wrzesień
wrzesień (język polski)
[edytuj]- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
- (1.1) dziewiąty miesiąc w roku (wg kalendarza gregoriańskiego i juliańskiego); zob. też wrzesień w Wikipedii
- (1.2) st.pol. listopad[1]
- odmiana:
- (1.1)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik wrzesień wrześnie dopełniacz września wrześni / wrześniów celownik wrześniowi wrześniom biernik wrzesień wrześnie narzędnik wrześniem wrześniami miejscownik wrześniu wrześniach wołacz wrześniu wrześnie
- przykłady:
- (1.1) II wojna światowa rozpoczęła się pierwszego września 1939 (tysiąc dziewięćset trzydziestego dziewiątego) roku.
- (1.1) W pierwszych dniach września spadły deszcze[2].
- składnia:
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- przym. wrześniowy, wrzosowy
- rzecz. wrzost mrz, wrzosk mrz, wrzosik mrz, werez mrz, weres mrz, wrześniak m, wrześniówka ż, wrzos m, wrzosowisko n
- związki frazeologiczne:
- zobacz też: przysłowia o miesiącach
- etymologia:
- od kwitnących w tym miesiącu wrzosów[3]; inne, dawne nazwy dziewiątego miesiąca w roku to, za Taszyckim[4]: październik, pajęcznik, stojączeń; za Borysiem[3]: listopad
- uwagi:
- W polszczyźnie w znaczeniu (1.1) od XV wieku[3]
- Niepoprawne jest wyrażenie w miesiącu wrześniu; poprawnie: we wrześniu.
- Gdy podajemy datę, używamy wyrazu wrzesień w dopełniaczu, a nie w mianowniku, np. pierwszy września, nie pierwszy wrzesień[5].
- zob. też wrzesień w Wikicytatach
- zobacz też: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
- tłumaczenia:
- abazyński: (1.1) сентябрь
- abchaski: (1.1) цәыббра (tsãybbra), сентиабр (sentiabr)
- abenaki: (1.1) zach. Skamonkas
- aceh: (1.1) Buleuën Sikureuëng
- aczoli: (1.1) Dwe me abongwen
- adygejski: (1.1) ӏоныгъомаз (ʿonyġomaz), сентябрь (sentjabr')
- afar: (1.1) Waysu
- afrykanerski: (1.1) September
- ajmara: (1.1) llamp'u phaxsi, sata
- akan: (1.1) Fankwa-Ɛbɔ
- alabama: (1.1) hasiholtina istachákkàali
- albański: (1.1) shtator m, arbaryjski setembri
- alemański: (1.1) alzacki Septamber m
- aleucki: (1.1) Ugna tugidaa, Sintaavrax̂, Sintaabrix̂
- algonkiński: (1.1) kakákona gizis
- amharski: (1.1) መስከረም (mäšaräm), ሴፕቴምበር (septembär)
- angielski: (1.1) September
- arabski: (1.1) سبتمبر m, lewant. arab. أيلول m (eilūl), tunez., algier. arab. سبتمبر m, egip. arab. سبتمبر m, libij. arab. الفاتح m (al fāteẖ), mauret. شتمبر m, marok. arab. شتنبر m, magrebski شهر تسعود (sheher tesʿod)
- aragoński: (1.1) setiembre m
- aramejski: (1.1) ܐܝܠܘܠ m (ēlūl)
- arapaho: (1.1) niihonkooɂ
- arumuński: (1.1) ayizmâciunu m, poanguštić m, Yizmaciunjle
- asamski: (1.1) চেপ্টেম্বৰ (čepṭembôr)
- assiniboine: (1.1) owáyawa akné hą́wi, paǧų́da gihí hą́wi, waȟpéǧi hą́wi, waȟpéǧi
- asturyjski: (1.1) setiembre m
- atikamek: (1.1) kakone pisimw
- awarski: (1.1) рецарулъ / رېصارۇڸ (retsarul″), сентябрь (sentjabr')
- azerski: (1.1) sentyabr / dialekt południowy سئنتیابر (сентјабр)
- bafia: (1.1) ŋwíí akǝ táanin
- bagulalski: (1.1) с̄ента̄́бирбос̄ӏ (ssẽtáábirboss̓), с̄инта́бирбос̄ӏ (ssĩtábirboss̓)
- bambara: (1.1) sɛtanburu, sètamburu kalo
- bandżarski: (1.1) Siptimbir
- baskijski: (1.1) irail, gipuzkoański agor, suletyjski bürüila, setemere
- baszkirski: (1.1) һарысай, сентябрь
- bawarski: (1.1) Septemba m
- beludżi: (1.1) tomšán
- bengalski: (1.1) সেপ্টেম্বর (sepṭembôr)
- białoruski: (1.1) верасень m
- birmański: (1.1) စက်တင်ဘာ (seʿtĩbʰa)
- bislama: (1.1) Septemba
- bisznuprija-manipuri: (1.1) সেপ্টেম্বর (sepţembôr)
- bośniacki: (1.1) septembar m
- bretoński: (1.1) Gwengolo m, miz Gwengolo
- brithenig: (1.1) Ystreblanc m
- bułgarski: (1.1) септември m
- buriacki: (1.1) сентябрь
- cebuano: (1.1) Septiyembre
- cerkiewnosłowiański: (1.1) сєптємврїи m
- chakaski: (1.1) сентябрь
- chiński standardowy: (1.1) 九月 (jiǔyuè)
- chorwacki: (1.1) rujan m
- czamorro: (1.1) Septembre
- czeczeński: (1.1) тав бутт, сентябрь
- czejeński: (1.1) Tonoeveeše’he
- czeski: (1.1) září n
- cziczewa: (1.1) sepitembala
- czirokeski: (1.1) ᏚᎵᎢᏍᏗ (duliisdi)
- czuwaski: (1.1) авӑн, сентябрь
- dargijski: (1.1) сентябрь
- dari: (1.1) سپتمبر (septambar)
- dinka: (1.1) Ɣɔ̈r
- dolnołużycki: (1.1) požnjenc m, september m
- dolnoniemiecki: (1.1) September m, Harvstmaand m, Michelimaand m
- duński: (1.1) september w, fiskemåned w
- dzongkha: (1.1) སྤྱི་ཟླ་དགུ་པ (spyi.zla.dgu.pa) / སྤྱི་ཟླཝ་དགུ་པ (spyi.zlaw.dgu.pa)
- dżuhuri: (1.1) סינתיאַבּר (sentjabr /сентябрь)
- elfdalski: (1.1) september
- erzja: (1.1) таштамков
- esperanto: (1.1) septembro, Septembro
- estoński: (1.1) september, mihklikuu
- estremadurski: (1.1) setiembri m
- ewe: (1.1) Anyɔnyɔ, September
- ewenkijski: (1.1) сентябрь, сирӯдян, soloński sirw.lasani
- eweński: (1.1) ойчири унма, сентябрь
- farerski: (1.1) september m
- fidżyjski: (1.1) Sepiteba
- fiński: (1.1) syyskuu
- francuski: (1.1) septembre m
- franko-prowansalski: (1.1) lioński - Bresse sèptanbe m, lioński - Saint-Étienne settombrou m, sabaudzki septembro m
- friulski: (1.1) setembar m
- fryzyjski: (1.1) septimber w, hjerstmoanne w
- fryzyjski saterlandzki: (1.1) September
- gagauski: (1.1) sentäbri
- galicyjski: (1.1) setembro m
- gaskoński: (1.1) arański seteme m
- górnołużycki: (1.1) požnjenc m, september m
- grenlandzki: (1.1) septembari
- gruziński: (1.1) სექტემბერი (sekt'emberi)
- guarani: (1.1) jasyporundy, Jasyporundy
- gudźarati: (1.1) સપ્ટેમ્બર (sapṭembar)
- haitański: (1.1) septanm
- hausa: (1.1) Satumba (سَتُمْبَ), Sitamba (سِتَمْبَ), Shatumbar (شَاتُمْبَرْ)
- hawajski: (1.1) Kepakemapa
- hebrajski: (1.1) ספטמבר m (september)
- hindi: (1.1) सितंबर (sitaṃbar)
- hiszpański: (1.1) septiembre m, setiembre m
- ido: (1.1) septembro
- ilokano: (1.1) Settiembre, Setiembre
- inari: (1.1) čohčâmáánu
- indonezyjski: (1.1) September / september
- interlingua: (1.1) septembre
- inuktitut: (1.1) ᓯᑎᒻᐳᕆ (sitimpuri)
- irlandzki: (1.1) Meán Fómhair m
- islandzki: (1.1) september m
- jakucki: (1.1) балаҕан ыйа
- japoński: (1.1) 九月 / ９月 (くがつ, kugatsu), 長月 (ながつき, nagatsuki)
- jawajski: (1.1) Sèptèmber
- jèrriais: (1.1) septembre m
- jidysz: (1.1) סעפּטעמבער m (september)
- joruba: (1.1) kè̩sán
- kabardyjski: (1.1) сентябрь
- kabylski: (1.1) ⵛⵜⴻⵎⴱⴻⵔ / ctember
- kałmucki: (1.1) һаха (ġaȟa)
- kannada: (1.1) ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ (sepṭeṃbar)
- karaczajsko-bałkarski: (1.1) сентябрь
- karaimski: (1.1) sohum ay
- karakałpacki: (1.1) sentyabr
- karelski: (1.1) syvyskuu
- karpatorusiński: (1.1) септембер m
- kaszmirski: (1.1) سِتَمبَر / सितम्बर (sitambar)
- kaszubski: (1.1) séwnik m, wrzeséń m
- kataloński: (1.1) setembre m
- kazachski: (1.1) Қыркүйек, сентябрь
- keczua: (1.1) Tarpuy killa, Quya raymi killa, Uma raymi killa, Sitimri
- ketyjski: (1.1) ъъноӄӄип, ээльтийӄип
- khmerski: (1.1) សេតមប្រ (setamb[r])
- kildin: (1.1) сентябьр
- kirgiski: (1.1) тогуздун айы, сентябрь
- klallam: (1.1) čən̕hə́nən
- komi-permiacki: (1.1) сентяб
- komi-zyriański: (1.1) кӧч
- konkani: (1.1) सेप्टेंबर (sepṭeṃbar)
- koptyjski: (1.1) bohairski Ⲥⲉⲡⲧⲉⲙⲃⲣⲓⲟⲥ (Septemvrios)
- koreański: (1.1) 구월 / 9월 (kuwŏl)
- kornijski: (1.1) Gwyngala / Gwynngala / Gwydngala m
- korsykański: (1.1) sittembre m
- krymskotatarski: (1.1) sentâbr, eylül
- kumycki: (1.1) сентябрь
- kurmandżi: (1.1) îlon, eylul
- kweński: (1.1) septemperikuu
- ladino: (1.1) סיפטימברי (septembre) m
- ladyński: (1.1) badiocki setëmber, fasciański setember, gerdeński setëmber m
- lakijski: (1.1) сентябрь
- lakota: (1.1) Čhaŋwápe ǧí wí
- laotański: (1.1) ກັນຍາ (kânñā), ເດືອນເກົ້າ (dʉ̄an káw)
- lazyjski: (1.1) სტაროშინა (st’aroşina)
- lezgiński: (1.1) мара, сентябрь
- liguryjski: (1.1) settembre m
- limburski: (1.1) september m
- lingala: (1.1) sánzá ya libwa, sɛtɛ́mbɛ
- Lingua Franca Nova: (1.1) setembre/сетембре
- litewski: (1.1) rugsėjis m
- liwski: (1.1) septembõr
- lombardzki: (1.1) setember m
- luksemburski: (1.1) Hierschtmount m, September m
- łaciński: (1.1) September m
- łotewski: (1.1) septembris m
- macedoński: (1.1) септември m, гроздобер m
- malajalam: (1.1) സെപ്റ്റംബർ (sepṟṟaṃbar)
- malajski: (1.1) September (سيڤتيمبر)
- malediwski: (1.1) ސެޕްޓެމްބަރު (sepṫembaru)
- malgaski: (1.1) septambra
- maltański: (1.1) Settembru m
- manx: (1.1) Mean Fouyir m
- maoryski: (1.1) Hepetema, Mahuru
- marathi: (1.1) सेप्टेंबर (sepṭeṃbar)
- maryjski: (1.1) сентябрь, łąkowy идым
- maurytyjski: (1.1) septam
- megrelski: (1.1) ეკენია (ekenia)
- mikmak: (1.1) Wigumgewigu’s
- minnan: (1.1) tajwański 九月 (káu-gue̍h)
- moksza: (1.1) тюжягов, сентябрьков
- mongolski: (1.1) 9 дүгээр сар / есдүгээр сар
- mongolski klasyczny: (1.1) ᠶᠢᠰᠦᠳᠦᠭᠡᠷ ᠰᠠᠷᠠ (yisüdüger sar-a)
- mongorski: (1.1) Shzin Sara
- nahuatl: (1.1) tlachiucnāuhti
- nanajski: (1.1) сентябрь
- neapolitański: (1.1) settembre m
- neo: (1.1) septem, septembro
- nepalski: (1.1) सेप्टेम्बर (sepṭembar)
- niderlandzki: (1.1) september m, herfstmaand ż/m, gerstmaand ż/m, vruchtmaand ż/m
- niemiecki: (1.1) September m, Scheiding m
- nieniecki: (1.1) сельбе ирий, вэба ирий, сентябрь
- normandzki: (1.1) s’tembe m
- norweski (bokmål): (1.1) september m
- norweski (nynorsk): (1.1) september m
- norweski (riksmål): (1.1) september w
- novial: (1.1) septembre
- nowogrecki: (1.1) Σεπτέμβριος m, demotyk Σεπτέμβρης m
- orija: (1.1) ସେପ୍ଟେମ୍ବର (sepṭembôr)
- ormiański: (1.1) սեպտեմբեր (september)
- oromo: (1.1) Fuulbana
- osetyjski: (1.1) сентябрь, рухӕны мӕй
- osmański: (1.1) ایلول (eylûl / eylül)
- pampango: (1.1) Septiembri
- papiamento: (1.1) sèptèmber
- paszto: (1.1) سپتمبر (siptambər)
- pendżabski: (1.1) ਸਤੰਬਰ (satãbar)
- pensylwański: (1.1) September m
- perski: (1.1) سپتامبر (septâmbr), ایلول (eylul)
- piemoncki: (1.1) stèmber m
- plautdietsch: (1.1) Septamba m
- polski język migowy: (w zapisie SignWriting)(1.1)
- południowoałtajski: (1.1) сентябрь (sentjabr')
- portugalski: (1.1) setembro m
- północnoałtajski: (1.1) сыгын ай
- północnofryzyjski: (1.1) september m
- północnolapoński: (1.1) čakčamánnu
- północny sotho: (1.1) Morenane, Phupu, Setemere
- prowansalski: (1.1) setembre m, Prowansja sètembre m
- romániço: (1.1) Septembro
- romansz: (1.1) settember m
- rosyjski: (1.1) сентябрь m
- ruanda: (1.1) Nzeli
- rumuński: (1.1) septembrie m
- rundi: (1.1) Nyakanga
- samoański: (1.1) Setema
- sango: (1.1) bê-zöngö, mvüka, sëtâmbere
- sanskryt: (1.1) सितम्बर (sitambar)
- sardyński: (1.1) cabidànne
- serbski: (1.1) септембар m
- seszelski: (1.1) septanm
- shona: (1.1) Gunyana
- siksika: (1.1) áwákaasiiki’somm, iitáípa’ksiksini’kayi pa’kki’pistsi, iitáómatapapittssko
- sindhi: (1.1) سيپٽمبر (sēpṫambaru)
- skolt: (1.1) čõhččmään
- slovio: (1.1) September (Септембер), Septembr (Септембр)
- słowacki: (1.1) september m
- słoweński: (1.1) september m, kimavec m
- somalijski: (1.1) Sebteembar
- sorani: (1.1) ئەیلوول (eylûl)
- staroangielski: (1.1) hærfestmonaþ m, haligmonaþ m
- staro-cerkiewno-słowiański: (1.1) сєптѧбрь m (septębrĭ)
- suahili: (1.1) Septemba
- suazi: (1.1) iNyoni
- sundajski: (1.1) Séptémber
- sycylijski: (1.1) sittèmmiru m
- syngaleski: (1.1) සැප්තැම්බර් (sæptæmbar)
- szerpa: (1.1) दावा गुवा (dāwā guwā)
- szkocki: (1.1) September
- szkocki gaelicki: (1.1) an t-Sultain ż
- szwedzki: (1.1) september w, höstmånad w
- tabasarański: (1.1) сентябрь
- tacki: (1.1) сентябрь / sentjabr (סינתיאַבּר)
- tadżycki: (1.1) сентябр (سنتیبر, sentjabr)
- tagalski: (1.1) Setyembre
- tahitański: (1.1) tetepa
- tajski: (1.1) กันยายน (kânyāyon), เดือนเก้า (dʉ̄an káw)
- tamazight: (1.1) ⵛⵟⴰⵎⴱⴻⵕ / cṭambeṛ, Libia ⵛⵜⴻⵏⴱⴻⵕ / ctenbeṛ
- tamilski: (1.1) செப்டம்பர் (cepṭampar)
- tatarski: (1.1) sentyabr / сентябрь (سېنتيابر)
- telugu: (1.1) సెప్టెంబర్ (sepṭeṃbar)
- tetum: (1.1) Setembru
- tigre: (1.1) ሴፕቴምበር (septembär)
- tok pisin: (1.1) Septemba
- tonga: (1.1) Sepitema
- tsonga: (1.1) Ndzhati, Septembere
- turecki: (1.1) eylül
- turkmeński: (1.1) sentýabr (сентябрь)
- tuvalu: (1.1) setema
- tuwiński: (1.1) тос ай, сентябрь
- tybetański: (1.1) ཟླ་དགུ་པ (zla.dgu.pa)
- udmurcki: (1.1) сентябрь
- ujgurski: (1.1) سېنتەبىر (séntebir, сентябрь)
- ukraiński: (1.1) вересень m
- urdu: (1.1) ستمبر (sitambar)
- uzbecki: (1.1) sentyabr (сентябрь, سېنتيەبر)
- volapük: (1.1) setul, zülul
- võro: (1.1) süküskuu, mihklikuu
- walijski: (1.1) Medi m
- waloński: (1.1) setimbe m
- wenecki: (1.1) setenbre m
- wenedyk: (1.1) sieciębierz m
- wepski: (1.1) sügüz’ku
- węgierski: (1.1) szeptember, gyümölcsönös
- wietnamski: (1.1) tháng chín
- wilamowski: (1.1) september m, wżeśyń m, wźeśjyń m
- włoski: (1.1) settembre m
- wolof: (1.1) sattumbar
- xhosa: (1.1) eyoMsintsi, uSeptemba
- zachodniopendżabski: (1.1) ستمبر (satambar)
- zazaki: (1.1) keşkelun
- zulu: (1.1) uMandulo, uSebutemba
- żmudzki: (1.1) siejė ż
- źródła:
- ↑ 1,0 1,1 Zenon Klemensiewicz, Historia języka polskiego, PWN, Warszawa 2002, s. 119.
- ↑ Gustaw Herling-Grudziński, Wieża.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, s. 712.
- ↑ rozdział XXIII, Nazwy miesięcy w: Najdawniejsze zabytki języka polskiego, oprac. Witold Taszycki, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1976, s. 136-137.
- ↑ Jan Miodek, Sienkiewicza 30, mieszkania 5, w: Odpowiednie dać rzeczy słowo. Szkice o współczesnej polszczyźnie, Wrocław 1987.