Głotowo

Głotowo

wieś
Kościół w Głotowie
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Dobre Miasto
Liczba ludności (2022)	533
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-040
Tablice rejestracyjne	NOL
SIMC	0472680
Położenie na mapie gminy Dobre Miasto Głotowo
Położenie na mapie Polski Głotowo
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Głotowo
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego Głotowo
53°57′33″N 20°21′54″E

Głotowo (Glotowo, niem. Glottau, prus. Glātawa) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dobre Miasto, w dolinie rzeki Kwieli.

W latach 1954–1957 wieś należała i była siedzibą władz gromady Głotowo, po jej zniesieniu w gromadzie Dobre Miasto. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Największa wieś pod względem liczby ludności w Gminie Dobre Miasto.

Wieś znajduje się w historycznym regionie Warmia. Typową zabudową jest zabudowa jedno lub wielorodzinna poniemiecka.

Ciekawym obiektem jest szkoła założona przez Niemców w 1931 r. Szkoła polska powstała w 1946 r. W wyniku likwidacji publicznej placówki od 1 września 2002 r. w Głotowie funkcjonuje Niepubliczna Szkoła Podstawowa prowodzona przez Stowarzyszenie „Przyjaciel Dziecka”. We wsi swoją działalność prowadzi również Centrum Aktywności Wiejskiej.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Głotowo

SIMC	Nazwa	Rodzaj
1046205	Wilki	część wsi

Historia

Pierwsze wzmianki o Głotowie (1290 r.) związane są z pojawieniem się we wsi sołtysa z Ornety, Wilchela, a pierwszymi mieszkańcami byli Prusowie. W 1300 r. nastąpił najazd Litwinów. Mieszkańcy wynieśli wówczas z kościoła Najświętszy Sakrament by uchronić go przed profanacją, zakopując go w znacznej odległości od świątyni. Wieś została zniszczona, a kościół spalony. Po wielu latach pewien rolnik znalazł ukryty w ziemi kielich, a w nim nienaruszoną hostię. Jak głosi legenda woły ciągnące pług uklękły, podkreślając tym samym niezwykłość tego wydarzenia. Wiadomość o cudownym znalezieniu hostii rozeszła się wśród ludu, kielich przeniesiono w procesji do kościoła w Dobrym Mieście. Tymczasem hostia po raz kolejny wracała do Głotowa na miejsce, gdzie była zakopana. Wobec woli bożej wzniesiono kościół ku czci Bożego Ciała. Glotowo lokowane było w 1313 r. W połowie XIV w. zbudowano drugi kościół z kamienia i cegły i od tego czasu Głotowo stało się miejscem pielgrzymkowym. W połowie XIV w. zbudowany został kościół ku czci Bożego Ciała (wcześniejszy, pierwszy kościół powstał ok. 1290 r., zniszczony w czasie najazdu Litwinów). Kamień węgielny pod sanktuarium został wmurowany dn. 22 sierpnia 1722 r. przez biskupa Teodora Potockiego, a 24 lipca 1726 kościół był konsekrowany przez biskupa Krzysztofa Jana Szembeka. Historia Kalwarii Warmińskiej wiąże się z mieszkańcem Głotowa, Janem Mertenem, który po powrocie z Ziemi Świętej postanowił wybudować kalwarię wzorowaną na jerozolimskiej. Przywiózł nawet małe kamyczki z Jerozolimy traktując je jako relikwie, umieszczone w późniejszych kaplicach. Terenem wokół kalwarii oraz kapliczkami zajmują się poszczególne rodziny we wsi, osoby starsze, siostry zakonne.

Kalendarium

Kapliczka Stacji XII

Stacja VI

• XIII w. – wzniesienie drewnianego kościoła parafialnego pw. św. Andrzeja
• 1290 r. – pierwsza wzmianka o Głotowie
• 1300 r. – Głotowo zostało najechane przez Litwinów
• 12 marca 1313 r. biskup Eberhard z Nysy nadał Głotowu przywilej lokacyjny, a w nim 90 łanów
• Połowa XIV w. – wzniesienie murowanej świątyni, w miejscu odnalezienia kielicha liturgicznego wraz z Eucharystią. Od tego czasu Głotowo odwiedzają liczni pielgrzymi
• Styczeń 1356 r. – spalenie Głotowa w wyniku najazdu wojsk litewskich
• 27 maja 1362 r. – odnowienie przywileju lokacyjnego Głotowa przez biskupa Jana Stryprocka
• 1709 r. – epidemia dżumy powoduje duże straty w ludności wsi i okolic
• 22 sierpnia 1722 r. – wmurowanie kamienia węgielnego przez biskupa Teodora Potockiego pod budowę nowego kościoła w miejscu średniowiecznej świątyni, którą poddano rozbiórce
• 24 lipca 1726 r. – biskup Krzysztof Jan Szembek konsekrował nową świątynię
• 1878-1894 r. – budowa kaplic pamiątki Drogi Krzyżowej Jezusa Chrystusa (Kalwaria Warmińska)
• 18 maja 1894 – poświęcenie Kalwarii
• 2 września 2006 r. – odkrycie kradzieży cennych, XIX w. dzieł sztuki oraz zbezczeszczenia ołtarza.

Zabytki

• Kościół barokowy pw. Zbawiciela z 1722 r. (wpisany w rejestr zabytków 2 września 1968 r., nr 822). Zbudowany na planie starszego, średniowiecznego, prawdopodobnie według planów Krzysztofa Reimersa z Ornety. Wieża z neobarokowym hełmem z 1854. Wyposażenie wnętrza – barokowe. Ambona z ok. 1730 r. z rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego, chrzcielnica późnobarokowa z rzeźbioną grupą Chrztu w Jordanie. Ogrodzenie chrzcielnicy w postaci kutej kraty (wykonane przez kowala z Dobrego Miasta).
• 4 kaplice w narożnikach cmentarza kościelnego (wpisane w rejestr zabytków 2 września 1968 r., nr 822)
• Cmentarz przykościelny (wpisany w rejestr zabytków 2 września 1968 r., nr 822)
• Kapliczka na placu kościelnym z 1742 r. (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 2339)
• Kapliczka na cmentarzu parafialnym (4 ćw. XIX w.) (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 2340)
• Kapliczka przydrożna (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 2342)
• Kapliczka przydrożna z 1767 r. (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 4282)
• Kapliczka przydrożna (4 ćw. XVIII w.) (wpisana w rejestr zabytków 21 października 1993 r., nr 4283)
• Cmentarz z XIX w. (wpisany w rejestr zabytków 9 stycznia 1987 r., nr 3728)
• Cmentarz z XIX w. (wpisany w rejestr zabytków 9 stycznia 1987 r., nr 3729)
• Kalwaria Warmińska (wpisana w rejestr zabytków 29 grudnia 2003 r., nr A-2097)
  • 14 kaplic, 1878–1894 Drogi Krzyżowej (tzw. Kalwaria Warmińska)
  • Grota Matki Boskiej z Lourdes z 2 ćw. XX w.
  • Kaplica Modlitwy w Ogrójcu z 2 ćw. XX w.
  • Park Kalwaryjski (układ alejowy)

Kalwaria

Kalwaria została wybudowana w latach 1878–1894. Inicjatorem jej budowy był mieszkaniec Głotowa Johannes Merten, który w tym celu odbył pielgrzymkę do Jerozolimy. Przywiózł on ze sobą jako relikwie kamyczki z poszczególnych stacji jerozolimskiej drogi krzyżowej, które umieszczono pod kloszami w każdej kapliczce. Wąwóz pod Kalwarię wykopywano ręcznie staraniem całej diecezji warmińskiej (szacuje się, że w ciągu szesnastu lat w pracach uczestniczyło 70 tysięcy ludzi). Troszczono się, aby wiernie naśladować długość i nachylenie prawdziwej Drogi Krzyżowej Chrystusa w Jerozolimie. Pracami kierował ówczesny proboszcz Głotowa ks. Ferdynand Engelbrecht, a po jego śmierci w 1893 r. ks. Donald Steinsohn. W piątek 18 maja 1894 roku ówczesny biskup warmiński Andrzej Thiel dokonał poświęcenia Kalwarii.

Bibliografia

• Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 157
• Opis wsi na stronie Domu Warmińskiego. domwarminski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-06)].

Linki zewnętrzne

• Głotowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 608 .
• Warmińska Jerozolima Głotowo