Hugo Ball

Hugo Ball podczas występu w Cabaret Voltaire, 1916

[

]

Hugo Ball (ur. 22 lutego 1886 w Pirmasens (Nadrenia-Palatynat), zm. 14 września 1927 w Sant’Abbondio-Gentilino, w Szwajcarii) – autor i współtwórca zuryskiego ruchu dadaistycznego.

Był przyjacielem i biografem Hermanna Hessego. W maju 1915 wyemigrował wraz ze swoją towarzyszką życiową Emmy Hennings do neutralnej Szwajcarii. Dziś jego imię nosi jedno z gimnazjów w Pirmasens.

Biografia

Hugo Ball urodził się w katolickiej, mieszczańskiej rodzinie jako syn fabrykanta butów. W latach 1895 - 1901 uczęszczał do sześcioklasowego królewskiego gimnazjum w Pirmasens bez prawa do matury. Po jego ukończeniu niechętnie ugiął sie życzeniu rodziców, i rozpoczął naukę w przedsiębiorstwie handlu skórą Ferdynanda Schohla. Ze względów zdrowotnych przerwał jednak naukę. Rodzice ustąpili jego życzeniu, by zdawać maturę w Herzog-Wolfgang-Gimnazjum w Zweibrücken. Po maturze, w październiku 1906 rozpoczął studia z germanistyki, historii i filozofii w Monachium i stał się gorącym wielbicielem muzyki Maxa Rogera. W 1907 studiował przez dwa semestry w Heidelbergu, gdzie uczęszczał na wykłady o filozofii Schopenhauera i Nietzschego. 1909 - 1910 studiował przez dwa semestry w Heidelbergu i opracował projekt rozprawy p.t. "Nitsche w Bazylei", której jednak nie obronił i która została opublikowana dopiero w 1978. Wiosną 1910 przerwał studia co spowodowało konflikt z rodziną. Przeniósł się wtedy do Berlina, gdzie podjął naukę na pomocnika do spraw reżyserii i zarządzania w szkole aktorskiej Maxa Reinhardta, gdzie nauczycielem reżyserii był Paul Legband Balls. W tym samym roku udało mu się opublikować w wydawnictwie Ernsta Rowohlta tragikomedię "Die Nase des Michelangelo" (Nos Michała Anioła). W latach 1911 - 1912 pracował jako dramaturg w teatrze w Plauen, a w latach 1912 - 1914 w Monachium w Münchner Kammerspiele.

Po wewnetrznym kryzysie teatru, został jedynym dramaturgiem tej instytucji. W Monachium poznał Hansa Leybolda, Leontine Sagan, a później także Richarda Huelsenbecka i Emmy Hennings. Przy prapremierze dramatu Franciska, poznał jego autora Franka Wedekinda. Pod koniec 1912 przystapił do pracy nad sztuką Der Henker von Brescia jednak w1913 w Münchner Kammerspielen doszło ponownie do kryzysu. Przez zmianę dyrekcji Ball stracił wpływ na repertuar teatru. W tym czasie publikował w czasopismach: Die Neue Kunst, Die Aktion oraz Jugend; a w 1914 także w czasopiśmie teatralnym Phöbus. W czasie kiedy Die Aktion publikował wiersze Hugo Balla, nie powiódł się wspólny projekt z Kandinskym. Miał to być, pomyślany jako almanach, dodatek do pisma Der Blaue Reiter, jednak wybuch wojny zakończył ten projekt. Ball zglosił się ochotniczo do służby wojskowej, ale został uznany niezdolnym. W czasie odwiedzin u rannego przyjaciela w Lunéville, zetknął się jednak z frontową rzeczywistością i swoje przeżycia opublikował w gazecie Pirmasenser Zeitung'. Udał się do Berlina gdzie nadal pisał do czasopism. Na skutek doswiadczeń wojennych skierował swoje zainteresowania ku anarchizmowi. Czytywał pisma Kropotkina i Bakunina. W maju 1915, razem z Emmy Hennings, Ball wyemigrował do Szwajcarii, gdzie początkowo zamieszkał w Zurichu. Z zespołem Varieté włóczył się po kraju jako pianista i autor tekstów. W końcu wszedł w kontakt ze szkołą tańca Rudolfa von Labana, która była miejscem spotkań ruchu dadaistycznego. W lutym 1916 razem z Hansem Arpem, Tristanem Tzarą i Marcelem Janco założył w Zurychu Cabaret Voltaire, gdzie w czerwcu wygłosił po raz pierwszy poemat dzwiękowy Gadji beri bimba. Cabaret Voltaire uważany jest za kolebkę dadaizmu. Wkrótce Ball wycofał się jednak z aktywnych działań dadaistów i w latach 1917 - 1919 współpracował, a w końcu i kierował, wydawaniem gazety Die Freie Zeitung, do ktorej pisał artykuły krytyczne i komentarze polityczne czesto pod wpływem Bakunina. Po bankructwie wydawnictwa stracił zainteresowanie aktywnoscią polityczną.

Dzieła

• Die Nase des Michelangelo, (Nos Michała Anioła) - 1911
• Flametti oder Vom Dandysmus der Armen, (Flametti albo z dandyzmu ubogich) - 1918
• Zur Kritik der deutschen Intelligenz, (Krytyka niemieckiej inteligencji) - 1919
• Byzantinisches Christentum, (Chrześcijaństwo bizantyńskie) - 1923
• Die Folgen der Reformation, (Następstwa reformacji) - 1924
• Hermann Hesse. Sein Leben und sein Werk, (Hermann Hesse - Życie i twórczość) - 1927
• Die Flucht aus der Zeit (Aphorismen), (Ucieczka z czasu - aforyzmy) - 1927
• Die Kulisse / Das Wort und das Bild, (Dekoracje - slowo i obraz) - 1946
• Karawane – (Karawana) - kluczowy tekst dadaizmu

Literatura

• Emmy Ball-Hennings: Hugo Balls Weg zu Gott. Ein Buch der Erinnerung. Kösel & Pustet, München 1931.
• Emmy Hennings: Ruf und Echo. Mein Leben mit Hugo Ball. Benziger, Einsiedeln/Zürich/Köln 1953.
• Ruth Schaumann (1953), Ball, Hugo, Neue Deutsche Biographie (NDB), Berlin: Duncker & Humblot, s. 559–560
• Ästhetische- und politisch-weltanschauliche Positionen des Dichters Hugo Ball in der Zeit des ersten Weltkrieges. Wissenschaftliche Zeitschrift Karl-Marx-Universität Leipzig, Gesellschaftswissenschaftliche Reihe, 38. Interdruck, Leipzig 1989.
• Ernst Teubner: Hugo Ball. Eine Bibliographie. von Hase und Koehler, Mainz 1992, ISBN 3-7758-1260-1.
• Sabine Werner-Birkenbach: Hugo Ball und Hermann Hesse – eine Freundschaft, die zu Literatur wird. Kommentare und Analysen zum Briefwechsel, zu autobiographischen Schriften und zu Balls Hesse-Biographie. Akademischer Verlag, Stuttgart 1995, ISBN 3-88099-316-5.
• Bernd Wacker: Dionysios DADA Areopagita. Hugo Ball und die Kritik der Moderne. Schöningh, Paderborn 1996, ISBN 3-506-79505-8.
• Cornelius Zehetner: Hugo Ball. Portrait einer Philosophie. Turia & Kant, Wien 2000, ISBN 3-85132-246-0.
• Eugen Egger: Ball, Hugo. 2001
• Christoph Schmidt: Die Apokalypse des Subjekts. Ästhetische Subjektivität und politische Theologie bei Hugo Ball. Aisthesis, Bielefeld 2003, ISBN 3-89528-313-4.
• Andreas Kotte, ed. (2005). Hugo Ball, Zürich: Chronos. s. 104/105. ISBN 978-3-0340-0715-3. LCCN 2007423414. OCLC 62309181
• Eva Zimmermann, Bernhard Echte, Regina Bucher (Hrsg.): Hugo Ball. Dichter, Denker, Dadaist. Nimbus, Wädenswil 2007, ISBN 978-3-907142-19-6.
• Michael Braun: Hugo Ball. Der magische Bischof der Avantgarde. Das Wunderhorn, Heidelberg 2011, ISBN 978-3-88423-364-1.
• Wiebke-Marie Stock: Denkumsturz. Hugo Ball. Eine intellektuelle Biographie. Wallstein, Göttingen 2012, ISBN 978-3-8353-1184-8.
• Franz Siepe: „Mutter der Läuterung“. Marianische Sedimente in Hugo Balls Byzantinischem Christentum. In: Hugo-Ball-Almanach. Neue Folge 5 / 2014, S. 160–180.
• Eckhard Fürlus: Anarchie und Mystik. Dissertation Freie Universität Berlin 2011. Kadmos, Berlin 2014, ISBN 978-3-86599-248-2.
• Alfred Sobel: „Gute Ehen werden in der Hölle geschlossen“. Das wilde Leben des Künstlerpaares Hugo Ball und Emmy Hennings zwischen Dadaismus und Glaube. Fe-Medienverlag, Kißlegg 2015, ISBN 978-386357-120-7

Linki zewnętrzne

• http://www.uni-stuttgart.de/ndl1/dada.htm
• http://www.dhm.de/lemo/html/wk1/kunst/dada/