Ździeblarzowate
| Cephidae[1] | |
| Newman, 1835 | |
| Okres istnienia: kreda wczesna–dziś | |
Calameuta pallipes | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina |
ździeblarzowate |
Ździeblarzowate (Cephidae) – rodzina owadów z rzędu błonkówek i podrzędu rośliniarek, obejmująca około 170 opisanych gatunków.
Błonkówki te wyróżniają się od innych rośliniarek bardzo smukłym ciałem, przez co mogą przypominać gąsienicznikowate[2]. Ich głowa jest kulistawa. Skleryty szyjne są wydłużone. Użyłkowanie przedniego skrzydła cechuje żyłka radialna na całej długości biegnąca blisko żyłki kostalnej i przylegająca do niej[3]. Między pierwszym a drugim segmentem odwłoka znajduje się grzbietobrzuszne przewężenie[2]. Narządy rozrodcze samców cechują harpes zlane z gonocardo[3].
Larwy mają nieczłonowane i pozbawione pazurków odnóża tułowiowe oraz pozbawiony posuwek i zakończony kolcami odwłok[3]. Są fitofagami żerującymi drążąc tunele w źdźbłach traw oraz gałęziach krzewów i drzew[2][3]. Niektóre z nich są uznawane za groźne szkodniki zbóż, np. ździeblarz pszeniczny[2][4].
Większość gatunków, w tym prawie wszystkie Cephinae, zasiedla Holarktykę[5], a zwłaszcza strefę umiarkowaną i borealną. Pojedyncze gatunki notowane są w Wietnamie, na Borneo i Celebesie[6]. Athetocephinae są endemitami Madagaskaru[7], a Australcephinae występują tylko w krainie australijskiej[8]. W Polsce stwierdzono 19 gatunków[9] (zobacz: ździeblarzowate Polski)
Systematyka i ewolucja
[edytuj | edytuj kod]Do rodziny tej należy około 170 opisanych gatunków, zgrupowanych w 24 rodzajach i 4 podrodzinach[10][6], w tym[6][5][11]:
- podrodzina: †Cuspilonginae Kopylov et Rasnitsyn, 2016
- Caenocephus Konow, 1896
- podrodzina: Athetocephinae
- Athetocephus Benosn, 1935[7]
- podrodzina: Australcephinae Smith et Schmidt, 2009
- Australcephus Smith et Schmidt, 2009[8]
- podrodzina: Cephinae
- Aridus Smith, 1900
- Caenocephus Konow, 1896
- Calameuta Konow, 1896
- Cephus Latreille, 1802
- Characopygus Konow, 1899
- †Cuspilongus Archibald et Rasnitsyn 2015
- †Electrocephus Konow, 1897
- Hartigia Schioedte, 1838
- Heterojanus Wei et Xiao, 2011[12]
- Hissarocephus Gussakovkij, 1945
- Janus Stephens, 1835
- Magnitarsijanus Wei, 2007[13]
- Pachycephus Stein, 1876
- Stigmajanus Wei, 2007[13]
- Syrista Konow, 1896
- Trachelus Jurine, 1807
- Uroqrista Maa, 1944
- podrodzina: incertae sedis
- †Mesocephus Rasnitsyn, 1968
Ździeblarzowate wraz z wyłącznie mezozoicznymi sepulkowatymi tworzą nadrodzinę ździeblarzowców (Cephoidea)[10][5]. W zapisie kopalnym ździeblarzowate są słabo reprezentowane. Najstarsze znane gatunki pochodzą z wczesnej kredy: Mesocephus sibiricus i Cuspilongus ghilarovi. Z kredy późnej znane są 2 gatunki z rodzaju Mesocephus. Oprócz nich w zapisie kopalnym zachowały się jeszcze 3 gatunki z eocenu, w tym jeden z współczesnego rodzaju Janus[6][5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Cephidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Henri Goulet: Chapter 6. Superfamilies Cephoidea, Megalodontoidea, Orussoidea, Siricoidea, Tenthredinoidea, and Xyeloidea. W: Hymenoptera of the world: An identification guide to famihes. Henri Goulet, John T. Huber (red.). Ottawa: Minister of Supply and Services Canada, 1993, s. 104-110. ISBN 0-660-14933-8.
- ↑ a b c d G.S. Medvedev: Keys to the Insects of the European Part of USSR. Vol III. Part 6 Hymenoptera: Symphyta. Leiden: Brill, 1994, s. 377.
- ↑ Christopher Asaro: Sawflies (Hymenoptera: Symphyta). W: Encyclopedia of Entomology. John L. Capinera (red.). Wyd. 2. Springer, 2008, s. 3250-3252. ISBN 978-1-4020-6242-1.
- ↑ a b c d D.S. Kopylov, A.P. Rasnitsyn. Cephidae (Hymenoptera) of the Mesozoic. „Euroasian Entomological Journal”. 15, s. 78-83, 2016.
- ↑ a b c d S.B. Archibald, A.P. Rasnitsyn. Taxonomic names, in New early Eocene Siricomorpha (Hymenoptera: Symphyta: Pamphiliidae, Siricidae, Cephidae) from the Okanagan Highlands, western North America. „The Canadian Entomologist”. 148, s. 209-228, 2015.
- ↑ a b Robert B. Benson. On the Genera of the Cephidae, and the Erection of a new Family Syntexidae (Hymenoptera, Symphyta). „Annals and Magazine of Natural History”. (10)16 (95). s. 535–553.
- ↑ a b D.R. Smith, S. Schmidt. A new subfamily, genus, and species of Cephidae (Hymenoptera) from Australia. „Zootaxa”. 2034, s. 56–60, 2009.
- ↑ Józef Banaszak, Wiesława Czechowska, Wojciech Czechowski, Henryk Grabarczyk, Janusz Sawoniewicz, Bogdan Wiśniowski. Zagrożenia i perspektywy ochrony owadów błonkoskrzydłych ( Hymenoptera ). „Wiadomości Entomologiczne”. 18 (Suppl. 2), s. 177-211, 2000.
- ↑ a b Alexandre P. Aguiar i inni, Order Hymenoptera, [w:] Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, Z.-Q. Zhang (red.), „Zootaxa”, 1, 3703, 2013, s. 51–62, DOI: 10.11646/zootaxa.3703.1.12.
- ↑ family stem sawflies Cephidae. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2017-08-23].
- ↑ M. Wei, X. Wei. A new genus and a new species of Cephidae (Hymenoptera) from China with a key to genera of Hartigiini s. str.. „Japanese journal of systematic entomology”. 17 (2), s. 185-191, 2011.
- ↑ a b M.-C. Wei, H.-Y. Nie. Two new genera of Cephidae (Hymenoptera) from eastern Asia. „Acta zootaxonomica sinica”. 32 (1), s. 109-113, 2007.