Samisch
| Samisch Sámegiella | ||||
|---|---|---|---|---|
| Gesproken in | Noorwegen, Zweden, Finland, Rusland (Kola-schiereiland) | |||
| Sprekers | ca. 20.000 | |||
| Taalfamilie | ||||
| Alfabet | Latijns, Cyrillisch | |||
| Officiële status | ||||
| Officieel in | ||||
| Taalorganisatie | Samisk språkråd (Noorwegen) | |||
| Taalcodes | ||||
| ISO 639-1 | - | |||
| ISO 639-2 | smi | |||
| ISO 639-3 | - | |||
| ||||
Samisch (Sámegiella) (ook Saami of Sami) is de verzamelnaam voor de talen die door de Samen in het noorden en midden van Noorwegen en Zweden, het noorden van Finland en het noordwesten van Rusland (het Kola-schiereiland) worden gesproken.
De benaming Laps wordt door de sprekers zelf als denigrerend opgevat en is vrijwel geheel uit het hedendaagse taalgebruik van Scandinaviërs en uit de vaktaal van taalkundigen verdwenen.[bron?]
Samisch is een officieel erkende minderheidstaal in Noorwegen (in 13 gemeenten waaronder Kautokeino, Karasjok, Kåfjord, Nesseby, Sør-Varanger en Tana), in Finland (in Enontekiö, Inari, Sodankylä en Utsjoki) en in Zweden (in 19 gemeenten waaronder Arvidsjaur, Berg, Härjedalen, Östersund, Arjeplog, Gällivare, Jokkmokk en Kiruna). Het Samisch komt er voor bij de openbare omroepen (NRK Sápmi[1] in Noorwegen, SVT Sápmi[2] in Zweden, YLE Sápmi[3] in Finland, alle met journaaluitzendingen 'Ođđasat'), op bewegwijzering, op plaatsnaamborden en in officiële plaatsnamen.[4]
Het Samisch behoort tot de Fins-Oegrische talen. Om politiek-culturele redenen wordt het vaak als één taal behandeld, maar taalkundig gezien gaat het om verschillende talen of taalvarianten die niet allemaal onderling verstaanbaar zijn. Er zijn 11 varianten van het Samisch; zes daarvan zijn levende talen met een eigen schrift:
- 1 Zuid-Samisch (ca. 500 sprekers)
- 2 Ume-Samisch (ca. 30 sprekers)
- 3 Pite-Samisch (ca. 25-50 sprekers)
- 4 Lule-Samisch (ca. 1.500 sprekers)
- 5 Noord-Samisch (ca. 15.000 sprekers)
- 6 Skolt-Samisch (ca. 400 sprekers)
- 7 Inari-Samisch (ca. 500 sprekers)
- 8 Kildin-Samisch (ca. 650 sprekers)
- 9 Ter-Samisch (ca. 2 sprekers)
De talen Akkala-Samisch, Kainuu-Samisch en Kemi-Samisch zijn uitgestorven.
Schrift
[bewerken | brontekst bewerken]De meeste Samische talen gebruiken het Latijnse alfabet, uitgebreid met extra letters:
| Noord-Samisch: | Áá Čč Đđ Ŋŋ Šš Ŧŧ Žž |
| Inari-Samisch: | Áá Ââ Ää Čč Đđ Šš Žž |
| Skolt-Samisch: | Áá Ââ Čč Ʒʒ Ǯǯ Đđ Ǧǧ Ǥǥ Ǩǩ Ŋŋ Õõ Šš Žž Åå Ää |
| Lule-Samisch (Zweden): | Áá Åå Ńń Ää |
| Lule-Samisch (Noorwegen): | Áá Åå Ńń Ææ |
| Zuid-Samisch (Zweden): | Ää Öö Åå |
| Zuid-Samisch (Noorwegen): | Ææ Øø Åå |
Het Kildin-Samisch gebruikt een uitgebreide versie van het cyrillische alfabet: Аа Ӓӓ Бб Вв Гг Дд Ее Ёё Жж Зз Ии Йй Ӣӣ Кк Лл Ӆӆ Мм Ӎӎ Нн Ӊӊ Ӈӈ Оо Пп Рр Ҏҏ Сс Тт Уу Фф Хх Цц Чч Шш Щщ Ъъ Ыы Ьь Ҍҍ Ээ Ӭӭ Юю Яя Јј Ѣѣ.
Afbeeldingen
[bewerken | brontekst bewerken]-
-
-
Opschriften in Zuid-Samisch en Zweeds op de bibliotheek van Östersund in Zweden.
-
Opschriften in Samisch en Noors op het gemeentehuis van Kautokeino in Noorwegen.
-
Opschriften in Samisch en Zweeds op het gemeentehuis van Jokkmokk in Zweden.
-
-
Bord in Zweeds en Pite-Samisch in Zweden.
-
Wegwijzers in Samisch en Noors in Noorwegen.
-
Bord in Zweeds en Zuid-Samisch in Zweden.
-
Bord in Fins en Noord-Samisch in Finland.
Referenties
[bewerken | brontekst bewerken]Bibliografie
- Sammallahti, Pekka (1998). The Saami Languages: an introduction. Kárášjohka.