Impierator
{{{opis grafiki}}} | |
| Klasa | |
|---|---|
| Oznaczenie NATO |
{{{oznaczenie NATO}}} |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Początek budowy |
{{{początek budowy}}} |
| Wodowanie |
1914 |
| Nazwa |
Impierator Aleksandr III |
| Wejście do służby |
1914 |
| Nazwa | |
| Wejście do służby |
9 września 1915 |
| Nazwa |
Vanemuine |
| Wejście do służby |
14 stycznia 1919 |
| Nazwa |
Issa (ros. Исса) |
| Wejście do służby |
13 sierpnia 1940 |
| Wycofanie ze służby |
11 sierpnia 1941 |
| Nazwa |
Vanemuine |
| Wejście do służby |
1941 |
| Wycofanie ze służby |
sierpień 1944 |
| Los okrętu |
zezłomowany |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
pełna: 264 ton |
| Długość | |
| Szerokość |
6,2–6,3 m |
| Zanurzenie |
1,9 m |
| Napęd | |
| dwie 2-cylindrowe maszyny parowe (300 KM) | |
| Prędkość |
9–10 węzła |
| Zasięg |
220 mil morskich przy 9 węzłach |
| Uzbrojenie | |
| Jedna z konfiguracji: 2 × działo 75 mm 2 × km Maxim | |
| Załoga |
4 oficerów, 26 marynarzy |
Impierator ros. Император – statek pasażersko-towarowy oraz okręt służący w marynarkach wojennych Imperium Rosyjskiego, obu stron rosyjskiej wojny domowej (jako „Priezidient”), Republiki Estońskiej (jako „Vanemuine”), ZSRR (jako „Issa”) oraz III Rzeszy (pod estońską nazwą). Brał udział w obu wojnach światowych i wojnie estońsko-bolszewickiej działając na wodach jeziora Pejpus. Kilkakrotnie zatapiany i ostatecznie zezłomowany po 1953 roku.
Budowa i opis techniczny
Parowiec został wybudowany w w 1914 roku przez stocznię A. Alhström w Warkaus jako statek pasażersko-towarowy[1][2].
Statek miał 37,8 metra całkowitej długości (na linii wodnej 36,1 metra), szerokość wynosiła 6,2[2] lub 6,3[1], zaś zanurzenie 1,9 metra. Wyporność jednostki to według Ehlersa 264 (pełna) i 200 (normalna) ton[2], podczas gdy Vercamer podaję liczbę 175 ton[1].
Napęd stanowiły dwie sprzężone maszyny parowe o dwóch cylindrach zasilane przez jeden kocioł opalany drewnem, którego zapas wynosił 50 m³. Moc siłowni wynosiła 300 KM, co pozwalało na rozpędzenie jednostki do 10 (lub 9[1]) węzłów. Przy 9 węzłach mogła ona pokonać 220 mil morskich[2].
Początkowym uzbrojeniem okrętu były dwa działa kalibru 75 mm uzupełnione dwoma karabinami maszynowymi Maxim (kaliber 7,62 mm)[2][1].
Służba
Pod nazwą „Impierator Aleksandr III” (ros. Император Александр III, czyli Imperator Aleksander III Romanow)[3] wykorzystywany był przez Liflandzką Kompanię Żeglugową, której był własnością. W sierpniu 1915 roku został zarekwirowany przez Marynarkę Wojenną Imperium Rosyjskiego, która rozpoczęła uzbrajanie jednostki, już pod skróconą nazwą „Impierator”[2].
Po zakończeniu uzbrajania „Impierator” został 9 września 1915 roku wcielony do Czudzkiej Flotylli Wojennej, która formalnie utworzona została 6 dni później. Cywilna załoga jednostki rozpoczęła przeszkolenie wojskowe, otrzymała również umundurowanie[3]. W jej skład po mobilizacji wchodziło 27 osób (bosmanmat, 2 sterników i działonowych, sygnalista, sanitariusz, kuk, saper, 6 palaczy i 12 innych marynarzy). Dowódcą jednostki mianowany został lejtnant W. Moczulski[4]. Po rewolucji lutowej jego nazwa nie była już stosowna, więc została 16 czerwca (lub 23 kwietnia[3]) 1917 roku zmieniona na „Priezidient” (ros. Президент)[a]. Po rewolucji październikowej przejęty przez bolszewików (26 października)[5].
28 października 1918 został przejęty przez siły Białych, którzy utracili go na rzecz bolszewików już 20 grudnia. W związku ze zdobyciem Tartu przez kontrofensywę estońską 14 (lub 4[1]) stycznia 1919 roku okręt wpadł w ręce narodowych sił Estonii. Jeszcze w tym samym miesiącu wszedł on jako jednostka flagowa do nowo utworzonego Dywizjonu Kanonierek Jeziora Pejpus. Zewidencjonowano go pod nazwą „Wanemuine”, po reformie języka estońskiego zapisywana jako „Vanemuine”[b]. Nazwa ta odnosiła się do boga tańca, muzyki i zabawy z estońskiego narodowego eposu Kalevipoeg[6]. Z działań wojennych okręt został wyłączony przez silną eksplozję, która nastąpiła 17 października 1919 roku[5][7].
Kanonierkę wyremontowano w Tartu, nie wzięła już jednak udziału w wojnie o niepodległość. Po zakończeniu działań wojennych została rozbrojona. Od 23 lutego 1920 do 1931 roku statek podlegał Ministerstwu Handlu i Przemysłu[c], które wykorzystywało go do transportu ludzi i towarów. W 1931 roku został uzbrojony w trzy działa kalibru 47 mm – był to bowiem maksymalny kaliber dopuszczony dla okrętów jeziornych przez warunki układu pokojowego z Tartu – i powrócił do Dywizjonu. W 1933 roku został przeniesiony do rezerwy[8][9].
W wyniku zajęcia Estonii przez ZSRR „Vanemuine” został 13 sierpnia 1940 przejęty przez władze radzieckie. Był wykorzystywany jako okręt szkolny w Czudzkiej Wojennej Flotylli. Od 22 marca 1941 roku nosił imię „Issa” (ros. Исса)[d]. Z powodu agresji niemieckiej na ZSRR został 30 czerwca 1941 przeklasyfikowany na kanonierkę – uzbrojono go w dwa działa kalibru 76 mm[e] wymontowane z krążownika „Aurora” oraz dwa karabiny maszynowe. Bazował u ujścia Rannapungerji. Wraz z kanonierkami „Narwa” i „Embach” 20 lipca ostrzeliwał wojska niemieckie w okolicy wsi Mustvee. Tam też został 22 lipca zaatakowany przez Luftwaffe – atak przeprowadzały prawdopodobnie samoloty Messerschmitt Bf 110 z II/ZG 26. Zginęło wielu marynarzy, zaś uszkodzenia były na tyle poważne, że załoga 11 sierpnia zatopiła „Issę” w ujściu Rannapungerji[10][5].
Okręt został podniesiony z dna przez Niemców we wrześniu 1941 roku. Przywrócono mu estońską nazwę „Vanemuine” i wcielono do niemieckiej Floty Jeziora Pejpus. Pływał pod banderą Służby Rzeszy, był wykorzystywany głównie do transportu wojska. W sierpniu 1944 został zatopiony przez lotnictwo ZSRR. Jednostka została podniesiona po wojnie, lecz zezłomowano ją (po 1953 roku[11]) ze względu na zbyt poważne uszkodzenia[5][1][12].
Zobacz też
- ↑ Vercamer 2014a ↓, s. 55 podaje, że zmiana to została dokonana przez siły Białych 16 czerwca. Nie jest jednak konsekwentny w tym twierdzeniu, w dodatku nie wyjaśnia skąd Biali mieliby się wziąć w czerwcu, ani dlaczego mieliby zmieniać nazwę na bardziej republikańską.
- ↑ W dostępnych opracowaniach występuje wyłącznie pod nazwą pisaną według nowszych zasad. Starsza forma imienia widnieje natomiast na zdjęciu znajdującym się w sekcji linki zewnętrzne.
- ↑ Według Vercamer 2014a ↓, s. 52 została ona ministerstwu sprzedana.
- ↑ Na stronie 54 Vercamer 2014a ↓ podaje z kolei, iż nazwę zmieniono już we wrześniu 1940 roku, czemu przeczy na stronie 55.
- ↑ Stronę wcześniej Ehlers 2012 ↓, s. 54 podaje, że w czasie wojny na okręcie zamontowane były działa 120 mm L/60.
- ↑ a b c d e f g Vercamer 2014a ↓, s. 55.
- ↑ a b c d e f Ehlers 2012 ↓, s. 54.
- ↑ a b c Vercamer 2014a ↓, s. 8.
- ↑ Michajłow 2003 ↓, s. 116.
- ↑ a b c d Ehlers 2012 ↓, s. 55.
- ↑ Zubiński 2011 ↓, s. 107.
- ↑ Vercamer 2014a ↓, s. 52.
- ↑ Ehlers 2012 ↓, s. 54–55.
- ↑ Vercamer 2014a ↓, s. 52–55.
- ↑ Vercamer 2014a ↓, s. 54–55.
- ↑ ТИП ИССА. [w:] СОВИНФОРМБЮРО [on-line]. (ros.).
- ↑ Vercamer 2014b ↓, s. 52.
Bibliografia
- Hartmut Ehlers. Marynarka Wojenna i Paramilitarne Siły Morskie Estonii 1918-1940. „Okręty Wojenne”, s. 51–58, 2012. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”. ISSN 1231-014X. 2/2012 (112). (pol.).
- Arvo Lennart Vercamer. Pole bitwy: jezioro Pejpus od 5000 lat przed naszą erą do 1945 roku. „Okręty Wojenne”, 2014. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”. ISSN 1231-014X. 1/2014 (123). (pol.).
- Arvo Lennart Vercamer. Pole bitwy: jezioro Pejpus od 5000 lat przed naszą erą do 1945 roku. „Okręty Wojenne”, s. 52–58, 2014. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”. ISSN 1231-014X. 2/2014 (124). (pol.).
- Tadeusz Zubiński: Mitologia estońska i liwska. Sandomierz: Armoryka, 2011. ISBN 978-83-62661-11-4. (pol.).
- Andriej Michajłow: Чудская флотилия в 1915-1925 гг.. W: Псковичи в истории Российского флота. Psków: Администрация г. Пскова, Управление культуры, 2003. ISBN 5-94542-062-X. (ros.).
Linki zewnętrzne
Eesti Meremuuseum: Zdjęcie pod banderą Estonii. [w:] Eesti Muuseumide Veebivärav [on-line]. Szablon:Eesti Merevägi (1918–1940)