Woortaart
De Woortaart (ok Woortklass) seggt ut, to wat vun en Oort vun Wöör en Woort in en Satz tohören deit.
Verscheden Theorien
[ännern | Bornkood ännern]Wat de Woortaarten angeiht, gifft dat verscheden Theorien. In de ole Grammatik, de al in de Tiet vun de Antike upstellt wurrn is, geev dat de Lehr vun de tein Woortarten (Dionysios Thrax). In use Tiet hett Hans Glinz dorgegen de Lehr vun de fiev Woortarten upstellt. För de düütsche Spraak gifft dat denn ok noch de Lehr vun Zifonum/Hoffmann/Strecker, de noch wedder wat anners is. In verscheden Spraken kann dat ganz verscheden Woortarten geven. Een Woortaart, de in de een Spraak vörkümmt, fehlt mitunner in de annere. För düssen Artikel schall dat üm de Woortarten gahn, de dat in de plattdüütsche un in de hoochdüütsche Spraak gifft.
Nah de Lehr vun de Woortarten vun Dionysios Thrax gifft it düsse acht Woortarten: Nomen, Artikel, Pronomen, Partizip, Verb, Adverb, Konjunktion, Präposition.[1]
De Lehr vun de tein Woortarten
[ännern | Bornkood ännern]Nah düsse Lehr gifft dat düsse tein Woortarten:
| plattdüütsch[2][3][4][5] | hoochdüütsch | ||
|---|---|---|---|
| Substantiv | Hauptwoort * | Hauptword | Hauptwort |
| Artikel | Geslägtsword | Geschlechtswort, Begleiter | |
| Adjektiv | Egenschopswoort * ** | Biword | Eigenschaftswort, Beiwort |
| Pronomen | Förwoort | Städword | Fürwort |
| Numerale | Tallwoort, Tahlwoort | Taalword | Zahlwort |
| Verb | Tietwoort, Do-Woort ** | Tidword | Zeitwort, Tätigkeitswort, Tuwort/Tu-Wort (kindlich) |
| Adverb | Ümstandswoort | Verhältnisword [hoochdüütsch Verhältnißwort] |
Umstandswort |
| Präposition | Forword | Vorwort, Verhältniswort | |
| Konjunktion | Bindeword | Bindewort | |
| Interjektion | Utropsword | Ausrufwort, Ausrufewort, Ausrufswort | |
* mönsterländsch: Hauptwaort (Mehrtall -wäörde), Egenschaftswaort
** nedderpreußisch: Egenschaftswoart, Doonwoard/Doonwoart (Mehrtall -weerd); Möddelwoart [= hoochdüütsch Mittelwort]
De Lehr vun de fiev Woortaarten
[ännern | Bornkood ännern]In düsse Lehr weert fiev Arten vun Wöör rutstreken:
- De Wöör, de een nich bögen kann → Partikels
- De Wöör, de een bögen kann
- De Wöör, de een deklineren kann
- Wöör mit een fast Genus → Substantiv
- Wöör sünner een fast Genus
- Wöör, de een konjugeren kann → Verb
- De Wöör, de een deklineren kann
Kiek ok
[ännern | Bornkood ännern]Böker
[ännern | Bornkood ännern]- Zifonun/Hoffmann/Strecker/un anner Lüüd (1997): Grammatik der deutschen Sprache (De düütsche Spraak ehr Grammatik)
Weblinks
[ännern | Bornkood ännern]- Dat wichtigst öber Woortarten för de School (düütsch)
- Grammatik un indelen in Woortgruppen (düütsch)
Borns
[ännern | Bornkood ännern]- ↑ Dionysios Thrax, Thomas Davidson: The grammar of Dionysios Thrax. Translated from the Greek by Thomas Davidson. 1874, S. 8 („13. On the Sentence“). Zitat (engelsch): „There are eight parts of speech: Noun, Verb, Participle, Article, Pronoun, Preposition, Adverb, and Conjunction.“
- ↑ Marianne Kloock, Ingo Viechelmann: Uns plattdüütsch Spraakbook: auf hoch- und niederdeutsch / op hooch- un nedderdüütsch. Helmut Buske Verlag, Hamburg.
- ↑ Die Glocke am Wochenende, Segg't äs up Platt
- ↑ Karl Bink in Die Ostpreußen-Warte (1952)
- ↑ Aug. Marahrens: Grammatik der Plattdeutschen Sprache. Zur Würdigung, zur Kunde des Characters und zum richtigen Verständniß derselben. Altona, 1858, S. 40f.