De Born vun Gas wiesen.

{{Stubben}}
[[Bild:Gaskessel gr.jpg|thumb|right|200px|En Gasketel to’n Lagern vun Gas]]'''Gas''' (n, Mehrtall: Gasen) beschrifft een sünnerlichen Tostand, de en [[Cheemsch Stoff|cheemschen Stoff]] hebben kann. In’n ümgangspraklichen Bruuk, is mit Gas in’n Sünnern de Energiedreger meent. Dorto seggt man ok [[Eerdgas]].

== Begreep ==
En Stoff warrt cheemsch un physikaalsch as Gas betekend, wenn he bi [[Standardbedingen]] – also bi en [[Temperatur]] vun 20[[Grad Celsius|°C]] un en [[Druck (Physik)|Druck]] vun 1013,25 h[[Pascal (Eenheit)|Pa]] – in gasförmig [[Phaas (Materie)|Phaas]]) vörliggt. Dat heet, dat sik de [[Atom]]en oder [[Molekül]]en vullkamen free bewegen künnt un den vörhannen Ruum gliekmatig un vullstännig utfüllt. 

Ganz allgemeen betekend man aver ok de gasförmig Phaas sülvst unafhangig vun de Temperatur as Gas. Tohopen mit de [[Fletigkeit]]en warrt de Gasen in’n sinn vun’n gasförmig Tostand as [[Fluid]]en betekend.

Dat weer lang nich klor, woneem de Begreep ''Gas'' herkummt. Man wüss woll mehr oder weniger, dat dat Woort as Fackbegreep in’t 17. Johrhunnert vun de belgschen Dokter un Naturforscher 
[[Johan Baptista van Helmont]] († 1644) inföhrt worrn is, blots woneem he dat her harr, doröver wüsst man nich recht Bescheed. Vermood worrn is ü.a. en Afkunft ut’t [[Hebrääsche Spraak|Hebrääsch]], ut’t [[Nedderlandsche Spraak|Nedderlännsch]] ''geest'' „Geist“, ut’t nedderl. ''gisten'' „gären“ oder ut’t düütsche ''gäsen'' „gären“ (bi [[Paracelsus]]), ''gäscht'' „Schuum“ (op gärend Fletigkeiten).

De Sprakenforscher [[Matthias De Vries]] hett 1859 en Utsaag ut ''Ortus Medicinae'' vun van Helmont (Amsterdam, 1652) anföhrt, nadem dat Woort sünners un mit Sinn för den Waterdunst schapt warrn weer, de bi [[Küll]] entstahn deit. Dat weer en Anlehnen an dat [[Greeksche Spraak|Greeksche]] ''χάος'', ''Chaos'', dat in’t nedderlännsch liekers utsnackt weer: ''„ideo paradoxi licentia, in nominis egestate, halitum illum gas vocavi, non longe a chao veterum secretum“''. De bedüüd so veel as: „Wiel mi keen betern Naam infallen is, heff ik mi de paradoxe Freeheit nahmen, dissen Hauch ''Gas'' to nöömen, as dat den Chaos ut de ollen Geheemleehren beten liek is.“

== Egenschoppen ==
De idealiseerte gasförmige Phaas (dorto seggt man ok [[ideal Gas]]) is kenntekend dör vullkamen free’e Bewegen vun de enkelten Molekülen as in de [[kinetsch Gastheorie|kinetschen Gastheorie]] beschreven is. Dordör liggt fast, da en Gas kompressibel is, also tosamendrückt warrn kann. Dat heet, dat sik sien [[Volumen]] an den Druck in de Ümgegend anpassen deit. Bit op lütte Utnahmen gellt dat ok för [[real Gas|reale Gasen]].

Gasen wiest dorbi ok Egenschoppen vun Fletigkeiten op: Se künnt fleten un hebbt en Verformen nichts gegentosetten. Man se hebbt en [[Viskosität]]. Aver anners as Fletigkeiten hebbt Gasen keen fastleggt Volumen, un dorüm füllt se mit de Tiet jümmers den ganzen Ruum, de dor is, gliekmatig ut. Dat kummt dorvun, dat dat hele System den Tostand vun de gröttsten [[Entropie (Thermodynamik)|Entropie]] innehmen will. Dat is de tweete Hööftsatz ut de [[Thermodynamik]]. So’n Tostand is aver liekers en statitisch Gliekverdelen vun de Gasdeelken in’n Ruum.

== Phasenövergäng ==
Den Övergang vun de fletige in de gasförmige Phaas warrt as Kaaken, [[Verdampen]] oder [[Verdunsten]] betekend. Anners rüm seggt man dorto [[Kondensatschoon]]. De Övergang vun’n fasten to’n gasförmigen Tostand nöömt man [[Sublimatschoon]]. Ümgekehrt snackt man vun [[Resublimatschoon]].

== Lagern ==

Üm en möglichst grote Mengde vun Gas in en Fatt intofüllen, also en möglichst grote [[Dicht]] to kriegen, warrt dat Gas düchtig tohopendrückt ([[Kompression|komprimeert]]). Üm den groten Gasdruck standtohollen warrt de Fatten dorför tomeist as en [[Zylinder]] oder as [[Kugel]]s formt, so as bi [[Gasbuddel]]s, Gasketels oder fröher ok bi [[Gasometer]]s. De Gasdruck sülvst is en [[hydrostaatsch Druck]].

[[Kategorie:Gas|!]]
[[Kategorie:Thermodynamik]]