Barbara Rokemberg
| księżna raciborska, karniowska i rybnicka | |
| Okres | |
|---|---|
| Jako żona | |
| Poprzedniczka | |
| Następczyni | |
| księżna pszczyńska | |
| Okres | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia |
Rokembergowie |
| Data urodzenia | |
| Data śmierci |
po 12 listopada 1463 |
| Mąż |
Wilhelm Willandt |
| Mąż |
Jerzy Orient |
| Dzieci |
Anna Orientówna |
| Mąż | |
| Dzieci |
Małgorzata karniowska |
Barbara Rokemberg, Barbara Orientowa (zm. po 12 listopada 1463) – krakowska mieszczka pochodząca z rodu Rokembergów, księżna raciborska, karniowska i rybnicka od 1451, pani na Pszczynie w latach 1452–1462.
Pochodzenie
[edytuj | edytuj kod]Barbara pochodziła z patrycjuszowskiej rodziny Rokembergów. Jej nazwisko rodowe (odmiejscowe, wywodzące się od miasta Rockenberg w Górnej Hesji[1]) zapisywano również w formach Rokenberg, Rockenberg, Rokembarg, Rokembark[2], Rokemberk i Rokemborg, w formie żeńskiej Rokemborgowa[1]. Nie są znane imiona ani jej ojca, ani matki, wywodzącej się z krakowskiego rodu Weynrichów (Weinrichów). Braćmi Barbary byli scholastyk krakowski i rektor Uniwersytetu Krakowskiego Kasper oraz Hieronim[2].
Małżeństwa i potomstwo
[edytuj | edytuj kod]Jej pierwszym mężem został ławnik i rajca krakowski Wilhelm Willandt, występujący w dokumentach w latach 1417–1436[3].
Po owdowieniu Barbara wyszła ponownie za mąż za kupca Jerzego Orienta z rodziny o śląskich korzeniach[4], rajcę krakowskiego w latach 1427–1445[4][5], wdowca po nieznanej bliżej Katarzynie. Drugie małżeństwo było krótkotrwałe[6]. Jedyną znaną córką z tego związku była Anna Orientówna, która poślubiła mieszczanina Jana Stancza[7], a po jego śmierci szlachcica Jakuba Obulca (Obulcza) z Bronocic herbu Odrowąż, podczaszego krakowskiego[2][8]. Drugi mąż Barbary Rokemberg zmarł między wrześniem 1445 a majem 1448[6].
Przed 10 marca 1451 Barbarę Orientową poślubił książę karniowski i rybnicki Mikołaj V z opawsko-raciborskiej linii Przemyślidów. Mikołaj był wdowcem po Ślązaczce Małgorzacie z Lgoty[3], zatem Barbara była kolejną księżną niedynastycznego pochodzenia. Związki śląskich Przemyślidów z niżej urodzonymi małżonkami były niemal tak często spotykane jak z osobami dynastycznego pochodzenia. Nierówne stanem małżeństwa zawierano wcześniej jednak przede wszystkim z przedstawicielami elity możnowładczej (czeskiej i polskiej), nie zaś mieszczańskiej[9]. Przypuszczalnie więc przyczyną związku Mikołaja V z zamożną, ale zbyt nisko urodzoną mieszczką był zamiar podreperowania książęcego skarbca[10]. Z trzeciego małżeństwa Barbary, które nie trwało nawet 2 lat, pochodziło dwoje dzieci: zmarły w dzieciństwie i pochowany w katedrze wawelskiej Mikołaj oraz Małgorzata (Machna), żona księcia zatorskiego Kazimierza II[3].
Działalność
[edytuj | edytuj kod]Po śmierci trzeciego męża, która nastąpiła już 22 grudnia 1452, Barbara Rokemberg objęła w posiadanie oprawę wdowią[10]. Była drugą kobietą, po swojej teściowej Helenie[11], udzielnej pani na Pszczynie latach 1424–1449/1450[12][13][14], która sprawowała samodzielne rządy w ziemi pszczyńskiej. Oprawa wdowia, zagwarantowana księżnej Helenie w dokumencie wystawionym w 1407, obejmowała prawdopodobnie całą kasztelanią pszczyńską (Pszczynę z zamkiem oraz Mikołów i Bieruń wraz z okolicznymi wioskami)[12].
W 1454 księżna Barbara jako pani na Pszczynie gościła w swoim mieście oprawnym królową Polski Elżbietę Rakuszankę[10]. W tym samym roku szwagier Barbary, książę Wacław II, próbował siłą przejąć władzę w jej włościach, wyruszając zbrojnie na Pszczynę. Ostatecznie objął rządy opiekuńcze w imieniu nieletnich dzieci zmarłego Mikołaja. Po śmierci szwagra, która nastąpiła w 1456, Barbara odzyskała pełnię władzy nad dobrami oprawnymi. W 1457 jako księżna raciborska sprawująca władzę nad ziemią pszczyńską zawarła układ z królem polskim Kazimierzem Jagiellończykiem, dotyczący wzajemnej rezygnacji z napadów zbrojnych na ziemie będące we władaniu drugiej strony umowy[11]. Po pożarze z 1458, w którym Pszczyna niemal całkowicie spłonęła[13], księżna Barbara uczestniczyła w odbudowie miasta m.in. wydając nieznane bliżej przywileje[15].
W 1462 księżna Barbara została wygnana do Krakowa przez swojego pasierba Jana IV[10], który z pomocą przebranych za kobiety rycerzy opanował miasto, zmuszając swoją macochę do ucieczki i aresztując jej brata Hieronima[16]. Szybkie opanowanie Pszczyny przez młodego księcia ułatwiał fakt, że pomimo posiadania zamku samo miasto nie było obwarowane[13]. Ostatni raz osoba Barbary wymieniona jest w aktach krakowskich 12 listopada 1463[7]. W roku 1464 jej pasierbowie dokonali podziału ziem, w tym pszczyńskiej oprawy wdowiej Barbary, którą otrzymał młodszy z braci, Wacław[11].
Przy dokumencie z 18 lutego 1462, wystawionym w Krakowie, do XIX wieku zachowała się heraldyczna pieczęć księżnej Barbary, odciśnięta w czerwonym wosku. Na czteropolowej tarczy herbowej, skwadrowane z nieukoronowanym orłem, umieszczono pola na wzdłuż przedzielone. W otoku widoczny był minuskułowy napis z tytulaturą księżnej, częściowo zatarty: sigillum barbara ducissa rath...[17]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. Aleksandra Cieślikowa, Maria Malec, Kazimierz Rymut (red.). T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego (opr. Zygmunt Klimek). Kraków: 1997. ISBN 83-85579-14-1.
- ↑ a b c Maria Michalewiczowa: Rokenberg Kasper. W: Emanuel Rostworowski (red.): Polski Słownik Biograficzny. T. XXXI. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1988-1989, s. 520–522.
- ↑ a b c Jan Długosz: Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Księga 12: 1445–1461. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 168, przyp. 161-162 na s. 168. ISBN 978-83-01-16077-7.
- ↑ a b Krystyna Pieradzka: Związki Długosza z Krakowem. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1975, s. 63.
- ↑ Marcin Starzyński: Krakowska rada miejska w średniowieczu. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, 2010, s. 268.
- ↑ a b Anna Skolimowska (wyd.): Corpus epistularum Nicolai Seraphin zupparii Cracoviensis (1437-1459). T. 1. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, 2006, s. 45-46, przyp. 2. ISBN 83-88385-86-0.
- ↑ a b Stanisław Krzyżanowski. Morsztynowie w XV wieku. „Rocznik Krakowski”. I, s. 338, przyp. 3 na s. 338, 1898.
- ↑ Zofia Leszczyńska-Skrętowa: Bronocice. W: Jerzy Wiśniewski, Zofia Leszczyńska-Skrętowa, Franciszek Sikora, Jacek Laberschek: Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Małopolska. Województwo Krakowskie: Borek – Ciecień. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1985, s. 215. ISBN 83-04-01840-3. [dostęp 2014-07-06].
- ↑ Rafał Prinke, Andrzej Sikorski, Małgorzata z Felbrigg. Piastówna cieszyńska na dworze Ryszarda II króla Anglii, „Roczniki Historyczne”, LXVII, 2001, s. 128, ISBN 83-7063-325-0.
- ↑ a b c d Piotr Drzyzga: Mikołaj i Barbara. Śląskie klimaty (kultura.wiara.pl), 2012-08-15. [dostęp 2014-07-07]. (pol.).
- ↑ a b c Dzieje parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Bziu na tle historii ziemi pszczyńskiej. Wiesław Lesiuk, Ewa Dawidejt-Jastrzębska (red.). Opole, Jastrzębie Zdrój: Towarzystwo Miłośników Ziemi Jastrzębskiej, Państwowy Instytut Naukowy Instytut Śląski w Opolu, 2003, s. 29. ISBN 83-7126-170-5.
- ↑ a b Andrzej Złoty: Powiat pszczyński w dawnej kartografii. Pszczyna: Starostwo Pszczyńskie, 2006, s. 84. ISBN 83-60367-14-0.
- ↑ a b c Małgorzata Kaganiec: Herby i pieczęcie miast górnośląskich. Boguszowice, Chwałowice, Katowice, Mikołów, Murcki, Pszczyna, Radlin, Rybnik, Rydułtowy, Szopienice, Żory. Katowice: Muzeum Śląskie, 2002, s. 33.
- ↑ Tychy. Zarys rozwoju miasta i powiatu. Jan Kantyka (red.). Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1975, s. 60.
- ↑ Jerzy Polak: Działalność gospodarcza książąt i panów pszczyńskich od XV do początku XX wieku. W: Maria Lipok-Bierwiaczonek (red.): Śląskie prace etnograficzne. T. 3: Ziemia pszczyńska. Katowice: Muzeum Śląskie, 2007, s. 53. ISBN 978-83-60353-27-1.
- ↑ Piotr Drzyzga: Śląski Odys i jego brat. Śląskie klimaty (kultura.wiara.pl), 2012-09-01. [dostęp 2014-07-07]. (pol.).
- ↑ Monumenta medii aevi historica res gesta Poloniae illustrantia. Franciszek Piekosiński (red.). T. VII: Codicis diplomatici civitatis cracoviensis (1257-1506). Cracoviae: Sumptibus Academiae Litterarum Cracoviensis apud Bibliopolam Societatis Librariae Polonicae, 1882, s. 597.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Długosz J., Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Księga 12: 1445–1461, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, ISBN 978-83-01-16077-7, s. 167–168.
- Drzyzga P: Mikołaj i Barbara. kultura.wiara.pl, 2012-08-15. [dostęp 2014-07-01]. (pol.).
- Drzyzga P: Śląski Odys i jego brat. kultura.wiara.pl, 2012-09-01. [dostęp 2014-07-03]. (pol.).
- Krzyżanowski S., Morsztynowie w XV wieku, [w:] „Rocznik Krakowski”, t. I, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 1898, s. 338–340.