Gregoriaanse kalender
De gregoriaanse kalender is n anpassing van de daorveur gebruukten juliaanse kalender. t Wördden veur t eerst veuresteld deur de Napolitaanse dokter Aloisius Lilius, en wördden overeneumen deur t Konsilie van Trente (1545-1563). Paus Gregorius XIII kon eerst in 1582 mit de bolle Inter gravissimas disse kalenderhervorming deurvoeren. Deur t vortlaoten van 10 dagen wördden t begin van de lente weerummebröcht tot 21 meert. De weekdagen gungen zonder onderbreking deur, op donderdag 4 oktober volgden vriedag 15 oktober 1582.
t Gemiddelde jaor in de juliaanse kalender was krek 365,25 dagen, mer umdat t gemiddelde tropiese jaor ongeveer 365,2422 dagen is, löp de juliaanse daotum elke duzend jaor ongeveer 7,8 dagen veur.
Um disse aofwieking te verbeteren wördden t systeem van schrikkeljaoren an-epast, zodat elk jaortal dat deelbaor was deur 100 van dat moment aof an gien schrikkeljaor is, behalven as t oek deur 400 te delen is. Dat betekent dat bieveurbeeld 1600, 2000 en 2400 schrikkeljaoren bin, mer 1700, 1800, 1900, 2100, 2200 en 2300 niet. t Gemiddelde gregoriaanse jaor duurt zo'n 365,2425 dagen. Per duzend jaor wörden der daordeur gemiddeld 7,5 dagen verbeterd.
Invoering van de gregoriaanse kalender
[bewark | bronkode bewarken]In de katholieke laanden Spanje en Portugal wördden de gregoriaanse kalender vriewel drekt in-evoerd. Aandere katholieke laanden volgden binnen n paor jaor.
In veul protestantse kontreien wördden de nieje kalender eerst rond 1700 an-neumen. In Nederlaand hadden Hollaand, Zeelaand en de zujelike gewesten de nieje kalender vriewel drekt an-eneumen, mer de overigen dungen dit eerst in 1700 of in 1701.
De Sovjet-Unie stapten eerst in 1918 over op de gregoriaanse kalender. t Verschil tussen beie kalenders was intussen tot 13 dagen op-eleupen, zodat op 31 jannewaori 1918 geliek 14 febrewaori volgden. Deurdat de Russiese revolusie dree maonden veur disse hervorming plaotsevunnen had, op 25 oktober 1917, kreeg disse hervorming n vremd gevolg: de eerste herdenking van de Oktoberrevolusie, vanzelf 365 dagen laoter, völ niet in oktober mer op 7 november.
As leste laand volgden Griekelaand in 1924. Mer partie Oosters-Orthodoxe Karken volgden nog laoter of gebruken zelfs noen nog de ouwe juliaanse kalender veur de bepaoling van feestdagen.
Maonden
[bewark | bronkode bewarken]t Jaor van de gregoriaanse kalender is onderverdeeld in 12 maonden.
| Nr. | Naam | Bienaam | Duur (dagen) |
|---|---|---|---|
| 1 | jannewaori | louwmaond | 31 |
| 2 | febrewaori | sprokkelmaond | 28 of 29 |
| 3 | meert | lentemaond | 31 |
| 4 | april | gresmaond | 30 |
| 5 | mei | bleuimaond | 31 |
| 6 | juni | zoemermaond | 30 |
| 7 | juli | heuimaond | 31 |
| 8 | augustus | oogstmaond | 31 |
| 9 | september | harrestmaond | 30 |
| 10 | oktober | wienmaond | 31 |
| 11 | november | slachtmaond | 30 |
| 12 | desember | wientermaond | 31 |
| Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van Nunspeet, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze. |