Gazociąg Jamał-Europa
Gazociąg Jamał-Europa, gazociąg Jamalski[1] – gazociąg tranzytowy o łącznej długości 4196 kilometrów, zbudowany w celu połączenia Europy ze złożami gazu ziemnego na półwyspie Jamał.
Historia
[edytuj | edytuj kod]25 sierpnia 1993 roku zostało podpisane „Porozumienie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o budowie systemu gazociągów dla tranzytu gazu rosyjskiego przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i dostaw gazu do Rzeczypospolitej Polskiej”. Według niego projektowanie, wykonawstwo, dostawa materiałów i urządzeń miało być realizowane przede wszystkim przez polskie firmy na podstawie umów zawieranych przez Europol Gaz S.A. Projekt wykonał Gazoprojekt SA z Wrocławia[2]. Roboty budowlano-montażowe w zakresie części liniowej wykonały firmy Gazobudowa, GAZ-2000, Megagaz i Karpaty. Wszystkie pięć tłoczni zbudowała firma ABB Zamech Elbląg[2]. System sterowania i przetwarzania danych wykonała firma Alstom Polska[2].
Przekroczenia rzek wykonały firmy[2]:
- Wisły – metodą wykopu otwartego – polski oddział firmy Habau Austria
- Warty – metodą mikrotunelingu – Freitag Budpol
- Noteci Zachodniej – metodą wykopu otwartego (na palach) – Freitag Budpol
- Skrwa – metodą mikrotunelingu – spółka Gazobudowa
- Narwi w dwóch miejscach – wykop otwarty – spółka Karpaty
Na terytorium Polski gazociąg był budowany i oddawany do eksploatacji etapami. W listopadzie 1996 roku zakończono prace budowlano-montażowe na pierwszym 107-kilometrowym odcinku, na trasie Owczary[3] – Lwówek, który umożliwia przesyłanie gazu z Rosji przez Polskę do Niemiec. W latach 1997–1999 realizowana była budowa drugiego odcinka o długości ok. 210 kilometrów na trasie Lwówek–Włocławek i trzeciego o długości ok. 365 kilometrów na trasie Włocławek – Kondratki[4].
We wrześniu 1999 roku Europol Gaz S.A. zakończył budowę całej pierwszej nitki gazociągu Jamał-Europa na terytorium Polski. Ostatni, tzw. złoty spaw na gazociągu wykonano 23 września 1999 roku, w miejscowości Chełsty, gmina Różan.
Decyzją Prezesa URE od 2010 roku funkcję operatora polskiego odcinka gazociągu jamalskiego pełni Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.[5] 24 lutego 2022 nowelizacja ustawy – Prawo energetyczne przedłużyła okres wykonywania operatorstwa do 6 grudnia 2068[6].
Przebieg na terytorium Rosji
[edytuj | edytuj kod]Trasa biegnie od węzła przesyłu gazu Torżok w obwodzie twerskim, gdzie odbiera gaz z Regionów Północnego Tyny (SRTO) – gazociąg Torzhok. Sekcja rosyjska ma 402 km długości i trzy tłocznie: Rżewską, Chołm-Żyrkowską i Smoleńską[7].
Przebieg na terytorium Białorusi
[edytuj | edytuj kod]Trasa o długości 575 kilometrów przebiega przez Białoruś z 5 stacjami kompresorowymi: Nieświeską, Krupską, Słonimską, Mińską i Orszańską[8].
Przebieg na terytorium Polski
[edytuj | edytuj kod]Trasa gazociągu przebiega przez 5 województw: podlaskie, mazowieckie, kujawsko-pomorskie, wielkopolskie i lubuskie, a rozpoczyna się we wsi Kondratki (położonej na wschód od Białegostoku), kończy zaś w okolicach wsi Górzyca (położonej na płn. od Słubic). Przebiega głównie przez tereny rolne, które można uprawiać, gdyż przykrywa go około 1,5 m warstwa ziemi[9]. W terenach leśnych zostawiono bezpośrednio nad gazociągiem ośmiometrowy pas niezalesiony[2].
Polski odcinek składa się z nitki o długości 684 km[10] i 5 tłoczni: Kondratki, Zambrów, Ciechanów, Włocławek, Szamotuły[11].
Według danych Europol Gaz S.A. obecna przepustowość gazociągu wynosi: 32,96 mld m³/rok (m³ przy ciśnieniu 1,01325 bar i temperaturze 20 °C)[12].
Przebieg na terytorium Niemiec
[edytuj | edytuj kod]Najbardziej wysuniętym na zachód punktem gazociągu jest kompresor Mallnow koło Frankfurtu nad Odrą, w pobliżu granicy niemiecko-polskiej, gdzie gazociąg łączy się z systemem przesyłowym gazu YAGAL-Nord[13].
Właściciel
[edytuj | edytuj kod]Właściciele gazociągu na terenie poszczególnych państw[8]:
- Rosji i Białorusi jest Gazprom
- Polski jest Europol Gaz S.A., w którym udziały mają PKN Orlen (48%), Gazprom (48%) i Gas-Trading (4%)[14]; od 11 listopada 2022 decyzją Ministra Rozwoju i Technologii ustanowiony został tymczasowy zarząd przymusowy, obejmujący 100% akcji Gazprom posiadanych w Europol GAZ S.A.[15]
- Niemiec jest WINGAS (spółka joint venture Gazpromu i Wintershall Holding GmbH)
Badania archeologiczne
[edytuj | edytuj kod]W latach 1993–1994 na polskim odcinku gazociągu jamalskiego zlokalizowano ponad 700 stanowisk archeologicznych. Przebadano pas o szerokości 13 metrów. Badania sfinansował EuRoPol Gaz S.A. W ich wyniku odkryto i zinwentaryzowano kilkaset obozowisk, osad, cmentarzysk ciałopalnych i szkieletowych (m.in. gockie w Kowalewku), a także kilku rzadkich świątyń pogańskich (np. w Sławsku Wielkim). Znaleziono również broń, narzędzia, ozdoby złote, srebrne i brązowe, przedmioty kultu, zabawki i najstarszy w Europie fragment tkaniny lnianej[4]. 1 czerwca 2001 roku w dawnym spichlerzu w Szamotułach otwarto Muzeum Archeologii Gazociągu Tranzytowego[16]. Budynek ma trzy kondygnacje, każda o powierzchni ok. 150 m kw. Piwnice przeznaczono na pomieszczenia magazynowe na znaleziska i laboratorium do prac suchych i mokrych, parter na sale wystawowe, a piętro pomieszczenia do prac studyjnych i pokój noclegowy[17]. Budynek wchodzi obecnie w skład Muzeum Zamek Górków w Szamotułach i odbywają się tu również wystawy i koncerty nie związane z budową gazociągu[18].
Druga nitka
[edytuj | edytuj kod]Planowana budowa drugiej nitki nie doszła do skutku z powodu uruchomienia prac nad gazociągiem Północnym po dnie Bałtyku.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 11. Europa. Część I. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, 2009. s. 183. [dostęp 2017-10-06].
- ↑ a b c d e Wykonawstwo [online], www.europolgaz.com.pl [dostęp 2018-02-04].
- ↑ http://www.powiatslubicki.home.pl/userfiles/file/PROGRAM.pdf
- ↑ a b NSS Integrator, Gigawat Energia – 10-lecie EuRoPol Gazu. Będą nowe tłocznie. [online], www.gigawat.net.pl [dostęp 2018-02-05] (pol.).
- ↑ INFORMACJE OGÓLNE [online], www.europolgaz.com.pl [dostęp 2023-05-16].
- ↑ System Gazociągów Tranzytowych [online], www.gaz-system.pl [dostęp 2023-05-19].
- ↑ EuRoPol Gaz modernizuje system konserwacji Gazociągu Jamalskiego – BiznesAlert.pl, „BiznesAlert.pl”, 14 kwietnia 2016 [dostęp 2018-02-04] (pol.).
- ↑ a b Yamal – Europe [online], www.gazprom.com [dostęp 2018-02-04] (ang.).
- ↑ Teresa Kubacka: Kompendium wiedzy o przedsiębiorstwie energetycznym SGT Europol Gaz SA. www.cire.pl, 2005. [dostęp 2018-05-04].
- ↑ Fakty i liczby [online], www.europolgaz.com.pl [dostęp 2018-02-04].
- ↑ ABB Zamech Gazpetro unowocześnia rurociąg Jamalski, „Serwis branży ciepłowniczej – www.energetykacieplna.pl” [dostęp 2018-02-04] (pol.).
- ↑ Europol Gaz SA [online], europolgaz.com.pl [dostęp 2018-02-04].
- ↑ Gazociąg Jamał-Europa już po remoncie [online] [dostęp 2018-02-04] (pol.).
- ↑ PGNiG blokuje 200 mln euro dla Gazpromu. Rosjanie reagują [online], Onet.pl, 26 września 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-09-29].
- ↑ WŁADZE SPÓŁKI [online], europolgaz.com.pl [dostęp 2023-05-15].
- ↑ Wykopaliska z gazociągu znajdą się w jednym miejscu – Szamotuły – NaszeMiasto.pl [online], szamotuly.naszemiasto.pl [dostęp 2018-02-05] (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl [online], poznan.wyborcza.pl [dostęp 2018-02-05].
- ↑ Monika Romanowska Pietrzak, 60-lecie istnienia Muzeum [online], zamek.org.pl [dostęp 2018-02-05] (pol.).