Łowczyk polinezyjski
| Todiramphus veneratus[1] | |||
| (J.F. Gmelin, 1788) | |||
Rycina autorstwa Johna G. Keulemansa z A Monograph of the Alcedinidae, or Family of Kingfishers; na pierwszym planie samica, po prawej samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
łowczyk polinezyjski | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
Łowczyk polinezyjski[4], łowiec polinezyjski[5] (Todiramphus veneratus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny zimorodkowatych (Alcedinidae). Jest endemitem dwóch wysp – Tahiti i Moorea w archipelagu Wysp Towarzystwa stanowiącym część Polinezji Francuskiej. Dwa podgatunki łowczyka polinezyjskiego w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowane są jako osobne gatunki – jeden jako gatunek bliski zagrożenia (NT, ang. Near Threatened), a drugi jako gatunek narażony (VU, ang. Vulnerable)[3].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1788 roku Johann Friedrich Gmelin w 13. edycji linneuszowskiego Systema Naturae. Autor nadał mu nazwę Alcedo venerata, a jako miejsce typowe wskazał Tahiti[2][6][7]. Obecnie gatunek zaliczany jest do rodzaju Todiramphus[4][7][8][9][10]. Na podstawie badań molekularnych Andersen et al. (2015, 2018) wykazano, że łowczyk polinezyjski jest blisko spokrewniony z łowczykiem rdzawoszyim (T. ruficollaris), łowczykiem rudobrewym (T. gambieri), łowczykiem maskowym (T. godeffroyi) i łowczykiem białobrewym (T. tutus)[11][12]. Zwykle wyróżnia się dwa podgatunki[7][8][9]:
- T. v. veneratus (J.F. Gmelin, 1788) – łowczyk polinezyjski[4],
- T. v. youngi Sharpe, 1892 – łowczyk brązowy[4]. Część autorów uznaje go za osobny gatunek[3][13].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Todiramphus: rodzaj Todus Brisson, 1760 (płaskodziobek); gr. ῥαμφος rhamphos „dziób”[14].
- venaratus: łac. veneratus – „wielbiony, czczony”[15].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- T. v. veneratus: Średniej wielkości ptak o dużym, szerokim u nasady, czarnym dziobie, którego górna część jest nieco jaśniejsza, na żuchwie, od spodu dzioba wyraźne przebarwienie w kolorze bladorogowym. Nogi i stopy czarne. Tęczówki ciemnobrązowe. Występuje dymorfizm płciowy. Dorosłe samce mają niebieskozielone górne części ciała. Góra głowy niebieskozielona z brązowymi odcieniami na czole i szczytowej części głowy, niebieskim paskiem brwiowym oraz niebieskobrązową, dosyć szeroką maską rozciągającą się na kark. Dolne części ciała: podgardle, gardło, piersi, brzuch i pokrywy podogonowe białe z niewielkimi kremowymi przebarwieniami u nasady skrzydeł, czasami rozciągającymi się na piersi. Samice mają ciemniejsze brązowawe, bardziej matowe górne części ciała i ciemny, dosyć szeroki, czarniawy napierśnik. Osobniki młodociane mają bardziej brązowy wierzch ciała od dorosłych, czarniawe smugi na dolnej części gardła i piersi oraz płowożółte boki i brzuch. Długość ciała 21 cm[7].
- T. v. youngi: Średniej wielkości ptak o dużym, szerokim u nasady, czarnym dziobie, którego górna część jest nieco jaśniejsza, na dolnej szczęce, od spodu dzioba wyraźne przebarwienie w kolorze bladobrązowym. Nogi i stopy czarniawe. Tęczówki ciemnobrązowe. Występuje dymorfizm płciowy. Dorosłe samce mają brązowe górne części ciała. Dolne części ciała są białe z niewielkimi brązowawymi lub płowymi przebarwieniami. Ogon brunatny z matowozielonymi odcieniami. Samice są bardziej matowe i mają wyraźny czarno-brązowy napierśnik. Młode osobniki mają wyraźne ciemnobrązowe smugi na podbródku, gardle i piersi. Długość ciała 21 cm[7].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]- T. v. veneratus – Tahiti, zasięg występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje 1320 km²[16],
- T. v. youngi – Moorea, zasięg występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje tylko 204 km²[13].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]- T. v. veneratus – głównym habitatem łowczyka polinezyjskiego są wilgotne tropikalne lasy równikowe, zarówno pierwotne jak i wtórne, lasy górskie do 1700 m n.p.m., plantacje i ogrody. Długość pokolenia jest określana na 3,8 roku[16]. Dieta tego gatunku jest zróżnicowana, składa się głównie z owadów, ich larw, ryb, skorupiaków i małych jaszczurek. Poluje, obserwując ofiarę z odosobnionych gałęzi w środkowych i górnych piętrach lasu. Ofiary podejmuje bezpośrednio z ziemi, w czasie ich lotu, w listowiu lub nurkując w płytkich przybrzeżnych wodach[3][7].
- T. v. youngi – habitatem są pierwotne i wtórne lasy równikowe do wysokości około 300 m n.p.m. Spotykany jest czasami na znajdujących się w pobliżu lasu terenach rolniczych z pojedynczymi drzewami[7][17]. Długość pokolenia jest określana na 3,5 roku[13]. Jego diety nie zbadano, ale uważa się, że jest bardzo podobna do diety T. v. veneratus[7].
Rozmnażanie
[edytuj | edytuj kod]Nie ma wielu informacji o gniazdowaniu i rozmnażaniu tego gatunku.
- T. v. veneratus – składanie jaj ma miejsce od października do grudnia. Gniazdo wykuwane jest w spróchniałym pniu lub grubej gałęzi, na wysokości do 11 m nad poziomem ziemi. W lęgu trzy białe jaja.
- T. v. youngi – gniazda wykuwa w drzewach (np. z rodzaju Neonauclea) w listopadzie. Okres lęgowy od grudnia do lutego. Rozmnaża się w parach lub w trójkątach, gdzie jedna samica kopuluje z dwoma samcami (poliandria) – badania pokazują, że jest to najbardziej powszechna forma współżycia[7].
Status
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN T. v. veneratus od 2022 roku jest uznawany za gatunek bliski zagrożenia (NT, ang. Near Threatened), a jego liczebność jest obecnie szacowana na więcej niż 100 tys., a mniej niż 200 tys. dorosłych osobników. Trend populacji szacowany jest na lekko spadkowy[3][16]. Natomiast T. v. youngi od 2022 roku uznawany jest za gatunek narażony (VU, ang. Vulnerable), a jego liczebność jest obecnie szacowana na więcej niż 7,5 tys., a mniej niż 15 tys. dorosłych osobników[17][13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Todiramphus veneratus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage: Tahiti Kingfisher Todiramphus veneratus (Gmelin, JF 1788). Avibase. [dostęp 2023-06-10]. (ang.).
- ↑ a b c d e Todiramphus veneratus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ALCEDINIDAE Rafinesque, 1815 – ZIMORODKOWATE – KINGFISHERS (wersja: 2023-04-08). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-06-10].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 163, 1999.
- ↑ J.F. Gmelin, Caroli a Linné, Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 13, t. 1 cz. 1, Lipsiae 1788, s. 453.
- ↑ a b c d e f g h i Josep del Hoyo, P. F. Woodall, Guy M. Kirwan & Nigel Collar: Society Kingfisher Todiramphus veneratus, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-06-10]. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Rollers, ground rollers, kingfishers. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-06-10]. (ang.).
- ↑ a b Alan P. Peterson, CORACIIFORMES, Wersja 4.013 (2021-11-24) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-06-08] (ang.).
- ↑ Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 225. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
- ↑ Michael J. Andersen, Jenna M. McCullough, William M. Mauck III, Brian Tilston Smith & Robert G. Moyle. Rapid diversification and secondary sympatry in Australo-Pacific kingfishers (Aves: Alcedinidae: Todiramphus). „Royal Society Open Science”. 2 (2), s. 140375, 2015. DOI: 10.1098/rsos.140375. (ang.).
- ↑ Michael J. Andersen, Hannah T. Shult, Alice Cibois, Jean-Claude Thibault, Christopher E. Filardi & Robert G. Moyle. A phylogeny of kingfishers reveals an Indomalayan origin and elevated rates of diversification on oceanic islands. „Journal of Biogeography”. 45, s. 269–281, 2018. DOI: 10.1111/jbi.13139. (ang.).
- ↑ a b c d Moorea Kingfisher Todiramphus youngi. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-06-10]. (ang.).
- ↑ Todiramphus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-04-29] (ang.).
- ↑ veneratus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-06-10] (ang.).
- ↑ a b c Tahiti Kingfisher Todiramphus veneratus. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-06-10]. (ang.).
- ↑ a b Todiramphus youngi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2023-06-10] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].