Łomka

Łomka
	; Narthecium americanum
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	pochrzynowce
Rodzina	łomkowate
Rodzaj	łomka
	Nazwa systematyczna
	Narthecium Huds.; Fl. Angl.: 127 (1762)
	Typ nomenklatoryczny
	Narthecium ossifragum (L.) Huds.
Synonimy
	Abama Adans.;
	Abama Adans.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Łomka (Narthecium Huds.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny łomkowatych (Nartheciaceae), obejmujący 7 gatunków występujących w Europie, Kaukazie, Turcji, Japonii oraz zachodnich i wschodnich Stanach Zjednoczonych^[4]. W przeszłości do flory Polski błędnie włączano łomkę zachodnią^[5].

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckiego słowa ναρθηξ (narthex – trzcina) i odnosi się do pokroju łodygi, względnie jest anagramem nazwy naukowej rodzaju pajęcznica (Anthericum)^[6]

Morfologia

Łodyga: Smukłe, podziemne, płożące kłącze. Łodygi naziemne proste, nagie.

Liście: Liście głównie odziomkowe, ciasno nachodzące na siebie u nasady, o blaszce wąsko równowąskiej i ostrym wierzchołku. Liście łodygowe od 3 do 6, szczątkowe.

Kwiaty: Kwiaty 6-pręcikowe, obupłciowe, zebrane w grono na wierzchołku łodygi. Szypułki proksymalnie z drobnymi podkwiatkami. Okwiat pojedynczy, 6-listkowy. Listki okwiatu zielonkawożółte do żółtych, nagie, równowąsko-lancetowate. Pręciki o białych, gęsto owłosionych nitkach i równowąskich główkach. Zalążnie trójkomorowe, górne, o szyjkach słupków zrośniętych w długi dzióbek i drobnych, trójklapowych znamionach.

Owoce: Podługowato-lancetowate torebki. Nasiona jasnożółte, nitkowato-elipsoidalne^[7].

Biologia i ekologia

Łomka zachodnia na stanowisku naturalnym

Rozwój: Wieloletnie geofity ryzomowe^[4]. Kwiaty pachnące. Na gęsto owłosionych nitkach pręcików zatrzymuje się pyłek, dlatego u tych roślin dochodzi do samozapylenia w czasie deszczu^[7].

Siedlisko: Mokradła^[7].

Cechy fitochemiczne: Rośliny z tego rodzaju zawierają saponiny sterydowe, podejrzewane o wywoływanie u owiec silnej nadwrażliwości na światło, prowadzącej do żółtaczki^[7].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 26^[7].

Systematyka

Pozycja rodzaju według APW (aktualizowany system APG IV z 2016): Rodzaj należy do rodziny łomkowatych (Nartheciaceae), w rzędzie pochrzynowców (Dioscoreales) w obrębie kladu jednoliściennych (monocots)^[2].

Gatunki^[4]

Narthecium americanum Ker Gawl.
Narthecium asiaticum Maxim.
Narthecium balansae Briq.
Narthecium californicum Baker
Narthecium ossifragum (L.) Huds. – łomka zachodnia
Narthecium reverchonii Celak.
Narthecium scardicum Košanin

Zastosowanie

Rośliny spożywcze: Na Szetlandach z kwiatów łomki zachodniej produkowało się substytut szafranu^[8].

Rośliny ozdobne: Narthecium californicum jest uprawiana w Stanach Zjednoczonych jako roślina ogrodowa^[9].

Inne zastosowania: W Lancashire^[8] i na Szetlandach z pomarańczowych owoców łomki zachodniej pozyskiwało się barwnik^[10], który był wykorzystywany m.in. do farbowania włosów^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-01] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-01] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-02-08]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-02-08]. (ang.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 120, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ D. Gledhill: The names of plant. Cambridge ; New York: Cambridge University Press, 2008, s. 269. ISBN 978-0-521-86645-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Flora of North America. Vol. 26: Liliaceae. [dostęp 2011-02-10].
↑ ^a ^b ^c D. J. Mabberley: Mabberley's plant-book: a portable dictionary of plants, their classification and use. Cambridge, UK ; New York: Cambridge University Press, 2008, s. 572. ISBN 978-0-521-82071-4.
↑ Kathleen A. Robson, Alice Richter, Marianne Filbert: Encyclopedia of northwest native plants for gardens and landscape. Portland, Or.: Timber Press, 2008, s. 269. ISBN 978-0-88192-863-1.
↑ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 132–133. ISBN 978-1-842466346.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-01] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-01] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-02-08]. (ang.).

[kew-4] Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-02-08]. (ang.).

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 120, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[6] D. Gledhill: The names of plant. Cambridge ; New York: Cambridge University Press, 2008, s. 269. ISBN 978-0-521-86645-3.

[fona-7] Flora of North America. Vol. 26: Liliaceae. [dostęp 2011-02-10].

[mab-8] D. J. Mabberley: Mabberley's plant-book: a portable dictionary of plants, their classification and use. Cambridge, UK ; New York: Cambridge University Press, 2008, s. 572. ISBN 978-0-521-82071-4.

[9] Kathleen A. Robson, Alice Richter, Marianne Filbert: Encyclopedia of northwest native plants for gardens and landscape. Portland, Or.: Timber Press, 2008, s. 269. ISBN 978-0-88192-863-1.

[maarten-10] Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 132–133. ISBN 978-1-842466346.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]