Aleksander Dyżewski

Aleksander Dyżewski
Data i miejsce urodzenia	3 maja 1893 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	17 lipca 1970 ; Warszawa
	profesor nauk technicznych
	Specjalność: budowa dróg i mostów
Alma Mater	Politechnika Warszawska
Doktorat	1949
Profesura	30 czerwca 1954
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Politechnika Warszawska
	Rektor PW (1954–1956)
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Grób Aleksandra Dyżewskiego na warszawskim cmentarzu Powązkowskim

Aleksander Julian Dyżewski (ur. 3 maja 1893 w Warszawie, zm. 17 lipca 1970 tamże) – polski inżynier dróg i mostów w Warszawie. Profesor, dziekan i rektor Politechniki Warszawskiej.

Życiorys

Urodził się w rodzinie inteligenckiej jako syn Juliana^[1]^[2]. Po ukończeniu w 1910 szkoły średniej we Włocławku, rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Lądowej Szkoły Politechnicznej we Lwowie. W 1914 z powodu rozpoczęcia I wojny światowej na trzy lata przerwał studia, by w 1917 podjąć je na Wydziale Inżynierii Budowlanej Politechniki Warszawskiej. Kolejna przerwa w studiach miała miejsce od 11 listopada 1918 do 17 listopada 1920, gdy Dyżewski pełnił służbę w Wojsku Polskim (ppor. rez.^[2]), początkowo w pułku inżynieryjnym, a następnie w batalionie saperów. Po wznowieniu studiów w 1920, ukończył Politechnikę Warszawską w 1921, uzyskując dyplom inżyniera dróg i mostów.

Praktyka zawodowa

W 1922 w Poznaniu w Towarzystwie Robót Inżynierskich Dyżewski rozpoczął praktykę inżynierską. W 1923 został kierownikiem biura technicznego. Zaprojektował i zrealizował wówczas w Poznaniu gmach fabryki kotłów parowozowych dla Dyrekcji Kolejowej w Poznaniu oraz wiele mostów i wiaduktów. Po powrocie do Warszawy w 1924 rozpoczął pracę w Towarzystwie Akcyjnym Zakładów Przemysłowych Budowlanych Fr. Martens i A. Daab, początkowo jako kierownik robót Centralnych Warsztatów Lotniczych w Dęblinie i innych obiektów na tym lotnisku, a od 1927 jako dyrektor techniczny tego Towarzystwa. Kierował także budową:

tunelu kolejowego linii średnicowej w Warszawie,
kościoła ss. Felicjanek w Wawrze,
Miejskiej Piekarni Mechanicznej przy ul. Prądzyńskiego w Warszawie,
Cegielni Miejskiej na Burakowie

oraz gmachów:

Warszawskiej Dyrekcji Kolejowej na Pradze, przy ul. Targowej
siedziby polskiej YMCA, przy ul. Konopnickiej
biblioteki Wyższej Szkoły Handlowej,
Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w Warszawie.

W 1937 z ramienia Departamentu Budownictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych został głównym kierownikiem budowy lotniska w Małaszewiczach k. Brześcia. Funkcję tę pełnił do rozpoczęcia II wojny światowej.

II wojna światowa

Podczas okupacji niemieckiej był w Warszawie, a w latach 1941–1944 pracował dla Towarzystwa Zakładów Przemysłowo-Budowlanych. Po upadku powstania warszawskiego wywieziono go do Bochni, skąd udał się do Krakowa, gdzie do początku 1945 zajmował się pracą naukową. Na początku 1945 miał organizować politechnikę w Gdańsku, ale przyjął propozycję Rady Wydziału Inżynierii Politechniki Warszawskiej i rozpoczął prowadzenie wykładów z organizacji i administracji budowy. W tym samym czasie wznowił pracę w Towarzystwie Zakładów Przemysłowo-Budowlanych, gdzie pracował do 1949.

Kariera naukowa

W 1949 uzyskał stopień doktora nauk technicznych na Wydziale Inżynierii Politechniki Warszawskiej, a rok później habilitował się. W 1950 został kontraktowym profesorem nadzwyczajnym w pierwszej w Polsce Katedrze Organizacji i Administracji Budowy (od 1952 Organizacji i Mechanizacji Budowy), a od 1952 był kierownikiem tej katedry. 30 czerwca 1954 uzyskał nominację na profesora nadzwyczajnego organizacji i administracji budowy, a 13 grudnia 1962 został profesorem zwyczajnym.

Ponadto w latach 1951/52–1953/54 był dziekanem Wydziału Budownictwa Przemysłowego, a w latach 1954–1956 rektorem Politechniki Warszawskiej. 30 września 1963 przeszedł na emeryturę.

Działalność propagatorska

Profesor Dyżewski był również propagatorem robotniczego ruchu racjonalizatorskiego. Był opiekunem naukowego Stołecznego Klubu Racjonalizatorów Budownictwa, wiceprzewodniczącym Komitetu Współpracy Racjonalizatorów z Naukowcami, członkiem zarządu Gabinetu Technicznego dla Racjonalizatorów przy Warszawskiej Radzie Związków Zawodowych oraz wiceprzewodniczącym Rady Delegatów Politechniki Warszawskiej do spraw współpracy naukowców z racjonalizatorami.

Był również członkiem założycielem Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa, a od 1952 członkiem Komitetu Inżynierii Lądowej Polskiej Akademii Nauk.

Zmarł 17 lipca 1970 w Warszawie, spoczywa na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 225-6-18)^[3]^[4].

Publikacje (wybór)

Profesor Dyżewski był autorem około 15 prac oraz licznych artykułów z dziedziny technologii i organizacji budowy, publikowanych w czasopismach technicznych, min. w „Inżynierii i Budownictwie”, „Inwestycjach” i „Przeglądzie Budowlanym”.

Doktryna pracy równomiernej w realizacji budowlanej
Nauka organizacji i mechanizacji budowy na Wydziale Inżynierii Politechniki Warszawskiej
Zagadnienie stosowania koparek przedsiębiernych i podsiębiernych przy wykopach pod budynki na tle szczegółowego projektu mechanizacji
Zasady organizacji pracy równoległej w budownictwie (1949)
Harmonogramy budowlane (1950)
Projektowanie organizacji budowy (1953) (redaktor trzytomowego dzieła)
Technologia i organizacja budowy (1962)

Ordery i odznaczenia

Order Sztandaru Pracy II klasy (1965)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (29 września 1955)^[1]
Złoty Krzyż Zasługi (28 sierpnia 1952)^[5]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[6]

Nagrody

Nagroda Państwowa III stopnia za popularyzację nowoczesnych metod w dziedzinie organizacji i mechanizacji budownictwa (1952)^[7]

Upamiętnienie

Aleksander Dyżewski jest patronem jednej z warszawskich ulic^[8].

Od 1975 Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa rokrocznie przyznaje Medal im. prof. Aleksandra Dyżewskiego. Nagroda ta przyznawana jest za wybitne osiągnięcia naukowe i praktyczne z zakresu inżynierii przedsięwzięć inwestycyjnych i procesów budowlanych, choć może być również przyznana za całokształt działalności naukowej lub praktycznej w wymienionym zakresie^[9].

Przypisy

↑ ^a ^b M.P. z 1955 r. nr 117, poz. 1543 „za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie szkolnictwa wyższego”.
↑ ^a ^b Aleksander Dyżewski [online], wbh.wp.mil.pl [dostęp 2024-02-13] .
↑ Cmentarz Stare Powązki: FRANCISZEK STANKIEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2024-02-13] .
↑ Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.
↑ M.P. z 1952 r. nr 79, poz. 1272 „za zasługi w pracy zawodowej”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
↑ Uchwała Prezydium Rządu w sprawie przyznania nagród za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki za rok 1952. „Trybuna Ludu”. Rok V, Nr 203 (1265), s. 6, 23 lipca 1952. Warszawa: KC PZPR. [dostęp 2024-07-29].
↑ Dyżewskiego Aleksandra. [dostęp 2013-01-19].
↑ Regulamin przyznawania medalu PZITB im. Prof. Aleksandra Dyżewskiego. [dostęp 2013-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-26)].

Bibliografia

Paweł Szymański: Sylwetki Profesorów Politechniki Warszawskiej Aleksander Julian Dyżewski (1893–1970). [dostęp 2013-01-19].

[:0-1] M.P. z 1955 r. nr 117, poz. 1543 „za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie szkolnictwa wyższego”.

[:1-2] Aleksander Dyżewski [online], wbh.wp.mil.pl [dostęp 2024-02-13] .

[3] Cmentarz Stare Powązki: FRANCISZEK STANKIEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2024-02-13] .

[4] Cmentarz Powązkowski w Warszawie. (red.). Krajowa Agencja Wydawnicza, 1984. ISBN 83-03-00758-0.

[5] M.P. z 1952 r. nr 79, poz. 1272 „za zasługi w pracy zawodowej”.

[6] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.

[7] Uchwała Prezydium Rządu w sprawie przyznania nagród za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki za rok 1952. „Trybuna Ludu”. Rok V, Nr 203 (1265), s. 6, 23 lipca 1952. Warszawa: KC PZPR. [dostęp 2024-07-29].

[8] Dyżewskiego Aleksandra. [dostęp 2013-01-19].

[9] Regulamin przyznawania medalu PZITB im. Prof. Aleksandra Dyżewskiego. [dostęp 2013-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-26)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]