Marie Bashkirtseff

Marie Bashkirtseff
	Portret van Marie Bashkirtseff, ca. 1882
Persoonsgegevens
Volledige naam	Maria Konstantinovna Basjkirtseva
Geboren	Havrontsi bij Poltava, 11 november 1858
Overleden	Parijs, 31 oktober 1884
Geboorteland	Rusland
Opleiding	Académie Julian
Beroep(en)	Schilder, beeldhouwer, schrijver
Signatuur
Oriënterende gegevens
Jaren actief	Ca. 1870 tot 1884
	RKD-profiel
	(en) IMDb-profiel
Portaal	Kunst & Cultuur

Marie Bashkirtseff (Russisch: Мария Константиновна Башкирцева; Maria Konstantinovna Basjkirtseva, Oekraïens: Марія Костянтинівна Башкірцева) (Havrontsi bij Poltava, 11 november 1858 — Parijs, 31 oktober 1884) was een Russisch kunstschilder. Na haar dood werd ze vooral bekend door de publicatie van haar dagboek.

Leven

Bashkirtseff was van zowel vaders- als moederszijde afkomstig uit families die behoorden tot de Russische landadel. Na de scheiding van haar ouders werd ze opgevoed op het landgoed van haar moeder in de Rusland. Van 1870 tot 1877 zwierf ze met haar moeder, tante en grootouders langs de mondaine oorden van Europa (Wenen, Baden-Baden, Genève, Parijs, Spa, Oostende, Londen, Florence, Rome), soms voor een periode onderbroken in Nice. In Nice begon ze ook met het schrijven van haar later bekend geworden dagboek.

Bashkirtseff gold als intelligent, getalenteerd en ambitieus. In haar rijke maar aculturele milieu was ze echter voor wat haar vorming en ontwikkeling betreft vooral op zichzelf aangewezen. Keelproblemen (naar later bleek de voorboden van tuberculose) verhinderden op jonge leeftijd een zangcarrière. Nadat huwelijksplannen met een Italiaanse geliefde op weerstand in de familie stuitten, overreedde ze in 1877 haar moeder naar Parijs te verhuizen, alwaar ze zich wilde toeleggen op de schilderkunst. Ze ging er in de leer bij Tony Robert-Fleury, in de gerenommeerde Parijse Académie Julian. Later werkte ze samen met de bekende naturalistische schilder Jules Bastien-Lepage, die ook haar hartsvriend werd.

Gustave Courtois. *De dood van Marie Bashkirtseff*. 1884.

Bashkirtseff stierf op 25-jarige leeftijd aan tuberculose en ligt begraven in een monumentaal graf op het Cimetière de Passy te Parijs. Op een gevel van het mausoleum wordt als geboortejaar 1860 vermeld,^[1] maar dat bleek later een falsificatie van haar familie.^[2]

Werk

Het beeldend werk van Bashkirtseff wordt gerekend tot het naturalisme. Ze maakte in haar leven ongeveer 100 schilderijen. Reeds tijdens haar korte leven werd ze gewaardeerd en als uitermate talentvol beschouwd. Ze exposeerde in vooraanstaande salons. Zij studeerde voor haar dood aan de Académie Julian, de enige Franse academie waar vrouwen mochten studeren.^[3] Door haar vroege dood kwam haar talent niet verder tot wasdom.

Na haar overlijden

Haar grootste bekendheid evenwel verkreeg Bashkirtseff niet door de schilderkunst, maar door de publicatie van haar uit 105 schriften bestaande, in het Frans geschreven dagboek, dat ze tot vlak voor haar dood bijhield. Het geeft een tijdloos beeld van een mooie (niet onbelangrijk voor haar latere populariteit), veelbelovende, getalenteerde, aristocratische jonge vrouw aan het einde van de 19e eeuw, in de vorm van een met veel empathie geschreven jonge-meisjesbijbel. Een eerste versie van het dagboek verscheen in 1887. In Frankrijk verwierf het dagboek al direct na verschijnen bijna een soort 'cultstatus' en het wordt nog altijd met grote regelmaat herdrukt.

Pas toen aan het einde van de twintigste eeuw het oorspronkelijke handschrift werd herontdekt, bleek dat de uitgave van het dagboek sterk was ingekort en aangepast door haar familie. Een tekstgetrouwe editie verscheen vanaf 1995. In het Nederlands verscheen een selectie van de teksten met de titel 'Waarom zou ik liegen. Een keuze uit haar dagboeken 1873-1884' (Privé-Domein, De Arbeiderspers, 1997, vertaling Marianne Kaas).^[3]

In de jaren tachtig van de 19e eeuw publiceerde Bashkirtseff ook nog enkele toentertijd spraakmakende feministische artikelen. Ook de publicatie van haar correspondentie met Guy de Maupassant in 1891 droeg bij aan haar bekendheid.

Bashkirtseffs schilderijen werden voor een groot deel na haar overlijden door de familie verkocht; een deel dat wel in de familie bleef werd tijdens de Tweede Wereldoorlog vernietigd bij een bombardement op haar geboorteplaats Havrontsi. De meeste van haar werken bevinden zich in 2018 in het Musée des Beaux-Arts Jules Chéret in Nice en in het Russisch Museum in Sint-Petersburg. In het museum in Nice staat ook een ontwerp in gips voor een standbeeld van haar, geportretteerd met haar dagboek en een palet, door Michel de Tarnowsky.

Ook het Musée d'Orsay, het Petit Palais, het Louvre en het Amsterdamse Rijksmuseum hebben werk van Marie Bashkirtseff in hun collectie.

Lijst van werken

Titel	Datering	Type	Verblijfplaats
Zelfportret	1883	Schilderij	Musée des Beaux-Arts Jules Chéret in Nice
Jong meisje met hoed met blauwe veer	1878	Schilderij	Ziem Museum, Martigues
Jonge vrouw met seringen	1880 Ca. 1880	Schilderij	Russisch Museum, Sint-Petersburg
In het atelier	1881	Schilderij	Dnipropetrovska State Art Museum, Dnipro
Schoonzuster Van De schilderes De schoonzuster van de schilderes	1881	Schilderij	Rijksmuseum Amsterdam, Amsterdam
Georgette	1881	Schilderij	Château de Nérac, Nérac
Oriëntaalse vrouw	1882	Schilderij	Musée des Beaux-Arts de Nice, Nice
Meisje met rood haar	1882 Ca. 1882		Onbekend
In een boek	1882 Ca. 1882	Schilderij	Kunstmuseum Charkov, Charkov
Herfst	1883	Schilderij	Russisch Museum, Sint-Petersburg
Lente	1884 Ca. 1884	Schilderij	Russisch Museum, Sint-Petersburg
Ontmoeting De ontmoeting	1884	Schilderij	Musée d'Orsay, Parijs
Meisje lezend bij een waterval			Onbekend