Bałtycka Brygada WOP
Emblemat brygady | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1 stycznia 1958 |
| Rozformowanie |
27 kwietnia 1990 |
| Nazwa wyróżniająca |
Bałtycka |
| Tradycje | |
| Nadanie sztandaru |
1963 |
| Rodowód | |
| Kontynuacja |
Bałtycki Oddział WOP |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Czesław Stopiński |
| Ostatni |
płk Stefan Dąbrowski |
| Organizacja | |
| Kryptonim |
Platyna[a] |
| Dyslokacja |
Koszalin |
| Formacja | |
Bałtycka Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza (BBWOP) – zlikwidowana brygada Wojsk Ochrony Pogranicza pełniąca służbę na granicy morskiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Sformowana 1 stycznia 1958 na bazie 15 Brygady WOP[1] na podstawie zarządzenia MSW nr 075/58 z 22 kwietnia 1958. W 1961 dowództwo miało kryptonim Platyna.
W 1962 wprowadzono nowy plan mobilizacyjny PM–62. Zakładał on na wypadek wojny znaczne rozwiniecie jednostki. Zgodnie z etatem czasu „P”, na dzień 1 lipca 1965 Brygada liczyła 1570 żołnierzy, a etat czasu „W” przewidywał 3247 żołnierzy[2]. W ramach zadań mobilizacyjnych jednostka mobilizowała dywizjon OP Kołobrzeg i samodzielną eskadrę lotnictwa rozpoznawczego WOP[2].
W 1963 społeczeństwo województwa koszalińskiego ufundowało nowy sztandar dla Bałtyckiej Brygady WOP[3].
15 sierpnia 1964 Graniczna Placówka Kontrolna Łeba oraz strażnice WOP: Karwia, Biała Góra i Łeba wraz z odcinkami przekazano do Kaszubskiej Brygady WOP[4].
W 1976, w wyniku zmian organizacyjnych w Wojskach Ochrony Pogranicza, podporządkowano z Kaszubskiej Brygady WOP w Gdańsku: GPK w Łebie, strażnicę WOP w Łebie i batalion WOP Lębork[b][4].
W kwietniu 1990 na bazie Bałtyckiej Brygady WOP utworzono Bałtycki Oddział Wojsk Ochrony Pogranicza.
Zarządzeniem nr 012 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 7 maja 1991 w sprawie rozwiązania jednostek WOP oraz utworzenia jednostek organizacyjnych Straży Granicznej Minister Spraw Wewnętrznych polecił z dniem 16 maja 1991 rozwiązać Bałtycki Oddział WOP w Koszalinie istniejący według etatu nr 44/0142 o stanie osobowym na okres „W” 1274 żołnierzy i 56 pracowników cywilnych oraz na okres „P” 1265 żołnierzy i 60 pracowników cywilnych[5]. Na jego bazie powstał oddział Straży Granicznej: Bałtycki Oddział Straży Granicznej w Koszalinie[6]. Oddziałowi została przydzielona nazwa związana z regionem, w którym działał[c][7].
Zarządzeniem nr 012 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 7 maja 1991 w sprawie rozwiązania jednostek WOP oraz utworzenia jednostek organizacyjnych Straży Granicznej Minister Spraw Wewnętrznych polecił z dniem 16 maja 1991 rozwiązać Ośrodek Szkolenia w Bałtyckim Oddziale WOP w Koszalinie istniejący według etatu nr 44/0143 o stanie osobowym na okres „W” 438 żołnierzy i 1 pracownik cywilny oraz na okres „P” 363 żołnierzy i 1 pracownik cywilny[5].
Skład organizacyjny
[edytuj | edytuj kod]- Dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia[d]
- 151 batalion WOP – Trzebiatów
- 152 batalion WOP – Koszalin
- 161 batalion WOP – Lębork.
Struktury organizacyjne 15 Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza w Koszalinie i Bałtyckiego Oddział WOP podano za: 60–lecie ochrony granicy morskiej przez graniczne jednostki organizacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza i Straży Granicznej na terenie służbowej Odpowiedzialności Placówki Straży Granicznej w Darłowie. W: Mikołaj Kaczanowicz: Biuletyn 1/2006. s. 143–144.
W latach 1958–1976 na bazie 15 Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza w Koszalinie funkcjonowała 15 Bałtycka Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza – rozkaz o powołaniu 057/58 z 22.04.1958.
- Dowództwo
- Sztab
- Pododdziały dowodzenia
- 151 batalion WOP w Trzebiatowie i 5 strażnic
- 152 batalion WOP w Koszalinie i 5 strażnic
- 161 batalion WOP w Lęborku i 6 strażnic
- Dywizjon Okrętów Pogranicza w Kołobrzegu
- Graniczne placówki kontrolne:
W 1958 zarządzeniem org. SWW nr 07/WW z 28.03.1958 sformowano 2 placówki zwiadu WOP: Śliwno i Mielno[3].
Zarządzeniem organizacyjnym MSW nr 0155/60 z 1.09.1960 rozwiązano batalion WOP w Trzebiatowie podporządkowując strażnice bezpośrednio brygadzie. Rozwiązaniu nie podlegała sekcja II Zwiadu WOP. Dodatkowo sformowano GPK Mrzeżyno (rybackie)[3].
Od 1976 zarządzeniem Dowódcy WOP z 17.02. i 25.07.1076 brygada przyjęła nazwę Bałtycka Brygada WOP.
Zarządzeniem Dowódcy WOP nr 069 z 12.03.1990 na bazie Bałtyckiej Brygady WOP powołano Bałtycki Oddział WOP w składzie organizacyjnym:
- Dowództwo
- Sztab
- Pododdziały dowodzenia
- 13 strażnic WOP
- Graniczne Placówki Kontrolne:
- Mrzeżyno (morska)
- Kołobrzeg (morska)
- Darłowo(rybacka)
- Ustka (rybacka)
- Łeba (rybacka).
Wykaz punktów obserwacji wzrokowo-technicznej[e] w Bałtyckiej Brygadzie WOP wg stanu z 1990[f]:
- POWT nr 15 Dźwirzyno
- POWT nr 16 Grzybowo
- POWT nr 17 Kołobrzeg
- POWT nr 18 Lubaszyce
- POWT nr 19 Sianożęty
- POWT nr 20 Łasin
- POWT nr 21 Gąski
- POWT nr 22 Mielenko
- POWT nr 23 Unieście
- POWT nr 24 Łazy
- POWT nr 25 Dąbkowice
- POWT nr 26 Żukowo Morskie
- POWT nr 27 Darłówko
- POWT nr 28 Kopań
- POWT nr 29 Rusinowo
- POWT nr 30 Samborze
- POWT nr 31 Królewice
- POWT nr 32 Modlinek
- POWT nr 33 Ustka
- POWT nr 34 Poddąbki
- POWT nr 35 Rowy
- POWT nr 36 Jezioro Dołgie
- POWT nr 37 Czołpino
- POWT nr 38 Rąbka (V-2)
- POWT nr 39 Łeba (wieża portowa)
- POWT nr 40 Ulinia
- POWT nr 41 Stilo (obok latarni).
Oficerowie brygady
[edytuj | edytuj kod]- Dowódcy brygady:
- płk Jan Tran (01.01.1958–11.11.1961)
- płk Czesław Stopiński (11.11.1961–22.01.1968)
- płk Bolesław Łukomski (22.01.1968–01.07.1970)
- płk Kazimierz Weron (01.07.1970–15.06.1973)
- płk Stanisław Siemaszko (15.06.1973–01.08.1978)
- płk Stefan Dąbrowski (01.08.1978–27.04.1990).
- Dowódca Bałtyckiego Oddziału WOP[8]:
- płk Grzegorz Kośmider (27.04.1990–14.02.1991).
- Kierownicy sekcji KRG[9]:
- kpt. Eugeniusz Klimowicz
- mjr Mirosław Walkowiak
- mjr Stanisław Łukasiak
- ppłk Jerzy Więckowski
- ppłk Stanisław Kubicz.
Przekształcenia
[edytuj | edytuj kod]4 Oddział Morski Ochrony Pogranicza → 4 Bałtycki Oddział WOP → 12 Brygada Ochrony Pogranicza → 15 Brygada WOP → 15 Bałtycka Brygada WOP → Bałtycka Brygada WOP → Bałtycki Oddział WOP
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kryptonim brygady w 1961.
- ↑ Na bazie 161 batalionu WOP Lębork utworzono samodzielną kompanię odwodową, kompanię techniczną i kompanię ochrony i regulacji ruchu.
- ↑ ASG, sygn. 445/7 s. 43–48.
- ↑ Strukturę organizacyjną brygady podano za (Jackiewicz 1998 ↓, s. 70).
- ↑ Każdy POWT posiadał 2 stanowiska bojowe, na których pełniono służbę: SB-1 i SB-2. Pierwsze z nich wyposażone w aparaturę r./lok. było stanowiskiem obserwacji technicznej. Z drugiego stanowiska bojowego, znajdującego się na wieży o wysokości ok. 18 m, w ciągu dnia prowadzono obserwację wzrokową za pomocą lunety lub lornetki (Bieniecki 2011 ↓, s. 105 cz. III). Do pełnienia służby na POWT WOP kierowano żołnierzy służby zasadniczej po przeszkoleniu w Ośrodku Szkolenia Podoficerów i Młodszych Specjalistów BBWOP w Koszalinie (Bieniecki 2011 ↓, s. 107 cz. III)
- ↑ Biblioteka MOSG w Gdańsku, Przepisy o pływaniu i postoju okrętów Marynarki Wojennej (wydawnictwo DMW), Gdynia 1972, s. 52–53; oraz ASG w Szczecinie, Akta DWOP, sygn. nr 2884, t. 251, Opracowanie DWOP z 12.10.1990 r., s. 1 (Bieniecki 2011 ↓, s. 118 cz. III).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 70.
- ↑ a b Goryński 2021 ↓, s. 185.
- ↑ a b c Kaczanowicz 2006 ↓, s. 144.
- ↑ a b Jarosław Gacek: Bałtycka Brygada Wojsk ochrony Pogranicza w Koszalinie : Wojska Ochrony Pogranicza w Koszalinie w latach 1945–1991. emeryci-sg.org.pl. [dostęp 2023-03-08]. (pol.).
- ↑ a b Goryński 2012 ↓, s. 197.
- ↑ Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 stycznia 2020 roku w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Straży Granicznej (Dz.U. 2020. poz. 305). dziennikustaw.gov.pl, 2020-02-26. [dostęp 2020-03-22]. (pol.).
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 62.
- ↑ Jerzy Jankowski: Ostatnie pożegnanie śp. płk. w st. spocz. Grzegorza Kośmidra. emeryci-sg.org.pl, 2022-11-03. [dostęp 2022-11-04]. (pol.).
- ↑ Jarmoliński 2013 ↓, s. 158.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ireneusz Bieniecki. Obserwacja i radiolokacyjny dozór Wojsk Ochrony Pogranicza na polskim wybrzeżu morskim w latach 1960–1991 (powstanie – rozwój – organizacja). Część I – lata 60., cześć II – lata 70., część III – lata 80.. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. cz. I 3/11, cz. II 4/11, cz. III 1–2/12, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
- Grzegorz Goryński: Trudne początki – nieznane dokumenty dotyczące narodzin Straży Granicznej i ruchu związkowego. W: Biuletyn 1–2/2012. T. Z historii ochrony granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 2012, s. 153–204. (pol.).
- Grzegorz Goryński. Plany mobilizacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza okresu zimnej wojny – zadania na rzecz MON. „Biuletyn Historyczny Muzeum Marynarki Wojennej”. 36/2021, 2021. Gdynia: Muzeum Marynarki Wojennej. ISSN 0137-5539.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Warszawa–Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 92; 75-531 Koszalin, 2013.
- Mikołaj Kaczanowicz: 60–lecie ochrony granicy morskiej przez graniczne jednostki organizacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza i Straży Granicznej na terenie służbowej odpowiedzialności Placówki Straży Granicznej w Darłowie. W: Biuletyn 1/2006. T. Z historii ochrony granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2006, s. 127–152. ISSN – 2505 1492 – 2505. (pol.).
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X–XX wiek : materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. : praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
- Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/7, Historia Bałtyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Koszalin 1961.