Blachownia Śląska

Blachownia Śląska
	część miasta i osiedle administracyjne Kędzierzyna-Koźla
	; Kościół w Blachowni Śląskiej
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	kędzierzyńsko-kozielski
Miasto	Kędzierzyn-Koźle
W granicach Kędzierzyna-Koźla	30 października 1975; (1973–1975 w granicach Kędzierzyna)
SIMC	0965447
Zarządzający	Małgorzata Lipczyńska
Populacja (2022); • liczba ludności	; 2340
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	47-225
Tablice rejestracyjne	OK
	Położenie na mapie Polski Blachownia Śląska
	Położenie na mapie województwa opolskiego Blachownia Śląska
	Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego Blachownia Śląska
	Położenie na mapie Kędzierzyna-Koźla Blachownia Śląska
	50°21′17″N 18°15′31″E/50,354722 18,258611
	Multimedia w Wikimedia Commons

Blachownia Śląska (niem. Blechhammer) – część miasta^[3]^[1] oraz, jako Blachownia, jedno z 16 osiedli administracyjnych miasta Kędzierzyna-Koźla. Siedziba Rady Osiedla znajduje się przy ulicy Wyzwolenia 7b. Przewodniczącą Zarządu Osiedla (2023) jest Małgorzata Lipczyńska^[4].

Dawniej odrębna wieś i gmina jednostkowa. Od 1945 gromada (sołectwo) w zbiorowej gminie Blachownia Śląska, której była siedzibą^[5]. W latach 1954–1972 siedziba gromady Blachownia Śląska^[6]. 1 stycznia 1973 włączona do miasta Kędzierzyna^[7], a po jego powiększeniu w 1975 roku^[8], w granicach miasta Kędzierzyn-Koźle^[9].

Blachownia Śląska jest przemysłową częścią miasta nad Kanałem Gliwickim i Kłodnicą^[10].

Nazwa

Miejscowość była wzmiankowana w formach Meedar und Blechhammer (1713), Medar und Bleghamer (1743), Blechhammer, Medarde (1783), Blechhammer, Blachownia (1845), Blachownia (Blechhammer) (1885), Miedary – Blachownia, Medar-Blechhammer, też Blechhammer (1939), Blachownia Śląska – Blechhammer (Medar-Blechhammer) (1951). Dawna nazwa niemiecka pochodzi od wyrazu pospolitego Blechhammer oznaczającego blachownię, a nazwa polska jest jej dokładnym tłumaczeniem^[11].

Nazwa Blachownia Śląska obowiązuje od 26 grudnia 1946 roku^[12].

Historia

W 1819 wieś Blachownia uwolniła się od pańszczyzny.

Rozwój gospodarczy

W połowie XIX wieku Blachownia i pobliskie Sławięcice były ważnym ośrodkiem przemysłowym. Po Kanale Kłodnickim kursowało rocznie ponad 1000 statków, przewożąc głównie towary z Gliwic do manufaktury w Sławięcicach oraz do składnicy towarów żelaznych utworzonej u ujścia Kanału do Odry.

Liczba ludności w miejscowości^[13]	1845	1855	1861
Miedary/Blachownia (Medar/Blechhammer)	707	842	1059

Plebiscyt i III powstanie śląskie

W 1910 roku 807 mieszkańców mówiło w języku polskim, 3 w językach polskim i niemieckim, natomiast 100 osób posługiwało się jedynie językiem niemieckim. W wyborach komunalnych w listopadzie 1919 roku 118 głosów oddano na kandydatów z list polskich, co pozwoliło im zdobyć 7 z 12 mandatów. Podczas plebiscytu w 1921 roku w miejscowości uprawnionych do głosowania było 606 mieszkańców (w tym 92 emigrantów). Za Polską głosowały 323 osoby, za Niemcami 273 osoby. W 1921 r. mieszkańcy założyli tu gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”^[14].

Podczas III powstania śląskiego Blachownia była ważnym punktem ze względów strategicznych. 6 maja z Łabęd wyruszył 1 katowicki pułk piechoty im. J. Piłsudskiego dowodzony przez ppor. Walentego Fojkisa. 7 maja zajął on Sławięcice i Blachownię. 4 czerwca miejscowość została zaatakowana przez wojska niemieckie i kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Ostatecznie została zajęta przez Niemców 5 czerwca^[14].

Liczba ludności w miejscowości^[15]	1910	1925
Blachownia	910	961

III Rzesza

W ramach rozpoczętej przez NSDAP walki z bezrobociem podjęto budowę Kanału Gliwickiego (lata 1934–1938), który połączył Gliwice z Koźlem-Port.

W 1939 roku rozpoczęto w Blechhammer budowę zakładu chemicznego – uwodorniania koncernu Oberschlesische Hydrierwerke AG). Tutejsze zakłady miały produkować benzynę syntetyczną na drodze uwodorniania węgla z kopalń węgla kamiennego GOP.

Na potrzeby budowy zakładów i utrzymania produkcji rozpoczęto w 1940 tworzenie rozległej sieci różnego rodzaju obozów, położonych w pasie od Blachowni przez Kędzierzyn i Azoty do Bierawy. Skoncentrowano tutaj około 35 tys. ludzi uwięzionych w różnych obozach.

niemieckie obozy jenieckich batalionów budowlano-roboczych (Bau- und Arbeitsbataillonen) w Blachowni i Kędzierzynie (prawie 2,5 tys. jeńców brytyjskich i francuskich);
obóz pracy przymusowej w Blachowni (około 18 tys. robotników z Generalnego Gubernatorstwa, ZSRR, Protektoratu Czech i Moraw, Francji i Włoch).

Alianckie lotnictwo (startowało z Włoch) przeprowadziło pierwsze loty rozpoznawcze w rejonie Kędzierzyna w marcu 1944. Zmasowane naloty bombowe rozpoczęły się w lipcu 1944. W wyniku masowych bombardowań tutejsze zakłady chemiczne zostały zniszczone. W dniach 21/22 stycznia 1945 przeprowadzono ewakuację zakładów i obozów przymusowej pracy.

W ludowej Polsce

W dniu 31 stycznia 1945 Armia Czerwona zajęła Blechhammer. 21 marca 1945 rozpoczęło się przejmowanie od radzieckich żołnierzy obiektów gospodarczych w powiecie kozielskim. Rosjanie przed wycofaniem się przeprowadzili demontaż urządzeń i aparatury zakładów chemicznych (zniszczenia osiągnęły poziom 100%) i innych lokalnych zakładów przemysłowych. Pozostałe urządzenia wywieźli Polacy do odbudowywanych zakładów chemicznych w Oświęcimiu, Chorzowie i Tarnowie.

Na początku 1946 w Blachowni Śląskiej mieszkało 505 osób.

Latem 1946 roku przejęto od Armii Radzieckiej (do 2.1946 roku pod nazwą A. Czerwona) Odrę i uruchomiono transport wodny Kanałem Gliwickim węgla z Górnego Śląska.

Odbudowa przemysłu

Sześcioletni plan rozwoju 1950–1955 przewidywał budowę w Blachowni wytwórni benzolu i smoły koksowniczej Zakładów Koksochemicznych „Blachownia” (produkcję uruchomiono w 1952). W 1953 zdecydowano o budowie elektrociepłowni Elektrownia Blachownia (uruchomiona w 1957).

Ludność miejscowości według spisu powszechnego^[16]	1950	1960	1970
Blachownia	854	2.046	3963

25 września 1954 reforma podziału administracyjnego powołała na terenie powiatu kozielskiego 30 gromad, w tym:

Gromada Blachownia Śląska (Blachownia Śl. i Lenartowice).

W 1961 Cisową i Miejsce Kłodnickie włączono do gromady Blachownia Śląska.

1 stycznia 1973 Blachownię Śląską przyłączono do Kędzierzyna.

Kędzierzyn-Koźle

15 października 1975 nastąpiło połączenie miast Koźle, Kędzierzyn, Kłodnica i Sławięcice oraz 3 wsi (Lenartowice, Miejsce Kłodnickie i Cisowa) – tworząc Miasto Kędzierzyn-Koźle.

Osobny artykuł: Historia Kędzierzyna-Koźla.

Gospodarka

Największe lokalne przedsiębiorstwa

Przemysł chemiczny:

Blachownia Holding SA – zarządzanie udziałami w spółkach zależnych i stowarzyszonych
ICSO Chemical Production Sp. z o.o. – produkcja w dziedzinie chemii organicznej, podlega ICSO
Instytut Ciężkiej Syntezy Organicznej „Blachownia” – badania nowych technologii chemicznych
Petrochemia-Blachownia SA – przemysł petrochemiczny

Przemysł paliwowo-energetyczny:

Elektrownia Blachownia

Przemysł maszynowy:

Famet – produkcja aparatury i urządzeń
A. Berger Polska – obróbka metalu

Inne:

CeWe Color – usługi fotograficzne
Fotojoker – usługi fotograficzne

Komunikacja

Układ drogowy

Przez Blachownię przebiega ważna droga krajowa: 40.

Komunikacja miejska

Miejski Zakład Komunikacyjny w Kędzierzynie-Koźlu posiada w dzielnicy Blachownia 9 przystanków autobusowych: Blachownia Kanał, Elektrownia Blachownia, Energetyków, Bar „Magia”, Przyjaźni, Szkoła podstawowa 10, Biurowiec Zakładów Chemicznych, Tuwima I i Tuwima II.

Kultura

Na osiedlu Blachownia znajduje się Filia nr 4 (ul. Wyzwolenia 7) Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kędzierzynie-Koźlu. Oferuje dostęp do Internetu.
Osiedlowy Ośrodek Kultury „Lech”. Działa tutaj koło plastyczne „Tęcza” oraz sekcja modelarska (budowa modeli redukcyjnych z plastyku i papieru). Corocznie jest organizowany Konkurs modeli plastikowych i kartonowych o Memoriał porucznika A. Lindella, również znajduje się tam sekcja taneczna „SPIN”.

Edukacja

Publiczna Szkoła Podstawowa nr 10 im. Wojska Polskiego, ul. Szkolna 3

Osobny artykuł: Edukacja w Kędzierzynie-Koźlu.

Kościoły i Związki Wyznaniowe

Kościół Rzymskokatolicki:

Parafia pw. św. Piusa X i św. Marii Goretti, ul. Przyjaźni 69

Inne:

Świadkowie Jehowy – w mieście działają dwa zbory Świadków Jehowy. Siedziba Sali Królestwa znajduje się przy ul. Przyjaźni 141^[17].

Sport

W Blachowni znajdują się następujące obiekty sportowe:

zespół piłkarski TKKF Blachowianka
Stadion sportowo-rekreacyjny (ul. Szkolna 15) – wykorzystywany do szkolenia i rozgrywek w piłce nożnej oraz do organizacji imprez sportowych, rekreacyjnych, kulturalnych i innych.

Osobny artykuł: Sport w Kędzierzynie-Koźlu.

Przypisy

↑ ^a ^b GUS. Rejestr TERYT
↑ Liczba mieszkańców Kędzierzyna-Koźla (2022)
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Skład Rady oraz Zarządu Osiedla Blachownia
↑ Rozporządzenie Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z dnia 27 listopada 1945 (Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki, Nr. 34, Kat, dnia 22 grudnia 1945 r.)
↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 27 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 68
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327
↑ Dz.U. z 1975 r. nr 35, poz. 198
↑ M.P. z 1975 r. nr 34, poz. 210
↑ Blachownia Śląska, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-06-04] .
↑ Nazwy miejscowe Polski: historia, pochodzenie, zmiany. pod red. Kazimierza Rymuta. T. 1, A-B. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1996, s. 211–212. ISBN 83-85579-34-6.
↑ M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262
↑ Kędzierzyn-Koźle. Monografia Miasta, Państwowy Instytut Naukowy w Opolu, Opole 2001.
↑ ^a ^b Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982 .
↑ S. Golachowski, Materiały do statystyki narodowościowej Śląska Opolskiego z lat 1910–1939, Poznań – Wrocław 1950.
↑ Narodowy spis powszechny 1970 r., GUS, Warszawa 1971.
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-19] .

Bibliografia

Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).

Linki zewnętrzne

Blachownia, [w:] Archiwum wycinków prasowych, Instytut Śląski [dostęp 2021-03-03] .

[teryt-1] GUS. Rejestr TERYT

[2] Liczba mieszkańców Kędzierzyna-Koźla (2022)

[R2013-3] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[4] Skład Rady oraz Zarządu Osiedla Blachownia

[5] Rozporządzenie Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z dnia 27 listopada 1945 (Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki, Nr. 34, Kat, dnia 22 grudnia 1945 r.)

[6] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 27 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 68

[7] Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327

[8] Dz.U. z 1975 r. nr 35, poz. 198

[9] M.P. z 1975 r. nr 34, poz. 210

[10] Blachownia Śląska, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-06-04] .

[Rymut1996-11] Nazwy miejscowe Polski: historia, pochodzenie, zmiany. pod red. Kazimierza Rymuta. T. 1, A-B. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1996, s. 211–212. ISBN 83-85579-34-6.

[MP-12] M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262

[13] Kędzierzyn-Koźle. Monografia Miasta, Państwowy Instytut Naukowy w Opolu, Opole 2001.

[encyklopedia_powstań-14] Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982 .

[15] S. Golachowski, Materiały do statystyki narodowościowej Śląska Opolskiego z lat 1910–1939, Poznań – Wrocław 1950.

[16] Narodowy spis powszechny 1970 r., GUS, Warszawa 1971.

[17] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-19] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Części miasta wg TERYT (20)	Biały Ług Blachownia Cisowa Dąbrowa Grabina Kędzierzyn Kłodnica Koźle Koźle-Port Krężel Kuźniczka Lasaki Lenartowice Lisak Malchów Miejsce Kłodnickie Rybarze Sławięcice Zmudzona Żabiniec
Osiedla administracyjne (16)	Azoty Blachownia Cisowa Kłodnica Kuźniczka Lenartowice Miejsce Kłodnickie Piastów-Powstańców Śląskich Pogorzelec Południe Przyjaźni Rogi Sławięcice Stare Miasto Śródmieście Zachód
Inne osiedla	Osiedle Piastów Osiedle Powstańców Śląskich
Dawne miasta	Kędzierzyn (1951–1975) Kłodnica (1973–1975) Koźle (1281–1975) Sławięcice (1973–1975)