Alkor
| g UMa | |||||||||||||||||||
Alkor (z lewej) i Mizar widziane przez teleskop; składniki nie są rozdzielone | |||||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja |
13h 25m 13,543s[1] | ||||||||||||||||||
| Deklinacja |
+54° 59′ 16,70″[1] | ||||||||||||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||||||||||||
| Odległość | |||||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana | |||||||||||||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||||||||||||
| Ruch własny (DEC) |
−28,56 ± 0,32 mas/rok[1] | ||||||||||||||||||
| Prędkość radialna |
−8,90 ± 0,90 km/s[1] | ||||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy |
gwiazda podwójna | ||||||||||||||||||
| Typ widmowy | |||||||||||||||||||
| Masa | |||||||||||||||||||
| Wielkość absolutna | |||||||||||||||||||
| Jasność | |||||||||||||||||||
| Prędkość obrotu |
218 km/s[4] | ||||||||||||||||||
| Temperatura |
8000 K[4] | ||||||||||||||||||
| Charakterystyka orbitalna | |||||||||||||||||||
| Krąży wokół | |||||||||||||||||||
| Półoś wielka |
9145[2] pc | ||||||||||||||||||
| Mimośród |
0,2244[2] | ||||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Alkor (80 Ursae Majoris, 80 UMa) – gwiazda w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy. Jest oddalona o około 81 lat świetlnych od Słońca.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Tradycyjna nazwa gwiazdy, Alkor, pochodzi od zniekształconego arabskiego słowa الجون al ǧaūn, oznaczającego „czarny koń”[4][5][6] lub „byk”[5]. To samo pochodzenie ma nazwa gwiazdy Alioth[4][5]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 formalnie zatwierdziła użycie nazwy Alkor dla określenia tej gwiazdy (ściśle – jej jaśniejszego składnika 80 UMa A)[7].
Charakterystyka obserwacyjna
[edytuj | edytuj kod]Jest to gwiazda słabo widoczna gołym okiem w sąsiedztwie dużo jaśniejszego Mizara w załamaniu „dyszla” Wielkiego Wozu. Gwiazdy te dzieli na niebie 11,8 minuty kątowej. Dla Arabów para ta była „jeźdźcem i koniem”, a rozróżnienie gwiazd stanowiło test dobrego wzroku[4][6].
Charakterystyka fizyczna
[edytuj | edytuj kod]Składniki
[edytuj | edytuj kod]Alkor to biała gwiazda ciągu głównego należąca do typu widmowego A5 o temperaturze około 8000 K i jasności 12 razy większej niż jasność Słońca. Gwiazda ta ma masę 1,8 razy większą niż Słońce i szybko obraca się wokół osi (ponad 100 razy szybciej niż Słońce), przez co w jej atmosferze zachodzi mieszanie materii i nie jest ona osobliwa chemicznie. Alkor wykazuje niewielkie pulsacje. Towarzyszy jej czerwony karzeł, reprezentant typu M3–M4 o masie 0,25 razy mniejszej od Słońca[4][3].
Układ
[edytuj | edytuj kod]Alkor i Mizar, będący gwiazdą poczwórną, razem tworzą układ sześciokrotny[4][8]. To, czy Alkor i Mizar są związane grawitacyjnie, długo stanowiło przedmiot kontrowersji; wykazują one taki sam ruch własny, ale pomiary paralaksy z sondy Hipparcos nie pozwalały wykluczyć możliwości, że są one położone w różnych odległościach od Słońca i wspólny ruch wynika tylko z przynależności do luźnej Gromady Wielkiej Niedźwiedzicy[4]. Według najnowszych pomiarów sondy Gaia gwiazdy te mają jednakową paralaksę, z dokładnością do niepewności[1][9]. Tak duża odległość sprawia, że jeden obieg Alkora wokół centralnej czwórki gwiazd trwa co najmniej 750 tysięcy lat[4].
Układ ten ma także wiele optycznych towarzyszek[10]. Jedna z nich, gwiazda o wielkości 7,6m, która oglądana przez teleskop zdaje się leżeć bliżej Mizara niż Alkor, zyskała nazwę Sidus Ludoviciana lub Stella Ludoviciana („Gwiazda Ludwika”); ma ona jednak inny ruch własny i znajduje się w znacznie większej odległości od Słońca[6][4][11].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Lista gwiazd w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy
- Lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Alkor w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d Anderson E., Francis C.: HIP 65477. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-08-09]. (ang.).
- ↑ a b c Neil Zimmerman, Ben R. Oppenheimer, et al.. Parallactic motion for companion discovery: an M-dwarf orbiting Alcor. „The Astrophysical Journal”. 709, s. 733–740, 2010-02-01. The American Astronomical Society. DOI: 10.1088/0004-637X/709/2/733.
- ↑ a b c d e f g h i j k Jim Kaler: ALCOR (80 Ursae Majoris). [w:] STARS [on-line]. [dostęp 2018-08-09]. (ang.).
- ↑ a b c Ursa Major, the great bear. W: Ian Ridpath: Star Tales. James Clarke & Co., 1988. ISBN 978-0-7188-2695-6.
- ↑ a b c Ursa Major, the Greater Bear. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 445–446. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
- ↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2018-06-01. [dostęp 2018-08-08].
- ↑ First Known Binary Star is Discovered to be a
Triplet,Quadruplet,Quintuplet, Sextuplet System. University of Rochester, 2009-12-10. [dostęp 2018-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-03)]. (ang.). - ↑ zet UMa B w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ Mason et al.: WDS J13239+5456AB. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
- ↑ Stella Ludoviciana w bazie SIMBAD (ang.)