Spiss fleinsopp

Spiss fleinsopp
Spiss fleinsopp
Systematikk
Rike:	Soppriket Fungi
Underrekkje:	Hymeniesoppar Agaricomycotina
Klasse:	Ekte hymeniesoppar Agaricomycetes
Underklasse:	Agaricomycetidae
Orden:	Skivesoppordenen Agaricales
Familie:	Hymenogastraceae
Slekt:	Psilocybe
Art:	Spiss fleinsopp P. semilanceata
Vitskapleg namn
Psilocybe semilanceata P.Kumm., 1871

Spiss fleinsopp (Psilocybe semilanceata) er ein psykoaktiv sopp som inneheld stoffet psilocybin, som gjev ein LSD-liknande rus ved inntak. Soppen veks i ope landskap (aldri i skog), på gjødsla plenar og ofte på beitemarker som har vorte gjødsla av sauer og kyr. Han veks òg på halm. Sal eller bruk av spiss fleinsopp er ulovleg i Noreg.

Plansjeteikning.

Kjenneteikn

Ferske eksemplar av spiss fleinsopp.

Hatten er kjegleforma (klokkeforma), og har ein karakteristisk spiss på toppen, som namnet tilseier. Breidda er 1-1,5 cm og høgda 1,5-2 cm. Fargen kan variere frå veldig ljos gul til mørk brun/grå, oftast sandgrå. I fuktig vêr blir fargen mørkare og glinsande. Hattekanten er fint stripa.

Skivene under hatten er først gråaktige, seinare purpurbrune.

Stilken er ljos, ofte med brun-gule flekker/område, og kan bli svakt blånande mot stilkbasisen. Stilken er lang (4-9cm) og tynn (1-2mm). Karakteristisk for soppen er at stilken er bøygd, og i einskilde tilfelle òg vridt.

Spora ved skivene er 12-15 x 6-9 µm, glatte og ellipsoide. Sporepulveret er purpurbrunt.

Smak og lukt er nesten fråverande. Soppen opptrer som regel gruppevis med nokre centimeters mellomrom, ofte på tuer.

Utbreiing

Spiss fleinsopp veks i kjølige, tempererte soner og subarktiske soner over heile kloden. Han er òg utbreidd på det europeiske fastlandet, og dessutan på øya Storbritannia.

Han veks i heile fastlands-Noreg og er vanleg nordover til Troms.

Forveksling

Spiss fleinsopp veks i habitat der det òg finst ei stor mengd andre soppartar som kan sjå like ut. Døme på dette kan vere sitronkragesopp (Stropharia semiglobata), møkkfleinsopp (Psilocybe coprophila), kvit kjeglesopp (Conocybe lactea). Ein generell regel er at unge soppar kan vere vanskelege å artsbestemme.

Narkotikum

Spiss fleinsopp er ein psilocybe-sopp. Felles for alle soppane innanfor denne slekta er at dei inneheld alkaloida psilocybin og psilocin. Begge desse stoffa står oppførte på narkotikalista. I tillegg inneheld dei små mengder av alkaloida baeocystin og norbaeocystin.

Verknad

Tørka, spiss fleinsopp veg mellom 20 mg og 60 mg. Psilocybin-innhaldet i soppen kan variere betydeleg (frå 0,2% til 2% - høgast for unge eksemplar). Sidan 4 mg – 8 mg psilocybin gjev hallusinogene effektar hos menneske, skulle 10 til 20 tørka soppar á 40 mg. gje tilsvarande effekt, men effekten kan altså variere betydeleg.

Ruseffekten av spiss fleinsopp kjem alt frå 15 til 60 minutt etter inntak, og rusen varar i fire til seks timar. Det er ikkje uvanleg med ettereffektar, men ein får normalt ikkje noka dagen-så-kjensle.

Hausten 1960 starta Timothy Leary og kollegaene hans på Harvard university eit prosjekt kalla «Harvard Psilocybin Project». Målet var å analysere verknadene av psilocybin på forsøkspersonar ved å bruke ein syntetisk versjon av stoffet. Psilocybin er ein av to aktive ingrediensar i soppen, og vart laga i samsvar med ei oppskrift av Albert Hoffman, ein forskingskjemikar ved Sandoz Pharmaceuticals. Eksperimentet involverte seinare å gje LSD til doktorgradsstudentar. Timothy Learys konklusjon var at psilocybin hadde ein positiv effekt for studentane, men konklusjonen vart svært kontroversiell.

Soppen har vore kjend under namnet «spiss fleinsopp» sidan 1960-talet, men var relativt ukjend fram til medieoppslag om verknadene i 1977.

Straff

Ein kan ikkje bli straffa for innsamling eller oppbevaring av spiss fleinsopp for artsbestemming, eller av vanvare. Sal eller bruk av soppen kan likevel bli straffa i Noreg.

I 1984 vart ein person frå Salten dømd til 24 dagars fengsel på vilkår for soppmisbruk. Han vart funnen skyldig å ha ete fleinsopp som han hadde plukka i ein park i Trondheim.

I 1985 vart ein mann frå Bodø dømd for å ha drukke te av fleinsopp som han hadde plukka. Retten avgjorde at dette var ein narkotisk drikk, og han fekk 45 dagars vilkårsdom og ei bot.

Medisinsk nytte

Psilocybin ser ut til å ha ein positiv effekt på migrenepasientar, og pasientar med clusterhovudpine. Sjølv kronisk sjuke har rapportert denne effekten.

Sjå òg

• Psykedelisk krise

Galleri

• 
  Tørka eksemplar av spiss fleinsopp
• 
  Ein handfull fleinsopp/spiss fleinsopp

Kjelder

• Sopp og sopp! - Ingvild Broch og Ben Johnsen - Grøndahl & Søn Forlag - 1986 - 158 sider - ISBN 82-504-0830-6

---

• Omsett frå Wikipedia på bokmål, innhenta torsdag 7. januar 2010, klokka 20:11.

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Spiss fleinsopp

Wikispecies

Wikispecies har taksonomisk informasjon om Psilocybe semilanceata