Anne Zernike
| Anne Zernike | ||||
|---|---|---|---|---|
Portret uit 1918 van Anne Mankes-Zernike geschilderd door haar man
| ||||
| Bijnaam | Annie | |||
| Geboortedatum | 30 april 1887 | |||
| Geboorteplaats | Amsterdam | |||
| Sterfdatum | 6 maart 1972 | |||
| Sterfplaats | Amersfoort | |||
| Nationaliteit | Nederland | |||
| Partner(s) | Jan Mankes | |||
| Kinderen | 1 zoon | |||
| Kerkelijke functie | ||||
| Kerkgenootschap | Nederlandse Protestanten Bond (NPB) | |||
| Ambt | Doopsgezind predikante te Bovenknijpe | |||
| Overig | ||||
| Leer | Theologie te Universiteit van Amsterdam en het Doopsgezind Seminarie | |||
| Bekend van | eerste vrouwelijke predikant van Nederland | |||
| ||||
Anne Zernike, ook wel Annie genoemd, (Amsterdam, 30 april 1887 – Amersfoort, 6 maart 1972) studeerde als eerste vrouw theologie aan de Universiteit van Amsterdam en het Doopsgezind Seminarie en werd in 1911 de eerste vrouwelijke predikant van Nederland.[1]
Biografie
[bewerken | brontekst bewerken]Zernike werd geboren als dochter van Carl Friedrich August Zernike (1859-1922) en Antje Dieperink (1859-1932), beiden wiskundedocenten. Haar één jaar jongere broer Frits Zernike (1888-1966) was natuurkundige en ontving in 1953 de Nobelprijs voor de natuurkunde. Haar zuster Elisabeth Zernike (1891-1982) schreef tientallen boeken en was de eerste Nederlandse vrouw die werd bekroond met een literaire prijs.
Zernike werd op de ochtend van 5 november 1911 in het ambt aangesteld door de doopsgezinde gemeente in de Friese plaats Bovenknijpe in de buurt van Heerenveen, nadat ze eerder twee keer een beroep om in Baard (Fr) en in Mensingeweer (Gr) predikant te worden had afgewezen. Op haar verzoek werd door de predikant die haar bevestigde, ds. Wartena uit Heerenveen, geen speciale aandacht besteed aan haar vrouw-zijn. De bijbeltekst waarover zij diezelfde middag haar eerste preek hield kwam uit de 2 Korinthe 1:24: "Niet dat wij heerschappij voeren over uw geloof, neen, wij zijn medewerkers aan uw blijdschap". In de zomer van 1913 leerde ze de kunstschilder Jan Mankes kennen, met wie ze op 30 september 1915 trouwde, waarna ze naar Den Haag verhuisden. Omdat Mankes aan tuberculose leed, besloten ze in 1916 in het Gelderse Eerbeek te gaan wonen, hopende dat de bosrijke omgeving een gunstige uitwerking op Jan zou hebben. In 1918 kregen ze een zoon en kort daarop promoveerde Anne. In 1920 bezweek Jan Mankes echter op 30-jarige leeftijd aan zijn ziekte. Een jaar later werd Anne Mankes-Zernike predikante van de Nederlandse Protestanten Bond (NPB), nu Vrijzinnigen Nederland, in het Rotterdamse Tuindorp Vreewijk. In Hoofddorp, Arnhem, Heerenveen en Spijkenisse zijn als eerbetoon straten naar haar vernoemd.
Mankes-Zernike overleed in Amersfoort en begraven in het graf van haar echtgenoot in Eerbeek.
Trivia
[bewerken | brontekst bewerken]- Anne Zernike was in haar jeugd leerlinge van godsdienstonderwijzeres Jacoba Mossel. Zij was de eerste vrouwelijke godsdienstonderwijzer in Nederland en de eerste vrouw die in een dienst voorging (in de Vrije Gemeente van Amsterdam).
- In april 2013 werd door PostNL een postzegel uitgebracht van Anne Zernike en vijf andere bijzondere vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis, in het kader van het verschijnen van het boek (en de tentoonstelling) 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis.
Bibliografie
[bewerken | brontekst bewerken]- Over historisch materialistische en sociaal democratische ethiek, 1918
- Jan Mankes, A. Mankes-Zernike en R.N. Roland Holst, 1923
- Opvoedingsproblemen, 1924
- Rainer Maria Rilke: een benadering, 1925
- Het zwaluwenboek, Ernst Toller (vertaald door A. Mankes-Zernike), 1928
- Historische godsdiensten en universeele religie, 1938
- De mensch en zijn godsdienst, 1941
- Een vrouw in het wondere ambt: herinneringen van een predikante, 1956
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]- Anne Zernike (1887-1972), op Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland
- Artikel Leeuwarder Courant 8-11-1911
- Website over het leven en werken van deze eerste vrouwelijke voorganger
- Anne Zernike 'Om it leauwen en de sinnigens' op Vimeo
- Een in memoriam in de rubriek: Ut 'e Lapekoer fan D.W. van der Woude, door Douwe Miedema, in: Leeuwarder Courant, 16 maart 1972
- In Memoriam, door ds. J.M. Luijt, in: Algemeen Doopsgezind Weekblad, 18 maart 1972
- In memoriam Dr. Annie Mankes-Zernike 30 april 1887 - 6 maart 1972 door een anonymus, in: Doopsgezind Jaarboekje 1973, pp. 7-8 en pp. 13-17
- Anne Mankes-Zernike: de eerste vrouw in het ‘Wondere Ambt’, door Froukje Pitstra, in: Doopsgezind Jaarboekje 2011, pp. 18-27 (jubileumartikel)
- Daar ik altijd meer algemeen vrijzinnig ge-oriënteerd ben gebleven, dan speciaal Doopsgezind; de vorming van het eigenzinnige vermanerschap van Anne Zernike (1887-1972). door Froukje Pitstra, in: Gedoopt! Doopsgezinde Bijdragen nieuwe reeks nummer 35/36, Amsterdam, Doopsgezinde Historische Kring, 2010, pp. 441-467
Voetnoten
- ↑ Anne Zernike: de eerste vrouwelijke predikant op de preekstoel, op annezernike.nl. Gearchiveerd op 26 november 2021.