1 Dywizja Pancerna (III Rzesza)
1 pułk pancerny w czasie forsowania Mozy | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
gen. kaw. Maximilian von Weichs |
| Ostatni |
płk. Eberhard Thunert |
| Działania zbrojne | |
| II wojna światowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
Weimar |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Formacja | |
| Rodzaj wojsk | |
1 Dywizja Pancerna (niem. 1. Panzer-Division) – niemiecka dywizja pancerna, uczestniczyła w agresji na Polskę, Holandię i Francję oraz w ataku na Związek Radziecki.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Dywizja została sformowana zgodnie z rozkazem z dnia 15 października 1935 roku w Weimarze na bazie 3 Dywizji Kawalerii.
W 1939 roku 1 DPanc. wzięła udział w agresji na Polskę w składzie XVI Korpusu 10 Armii[1]. 1 września dywizja posiadała na wyposażeniu 308 czołgów i 38 samochodów pancernych[2] i atakowała po osi Panki – Kłobuck i w dniu 2 września opanowała mosty na Warcie w rejonie miejscowości Gidle oraz toczyła walki o Częstochowę. 3 września przez Radomsko dotarła do Kamieńska, gdzie w nocy została zaatakowana przez 2 pułk strzelców konnych z Wołyńskiej BK i poniosła straty w ludziach i sprzęcie. 4 września jako prawoskrzydłowa atakowała pozycje obronne I batalionu 146 pp na odcinku Jeżów – Rozprza. Dywizja 5 września wkraczając do wsi Stobiecko Miejskie spacyfikowała miejscowość. Trzy osoby żołnierze dywizji zamordowali i spalili 30 zabudowań[3]. Tego samego i następnego dnia oddział dywizji zamordował we wsiach Krzyżanów, Siomki i Cekanów 23 osoby cywilne[4]. Następnie po przełamaniu polskiej obrony ruszyła na Piotrków Trybunalski. 6 września dywizja walczyła do zmroku z oddziałami 13 DP, a 7 września ruszyła w stronę Warszawy. Brała udział w szturmie Warszawy.
Następnie, w 1940 roku wzięła udział w agresji na Holandię i Francję walcząc w składzie XIX Korpusu[5]. Działania bojowe rozpoczęła atakiem w kierunku Rotterdamu[6].
Po zakończeniu działań we Francji ze składu dywizji wycofano 2 pułk pancerny i sformowano z niego 16 Dywizję Pancerną.
W 1941 roku dywizja (posiadająca 22 czerwca 1941 154 czołgi) wzięła udział w ataku III Rzeszy na ZSRR w składzie 4 Grupy Pancernej walczącej początkowo w składzie Grupy Armii Północ a później w Grupie Armii Środek[7]. Na terytorium ZSRR dywizja walczyła przeciw Armii Czerwonej do końca 1942 roku a następnie została przerzucona początkowo do Francji a następnie Grecji, gdzie pozostawała w rezerwie do listopada 1943 roku.
W listopadzie 1943 roku skierowana ponownie na front wschodni, gdzie weszła w skład 4 Armii Pancernej w Grupie Armii Południe. Brała wtedy udział w kontrofensywie na Kijów i walkach w północnej Ukrainie do września 1944 roku.
W październiku 1944 roku została przerzucona na Węgry i włączona w skład 6 Armii. Uczestniczyła wtedy w walkach w rejonie Debreczyna i w grudniu 1944 roku w kontrofensywie w Transylwanii. Na Węgrzech dywizja walczyła do kwietnia 1945 roku, a następnie wycofała się na teren Austrii, gdzie ostatecznie została rozbita w maju 1945 roku.
Dowództwo dywizji
[edytuj | edytuj kod]Dowódcy[1]:
- gen. kaw. Maximilian Freiherr von Weichs (1935 – 1937)
- gen. por. Rudolf Schmidt (1937 – 1939)
- gen. mjr (od 1940 gen. por.) Friedrich Kirchner (1939 – 1941)
- gen. mjr Walter Krüger (1941 – 1944)
- gen. mjr Richard Koll (1944)
- płk Werner Marcks (1944)
- płk Eberhard Thunert (1944 – 1945)
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]- Skład w 1935
- 1 Brygada Pancerna (Panzer Brigade 1.)
- 1 pułk pancerny (Panzer-Regiment 1.)
- 2 pułk pancerny ( Panzer-Regiment 2.)
- 1 Brygada Strzelców (zmotoryzowania) (1. Schützen-Brigade)
- 1 pułk strzelców (Schützen-Regiment 1)
- 1 batalion motocyklowy (Kradschützen-Bataillon 1)
- 73 pułk artylerii (Artillerie Regiment 73)
- 4 batalion rozpoznawczy ( Aufklärung Abteilung 4)
- 73 batalion łączności ( Nachrichten Abteilung 73)
- Skład w 1939 (w czasie agresji na Polskę)[8]
- 1 Brygada Pancerna (Panzer Brigade 1.)
- 1 pułk pancerny (Panzer-Regiment 1.)
- 2 pułk pancerny ( Panzer-Regiment 2.)
- 1 Brygada Strzelców (zmotoryzowania) (1. Schützen-Brigade)
- 1 pułk strzelców (Schützen-Regiment 1)
- 1 batalion motocyklowy (Kradschützen-Bataillon 1)
- 73 pułk artylerii (Artillerie Regiment 73)
- 4 batalion rozpoznawczy ( Aufklärung Abteilung 4)
- 37 batalion przeciwpancerny (Panzerabwehr-Bataillon 37)
- 37 batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 37)
- 73 batalion łączności ( Nachrichten Abteilung 73)
Stan dywizji na 1 września 1939: 331 czołgów, 90 sam.panc. (razem 421 pojazdów opancerzonych), 1402 sam. ciężarowe, 1289 motocykli, 561 sam. osobowych, 24 lekkie haubice polowe, 8 dział piechoty, 48 dz.ppanc. 37 mm, 12 nkm.plot. 20 mm, 18 ciężkich oraz 30 lekkich granatników, 46 ckm., 825 lkm. a także 7249 karabinów i 4625 pistoletów Dywizja liczyła 11 792 ludzi w tym 394 oficerów, 1962 podoficerów, 9321 szeregowych oraz 115 urzędników.
- Skład w 1940 (w czasie agresji na Francję)
- 1 Brygada Pancerna (Panzer Brigade 1)
- 1 pułk pancerny (Panzer Regiment 1)
- 2 pułk pancerny (Panzer Regiment 2)
- 1 Brygada Strzelecka (Schützen Brigade 1)
- 1 pułk strzelców (Schützen Regiment 1)
- 1 batalion motocyklowy (Kradschützen Bataillon 1)
- 702 ciężka kompania broni wsparcia (Schwere Infanterie Geschütz Kompanie 702)
- 73 pułk artylerii (Artillerie Regiment 73)
- 4 batalion rozpoznawczy (Aufklärungs Abteilung 4)
- 37 dywizjon niszczycieli czołgów (Panzerjäger Abteilung 37)
- 37 batalion pionierów (Pionier-Bataillon 37)
- 37 batalion łączności (Nachrichten Abteilung 37)
- Skład w 1943 (w czasie walk na terytorium ZSRR)
- 1 pułk pancerny (Panzer-Regiment 1)
- 1 pułk grenadierów pancernych (Panzer-Grenadier-Regiment 1)
- 113 pułk grenadierów pancernych (Panzer-Grenadier-Regiment 113)
- 73 pułk artylerii pancernej (Panzer-Artillerie-Regiment 73)
- 1 pancerny batalion rozpoznawczy (Panzer-Aufklärungs-Abteilung 1)
- 229 kompania artylerii przeciwlotniczej (Heeres-Flak-Artillerie-Abteilung 299)
- 37 dywizjon niszczycieli czołgów (Panzerjäger-Abteilung 37)
- 37 pancerny batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 37)
- 37 pancerny batalion łączności (Panzer-Nachrichten-Bataillon 37)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Rosado i Bishop 2012 ↓, s. 13.
- ↑ Szubański 1982 ↓, s. 81.
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 260.
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 263.
- ↑ Rosado i Bishop 2012 ↓, s. 14.
- ↑ Caballero Jurado 2016 ↓, s. 65.
- ↑ Rosado i Bishop 2012 ↓, s. 16.
- ↑ Andrzej Wesołowski: Szczerców - Góry Borowskie 1939. Warszawa: Fundacja Polonia Militaris, 2006, s.138.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marcin Bryja: Panzerwaffe. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 1996. ISBN 83-86209-67-4.
- Chris Bishop: Niemieckie wojska pancerne w II wojnie światowej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11391-6.
- Carlos Caballero Jurado: Dywizje pancerne Hitlera. Siły uderzeniowe Wehrmachtu. Warszawa: 2016. ISBN 978-83-11-14190-2.
- Dariusz Jędrzejewski, Zbigniew Lalak: Niemiecka broń pancerna 1939-1945. Warszawa: Wyd. Lampart, 1998. ISBN 83-867-7636-6.
- Jorge Rosado, Chris Bishop: Dywizje pancerne Wehrmachtu 1939–1945. Poznań: Wydawnictwo Vesper, 2012. ISBN 978-83-7731-130-1.
- Rajmund Szubański: Polska broń pancerna w 1939 roku. Warszawa: 1982. ISBN 83-11-06771-6.
- Wojciech Zalewski: Piotrków 1939. Warszawa: Bellona, 2000. ISBN 83-11-09164-1.
- Jan Wróblewski: Armia Prusy. Warszawa: Wyd. MON, 1986. ISBN 83-11-07212-4.
- Tadeusz Sawicki: Niemieckie wojska lądowe na froncie wschodnim. Warszawa: PWN, 1987. ISBN 83-01-06556-7.
- Leksykon Wehrmachtu –1 Dywizja Pancerna