Amazonaselva

	Amazonaselva
	elv
	Kart som viser Amazonaselva, sideelver og det omtrentlege nedbørsfeltet til elva.
Land	Brasil, Peru Colombia
Nedslagsfelt	7 050 000 km²
Renn gjennom	Iquitos (Peru); Manaus (Brasil) og; Belem do Pará (Brasil)
Sideelvar	på venstresida: Marañón, Japurá,; Rio Negro; på høgresida: Ucayali, Purus,; Madeira, Tapajós, Xingu, Tocantins
Lengd	om lag 6 400 km
Middelvassføring	209 000 m³/s
Kjelde	Apacheta klippa, Nevado Mismi, Arequipa, Peru
• høgd	Marañón 3 700 moh eller Nevado Mismi 5 597 moh.
Munning	Rio del Mar på austkysten av Brasil
• høgd	0 moh.
	; Amazonaselva; 4°26′54″S 73°27′21″W / 4.44836°S 73.4559°W
	Wikimedia Commons: Amazon River

Amazonaselva (spansk og portugisisk: Río Amazonas) i Sør-Amerika er den største elva på jorda målt i vassmengd. Ho fører like mykje vatn som Nilen, Yangtze og Mississippi til saman. Dette gjer at elva gjev tilskot til om lag ein femdel av alt ferskvatn som renn ut i alle verdshava. Amazonaselva er den nest lengste elva på jorda, etter Nilen.^[1]

Persontransport mellom Iquitos og Leticia

Amazonaselva er i hovudsak ei brasiliansk elv. Den fjernaste kjelda ligg 3700 meter over havet i Andesfjella i Arequipa-regionen i Peru. Elva er 6 400 kilometer lang og har over 200 sideelver, med eit nedbørsfelt på 6 915 000 km², dvs. om lag 40 % av Sør-Amerika. Nokre av dei mest kjende sideelvene er Rio Negro som kjem frå nord, og Rio Madeira, Tapajós og Xingu som kjem frå sør. Utløpet av elva ligg på austkysten av Brasil og vert kalla Rio del Mar – elvehavet. Elva er farande for havgåande skip, som kan sigle heilt vest til Iquitos i Peru.

Bilete av Amazonas nær Manaus
Foto: Neil Palmer/CIAT

I 1541–42 siglde den spanske oppdagaren Francisco de Orellana ned elva. Det var på denne ferda at Amazonas fekk namnet sitt. Orellana skreiv at dei blei angripne av kvinnelege krigarar, som fekk han til å tenke på amasoner frå Antikken. Samanstøyten var mot tapuyasindianarar, der kvinner og menn i stammen kjempa side om side.

Amazonaselva har over 2000 fiskeartar, frå elektrisk ål til meir blodtørstige pirajaar.

Fotnote

↑ Det er derimot strid om det er Nilen eller Amazonas som er den lengste elva i verda. Nyleg har forskarar funne det dei meiner er eit nytt utspring for Amazonas, som gjer ho 100 km lengre enn Nilen http://www.vg.no/pub/vgart.hbs?artid=141277

Kjelder

«Amazonas – elv i Sør-Amerika» i Store norske leksikon, snl.no.

[1] Det er derimot strid om det er Nilen eller Amazonas som er den lengste elva i verda. Nyleg har forskarar funne det dei meiner er eit nytt utspring for Amazonas, som gjer ho 100 km lengre enn Nilen http://www.vg.no/pub/vgart.hbs?artid=141277

[1]