Kwasy wieloprotonowe

Kwasy wieloprotonowe (kwasy wielozasadowe) – kwasy o cząsteczkach zawierających dwa lub więcej atomów wodoru mogących odczepiać się podczas dysocjacji elektrolitycznej; kwasem dwuprotonowym (dwuzasadowym) jest np. kwas siarkowy, dysocjujący według równania:

H
2SO
4 + H
2O ⇌ HSO−
4 + H
3O+
    pK_a1 −3,0

HSO−
4 + H
2O ⇌ SO2−
4 + H
3O+
    pK_a2 1,9

Przykładem kwasu trójzasadowego jest kwas fosforowy:

H
3PO
4 + H
2O ⇌ H
2PO−
4 + H
3O+
    pK_a1 2,1

H
2PO−
4 + H
2O ⇌ HPO2−
4 + H
3O+
    pK_a2 7,2

HPO2−
4 + H
2O ⇌ PO3−
4 + H
3O+
    pK_a3 12,7

Niektóre kwasy zawierają protony nieulegające dysocjacji, np. kwas fosfonowy (fosforawy), H₃PO₃, jest praktycznie kwasem dwuzasadowym:

H
3PO
3 + H
2O ⇌ H
2PO−
3 + H
3O+
    pK_a1 1,3

H
2PO−
3 + H
2O ⇌ HPO2−
3 + H
3O+
    pK_a2 6,7

Wynika to z faktu, że trzeci atom wodoru połączony jest bezpośrednio z atomem fosforu, a nie z atomem tlenu:

Dysocjacja kwasów wieloprotonowych przebiega stopniowo, np. dla kwasu fosforowego zawartość poszczególnych jonów zmienia się w zależności od pH roztworu następująco: