуен и Монголците. Откако во Кина на власт дошла династијата Минг, кралскиот двор во Корјо се поделил на две фракции, една која ја поддржувала Минг, а друга која имала симпатии кон Јуен. Во 1388 година, гласник од Минг стигнал во Корјо и побарал територијата на поранешната префектура Сангсеонг да ѝ бидат предадени на династијата Минг. Монголците ја освоиле оваа област за време на инвазијата на Кореја, но ѝ била повратена од Корјо во 1356 година, затоа што династијата Јуен ослабела. Овој чин предизвикал немири на дворот на Корјо, а генералот Чое Јеонг предложил инвазија на полуостровот Љаодунг контролиран од Минг.

Генералот Ји Сеонг-ги бил избран да го предводи нападот; но тој се побунил, се вратил во главниот град Гаегјеонг (денешен Каесонг ) и направил државен удар со што го соборил го кралот Ву во корист на неговиот син, Чанг од Корјо (1388). Подоцна го убил кралот Ву и неговиот син по неуспешната реставрација и насилно поставил крал по име Ванг Јо на престолот (тој станал крал Гонгјанг од Корјо). Во 1392 година, го симнал од престолот кралот Гонгјанг, а тој самиот се искачил на престолот. Кралството Корјо по 474 години владеење престанало да постои.

На почетокот од неговото владеење, Ји Сеонг-ги, крунисан како Таејо, го користел претходното име на земјата (Корјо), и само ја сменил династијата Ји. Но влијателните поддржувачи на Корјо продолжиле да вршат одредено влијание, и затоа владетелите одлучиле дека се потребни посериозни мерки за консолидирање на власта и по долго размислување ја именувале династијата Чосон, според античката корејска држава Кочосон,[5] а главниот град го преместиле од Кесон во Ханјанг (денешен Сеул).

Среден период

[уреди | уреди извор]

Средниот период на Чосон бил обележан со интензивни и крвави борби за моќ меѓу политичките фракции кои ја ослабнале земјата, а многуте инвазии од Јапонија и Манџурија за малку ќе го пропаднеле кралството.

Јапонски инвазии

[уреди | уреди извор]
Брод желка (копија)

Во текот на корејската историја, имало чести пиратски напади на море и грабежи на копно. Цел на морнарицата на Чосон било да ја заштити поморската трговија од вокоу нападите. Морнарицата успеала во тоа преку користење напредна барутна технологија, како употреба на топови и огнени стрели испалувани од хвача.

За време на јапонските инвазии во 1590-тите, Тојотоми Хидејоши, подготвил заговор за освојување на Минг со португалски топови, и со своите даимјоа ја нападнал Кореја за да ја употреби како отскочна штица. За неколку месеци бил окупиран јужниот дел од Корејскиот Полуостров, а освоени биле Хансеонг (денешен Сеул) и Пјонгјанг.

Инвазијата била забавена откако адмиралот Ји Сун-шин ја уништил јапонската инвазивна флота. Во тоа помогнал и герилскиот отпор на Корејците. Следувала интервенција на Минг која во 1593 година испратила голема војска во Кореја која заедно со Корејците ги протерала Јапонците од полуостровот. Односите меѓу Кореја и Јапонија биле обновени во 1609 година

За време на војната, Корејците развиле моќно огнено оружје и бродови желки.

Манџуриски инвазии

[уреди | уреди извор]

По јапонските инвазии, Корејскиот Полуостров бил уништен. Во меѓувреме, Нурхачи (р. 1583–1626) ги обединил Јурчен племињата од Манџурија и направил силен сојуз. Неговиот син Хонг Таиџи (р. 1626–1643) сојузот го преименувал во „Манџу“. Нурхачи и Минг често војувале меѓусебе. Нурхачи побарал помош од Гвангхегун од Чосон (р.1608–1623), со што ја ставил корејската држава во тешка положба затоа што и династијата Минг барала помош.[6] Гвангхегун се обидел биде неутрален, но неговите советници биле за тоа да се поддржи Минг, која го спасила Чосон за време на јапонските инвазии.[6]

Во 1623 година, на престолот седнал Инџо од Чосон (р. 1623–1649), и ги протерал поддржувачите на Гвангхегун. Новиот крал одлучил отворено да ја поддржи Минг, но во 1624 година избувнал бунтот на чело со воениот командант Ји Гвал кој ја уништил воената одбрана на Чосон на север.[6] Дури и откако бунтот бил задушен, кралот Инџо морал да постави воени сили за да ја обезбеди стабилноста на главниот град, а оставил помалку војници да ги бранат северните граници.[6]

Во 1627 година, Јурченската војска составена од 30.000 војници ја прегазила одбраната на Чосон.[7] По брзата победа, Јурчените им наметнале договор со кој го принудуваат Чосон да прифати „братски односи“ со Кралството Јурчен.[8] Бидејќи Инџо ја задржал својата антиманџуриска политика, царот од династијата Ќинг, Хонг Таиџи, во 1636 година испратил казнена експедиција од 120.000 војници во Чосон.[6] Поразен, кралот Инџо бил принуден да ги прекине односите со Минг и да го признае Ќинг како сизерен.[9] Наследникот на Инџо, Хјојонг од Чосон (р. 1649–1659) се обидел да формира војска и како одмазда да го освои Ќинг, но не успеал во неговите планови.[10]

И покрај обновувањето на економските односи, водачите и интелектуалците од Чосон биле лути на Манџуите, кои ги сметале за варвари,[8] а династијата Минг ја сметале за центар на цивилизираниот свет.[11] Како резултат на тоа, Чосон ја создал идеологијата на Мала Кина, позната како соџунгва.[11]

Доцен период

[уреди | уреди извор]
Тврдината Хвасеонг во Сувон

По инвазиите од Јапонија и Манџурија, во Чосон имало речиси 200-годишен период на мир. Во Чосон се појавил Силхак (практично учење) - група научници која се залагала за сеопфатна реформа на испитот за државна служба, оданочувањето, природните науки и подобрувањето на агроменаџерските и земјоделските техники.

По смртта на кралот Џеонѓо, Чосон се соочил со тешки надворешни и внатрешни проблеми. Внатрешно, државниот поредок ослабнал како резултат на „Седо политиката“ (семејна влада).

Однадвор, Чосон станувал сè поизолиран. Владетелите се обидувале да го ограничат контактот со други држави.

Крај на династијата

[уреди | уреди извор]
Хеунгсеон Даевонгун

Во 1863 година, кралот Коџон седнал на престолот. Неговиот татко, Хеунгсеон Даевонгун, владеел во негово име додека Коџон не пораснал. Кон средината на 1860-тите, Регентот бил главен поборник на изолационизмот и ги прогонувал домашните и странските католици, политика која во 1866 година ја предизвикала француската кампања против Кореја. За да го намали оптоварувањата на населението и за да ја зацврсти економијата во државата, тој го реформирал даночниот систем. Во 1871 година, се судриле војските на Чосон и САД откако американски вооружен брод се обидел да влезе без корејска дозвола.

Во 1873, кралот Коџон го објавил дека ја презема власта како крал. По повлекувањето на Хеунгсеон Девонгун, кралицата Мин (подоцна царица Мјеонгсеонг) стекнала моќ во дворот, и го ставила своето семејство на високи дворски позиции.

Во 1876 година, по обновувањето на Меиџи во Јапонија и набавката на западна воена технологија, Чосон бил принуден да го потпише Договорот од Гангва, со кој на Јапонија ѝ се дозволува отворање на три трговски пристаништа и ѝ се дава екстериторијалност врз нив.

Царот Коџон

Многу Корејци ги презирале јапонските и странските влијанија врз земјата и корумпираното угнетувачко владеење на династијата Чосон. Во 1881 година, била формирана модерна елитна воена единица Беолгигун, со јапонски тренери. Во 1894 година, избувнала селанска револуција во Донгак при што водачот Џеон Бонг-јун на 11 јануари ги поразил силите на власта во битката кај Гобу, а по битката имотот на државата им бил предаден на селаните. Во мај, војската на бунтовниците стигнала до Чонџу, а владата на Чосон за задушување на бунтот побарала помош од владата на династијата Ќинг. Ќинг испратила 3.000 војници, а бунтовниците преговарале за примирје, но Јапонците присуството на Ќинг во Кореја го сметале за закана и испратиле 8.000 свои војници, кои ја зазеле Кралската палата во Сеул и на 8 јуни 1894 поставиле пројапонска влада. Ова ескалирало во војна (1894–1895) помеѓу Јапонија и династијата Ќинг, која претежно се одвивала во Кореја. (Кралот склучил договор со Јапонија, делумно поради недоверба во поддршката на кралицата за отворената трговска политика кон западните цивилизации и Кина.)

Царицата Мјонгсеонг (кралица Мин) [12] се обидела да се спротивстави на јапонското мешање во Кореја и размислувала да се сврти кон Руското Царство и Кина за поддршка. Во 1895 година, царицата Мјонгсеонг била убиена од јапонски агенти,[13] а јапонскиот министер за Кореја, генерал-полковник виконт Миура, го организирал заговорот против неа. Група јапонски агенти [13] влегле во палатата Ќонгбокун во Сеул, која била под јапонска контрола [13] и кралицата Мин била убиена а нејзиното тело било осквернавено во северното крило на палатата.

Ќинг го признала поразот со Договорот од Шимоносеки (17 април 1895 година), со кој официјално се признава независноста на Кореја од Кина.[14] Ова бил чекор кон тоа Јапонија да стекне регионална хегемонија во Кореја.

Создавање на царството

[уреди | уреди извор]

Чосонскиот двор, под притисок од навлегувањето на странски војски, почувствувал потреба да го зајакне националниот интегритет и во 1897 го прогласил Корејското Царство. Кралот Коџон ја презел титулата цар за да ја потврди независноста на Кореја. Технички, 1897 година го означува крајот на Чосон периодот, затоа што официјалното име на царството било сменето; династијата Чосон сè уште владеела, иако често напаѓана од Јапонија и Русија.

Во серија на маневри и контра-маневри, Јапонија ја потиснала руската флота во битката кај Порт Артур во 1904 година. По завршувањето на руско-јапонската војна од 1904-1905 година со Договорот од Портсмут, Јапонија имала отворен пат да ја преземе контролата врз Кореја. По потпишувањето на Договорот за протекторат во 1905 година, Кореја станала протекторат на Јапонија. Во 1910 година Јапонското Царство конечно ја анектирала Кореја.

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Choi, Sang-hun (27 October 2017). Interior Space and Furniture of Joseon Upper-class Houses. Ewha Womans University Press. стр. 16. ISBN 9788973007202 – преку Google Books. Joseon was an absolute monarchy
  2. ↑ Li, Jun-gyu (이준규) (22 July 2009). (세상사는 이야기) 왜색에 물든 우리말-(10) (корејски). Newstown. 1392년부터 1910년까지 한반도전역을 통치하였던 조선(朝鮮)은 일반적으로 조선왕조(朝鮮王朝)라 칭하였으며, 어보(御寶), 국서(國書)등에도 대조선국(大朝鮮國)이라는 명칭을 사용하였었다. (translation) Joseon which had ruled from 1392 to 1910 was commonly referred to as the "Joseon dynasty" while "Great Joseon" was used in the royal seal, national documents, and others.[мртва врска]
  3. ↑ „Chosŏn dynasty | Korean history“. Encyclopedia Britannica (англиски). Encyclopædia Britannica, Inc. Посетено на 10 February 2019.
  4. ↑ D. K (2019). Women Our History. стр. 82. ISBN 9780241395332.
  5. ↑ Kang, Jae-eun (2006). The Land of Scholars: Two Thousand Years of Korean Confucianism. Homa & Sekey Books. стр. 177. ISBN 9781931907309. Посетено на 7 August 2015.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Ebrey, Walthall & Palais 2006.
  7. ↑ Kennedy 1943 (leader of the expedition); Ebrey, Walthall & Palais 2006 (number of troops).
  8. ↑ 8,0 8,1 Larsen 2008.
  9. ↑ Lee & de Bary 1997.
  10. ↑ Larsen 2008; Ebrey, Walthall & Palais 2006.
  11. ↑ 11,0 11,1 Kim, Youngmin (16 March 2018). A History of Chinese Political Thought. стр. 219-223. ISBN 9781509523160.
  12. ↑ Characteristics of Queen of Corea The New York Times 10 November 1895
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Park Jong-hyo (박종효), former professor at Lomonosov Moscow State University (1 January 2002). 일본인 폭도가 가슴을 세 번 짓밟고 일본도로 난자했다. Dong-a Ilbo (корејски) (508). стр. 472 ~ 485.
  14. ↑ Чосон — Енциклопедија Британика (англиски)

Извори

[уреди | уреди извор]

 

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Нормативна контрола
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Чосон&oldid=5213492“