Kult religijny
Kult religijny – integralny składnik religii, który w szerokim tego pojęcia znaczeniu oznacza czynności, dokonywane z pobudek religijnych, zaś w wąskim znaczeniu oznacza ustalone rytuały, odprawiane ku czci wobec sacrum[1].
Ewolucja kutu
Pierwszym i najprostszym etapem kultu był ryt indywidualny, których łączenie doprowadziło do powstania obrzędu – schematycznych czynności, dokonywanych przez określone jednostki (szamana, czarownika bądź kapłana). Ewoluując dalej, obrzęd rozwinął się w system nakazów kulturowych – tabu – złamanie których powodowało reakcję społeczności danej kultury, a następnie w rytuał – sformalizowany zespół czynności. Ostatnie stadium związane było z wykształceniem się stanu kapłańskiego[1].
Najstarszą odmianą kultu religijnego był kult w rodzinie. Przejawiał się w kulturach, które wyznawały kult przodków, a swoje wpływy rozciągnął na czynności codzienne, jak jedzenie czy praca. Jego oddziaływanie widoczne było najbardziej podczas przełomowych w życiu rodziny wydarzeń, np. narodziny dziecka. Kult w rodzinie obejmował swoimi wpływami nie tylko daną rodzinę, ale i jej najbliższe otoczenie. Obowiązki opiekuna kultu sprawował w zależności od obyczajów ojciec lub matka. W miarę rozwoju społeczności kult rodzinny przekształcił się w kult klanowy. W bardziej skomplikowanym ustroju społecznym, gdzie idea narodowa współistniała z ideą religijną, kult szczepowy przybierał cechy kultu narodowego. W przypadku religii światowych kult odpowiednio nie był zamknięty w granicach jednego państwa, tylko wykraczał poza nie[2].
Przewodnicy kultu
W kulcie rodzinnym na straży poprawności sprawowania powinności kultowych stała głowa rodziny, odpowiednio w kulcie plemiennym – wódz, władca i król. Z czasem ich miejsce zajęli kapłani, sprawujący obrzędy religijne. Władcy w dalszym ciągu przewodzili kultowi, czego przejawem było np. tytułowanie króla najwyższym kapłanem, czy w średniowieczu (szczególnie) uważanie panującej osoby za pomazańca, obdarzonego charyzmatem[2].
Czynności kultowe
Do charakterystycznych dla kultu religijnego czynności należą ofiara, modlitwa (wyrażana także poprzez procesje i pielgrzymki) i ablucje.
Jako typowy element kultu religijnego ofiara występuje we wszystkich religiach. Jej celem jest uzyskanie przychylności bóstwa poprzez oddanie mu najwłaściwszego według odiarodawcy daru. W najdawniejszych czasach najcenniejszym darem była ofiara krwawa, składana z ludzi bądź zwierząt, zastąpiona z czasem symbolami (np. kukłami). Do rodzajów ofiary zalicza się także okadzanie miejsc świętych. Czas, miejsce i sposób składania ofiary wraz z ewolucją kultu zostały uzależnione od pór roku i miejsc, w których zaczęto wznosić świątynie, gdzie służyli przedstawiciele danego kultu. Ofiary dokonują wyspecjalizowane w tych czynnościach osoby, odpowiedzialne za przestrzeganie przypisów ceremonii ofiarnej[3].
Kulty
- Kult lunarny
- Kult solarny
- Kult maryjny
- Kult matriarchalny
- Kult przodków
- Kult zmarłych
- Kulty cargo
- Kult świętych
- Liturgia
Bibliografia
- Zarys dziejów religii, red. J. Keller, Warszawa 1986. ISBN 83-207-0849-4.