Kultura kebaryjska

Kultura kebaryjska – kultura epipaleolityczna z terenu Syropalestyny datowana na okres od XVI tys. p.n.e.

Poprzedzającymi ją kulturami górnego paleolitu na tym terenie były tzw. tradycja lokalna oraz tzw. lewanto-oryniak, którego związki z europejską kulturą oryniacką nie są jasne.

Zespół zjawisk kulturowych utożsamianych z kulturą kebaryjską obejmował swym zasięgiem tereny dzisiejszego Izraela (stanowisko Neweh Dawid) oraz Jordanii (stanowisko Al-Charaneh IV). Rozwój niniejszej kultury wyznacza okres maksimum glacjalnego ostatniego zlodowacenia. Inwentarz kamienny owej kultury reprezentowany jest przez mikrolity geometryczne w kształcie trapezów i prostokątów, z przewagą tylczaków. Ostrza z załamanym tylcem znane są jako ostrza typu Kebara. Licznie występują zbrojniki i mikrograwety.

Dyskusyjna jest kwestia podziału kultury kebaryjskiej na fazy. Jedna z koncepcji proponuje podział na trzy fazy (wczesną, Kebarien A i Kebarien B współczesną początkom kultury natufijskiej). Konkurencyjna koncepcja wyróżnia tylko dwie fazy kultury kebaryjskiej (wczesną i klasyczną) natomiast fazę kolejną uważa za odrębną kulturę falicką, która miałaby się rozwinąć od XIV tys. p.n.e. i współistnieć do XI tys. p.n.e. z kulturą kebaryjską. Zwolennicy tej teorii wskazują na znaczenie mikrolitów trapezoidalnych, romboidalnych i prostokątnych w przemyśle falickim.

Osadnictwo kultury kebaryjskiej koncentruje się głównie na terasach i piaskach nadbrzeżnych. Obozowiska są małe, od 50 do 200 m² co wskazuje, że zamieszkujące je grupy nie mogły być liczne. Konstrukcje mieszkalne miały formę lekkich namiotów bądź szałasów wykonywanych z trzciny np. stanowisko Ein Guew III. Koliste jamy i ułożone z kamieni kręgi są pozostałością tych małych szałasów o średnicy ok. 2 m, często ze śladami paleniska na klepisku.

Pozostałości trwalszej zabudowy odkryto w warstwie Ain Gev I. Była to kolista chata na pochyłym stoku częściowo wkopana w ziemię. Jej ziemne ściany wspierał półkolisty mur kamienny o wysokości 40 cm. Jednak ze względu na swoją wyjątkowość to stanowisko nie może służyć za dowód powszechności stałego osadnictwa w tej kulturze.

Gospodarka kultury kebaryjskiej i falickiej opierała się nadal głównie na myślistwie na koziorożce, zające i gazele. Analiza kości zwierzęcych znalezionych w obozowiskach wskazuje na zwiększone zainteresowanie mniejszymi ssakami i swoistą specjalizację np. w Uadi Madagagh ponad 80% kości należy do kozicy, w Nahal Oren (znanym również jako Uadi Fallah) 75% kości zwierzęcych stanowią kości gazeli.

Obok intensyfikacji łowiectwa można zaobserwować także znaczny wzrost zainteresowania pożywieniem roślinnym. Na stanowisku Ain Gev I (datowanym na ok. 13750 p.n.e.) natrafiono niespodziewanie na kamienne tłuczki, rozcieracze i moździerze. Oprócz nich znaleziono krzemienne wkładki do sierpów z charakterystycznymi wyświeceniami krawędzi powstającymi przy ścinaniu traw i dzikich zbóż. Podobne znaleziska pochodzą z Ain Gev II i Haon III. W przetwarzaniu pożywienia roślinnego poświadczone jest znalezisko rozcieraczy i kamienni żarnowych na stanowisku Neweh Dawid. Wskazuje to na fakt, że już zbieracze kultury kebaryjskiej zaczęli zwracać uwagę na dzikie zboża.

Zobacz też

Bibliografia

Janusz K. Kozłowski, Wielka Historia Świata, t. I Świat przed „rewolucją” neolityczną, Fogra, Kraków 2004.
Janusz K. Kozłowski, Archeologia Prahistoryczna, t. I Starsza Epoka Kamienia, Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1972.
Piotr Kaczanowski, Janusz K. Kozłowski, Wielka Historia Polski, t.1 Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.), Fogra, Kraków 1998.
Janusz K. Kozłowski (opracowanie naukowe), Encyklopedia historyczna świata, t. I Prehistoria, Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999.
Bolesław Ginter, Janusz K. Kozłowski, Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleolitu, mezolitu i neolitu (wyd. III), PWN, Warszawa 1990.
J. Desmond Clark, Prahistoria Afryki, PWN, Warszawa 1978.
PiotrP. Bieliński PiotrP., Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospodarki rolniczej do wprowadzenia pisma, Warszawa: PWN, 1985, ISBN 83-01-05519-7, OCLC 835912372 .