Harfa
| Klasyfikacja naukowa | |
| 322-5 | |
| Klasyfikacja popularna | |
| Strunowy, szarpany | |
| Skala instrumentu | |
| Podobne instrumenty | |
Harfa (wł. arpa, skrót: ar.) − instrument strunowy szarpany (chordofon) w kształcie stylizowanego trójkąta, którego jeden bok stanowi rozszerzające się ku dołowi pudło rezonansowe. Z niego wychodzi 46 lub 47 strun naciągniętych na stalowe kołki, tkwiące w górnej ramie. Jest to jeden z najstarszych instrumentów muzycznych, wywodzący się z łuku muzycznego[1]. W starożytności spotykana była również w kształcie łuku[2]. Harfa była znana już w Azji Mniejszej około 5000 lat temu[2]. Znana była również w kulturze w starożytnej Mezopotamii (tzw. harfa z Ur). Mówi się, że biblijny król Dawid śpiewał psalmy akompaniując sobie na harfie kinnor, która jednak w rzeczywistości była odmianą liry. Instrumenty przypominające harfę znaleźć można w wielu kulturach. Harfę przypomina np. chiński instrument strunowy o nazwie konghou.
Po raz pierwszy harfa znalazła się w orkiestrze w twórczości Georga Friedricha Händla oraz Christopha Willibalda Glucka[2]. Jednakże stałe miejsce w orkiestrze znalazła dopiero w partyturach Hectora Berlioza oraz Richarda Wagnera[2].
Współczesną popularność instrument ten zawdzięcza królowej Francji – Marii Antoninie Austriaczce, która była utalentowaną harfistką. Dzięki modzie, jaka zapanowała na harfę w okresie schyłku monarchii francuskiej, instrument ten rozwinął się technicznie i stał się bardziej interesujący dla kompozytorów, którzy wcześniej rzadko komponowali utwory harfowe ze względu na niepraktyczność instrumentu. Harfa jest instrumentem narodowym w Peru, Irlandii i Paragwaju. Harfa jest również spotykana jako instrument koncertowy[2].
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Współczesna harfa pedałowa o podwójnym wcięciu ma 46 lub 47 strun nastrojonych diatonicznie w Ces-dur i 7 pedałów, służących do przestrajania strun jednoimiennych. Harfa taka umożliwia przestrajanie 44 strun (tj. wszystkich z wyjątkiem jednej lub dwóch najniższych i jednej najwyższej) o jeden lub dwa półtony, a zatem używanie wszystkich tonacji. Przestrajanie to jest możliwe dzięki mechanizmowi, składającemu się m.in. ze sprężyn, drutów zwanych pilotami, przekładni i widełek.
Techniki gry na harfie
[edytuj | edytuj kod]Jedną z technik gry na harfie, podobną w swej koncepcji do preparowanego fortepianu czy preparowanej gitary, jest harfa preparowana. Różne przedmioty, takie jak np. kawałki papieru, są wplecione w struny, aby zmienić brzmienie instrumentu[3]. Wśród pionierek tej metody znajduje się harfistka Anna LeBaron[4].
Z polskich przykładów warto wymienić kompozycję Witolda Szalonka Trzy szkice na harfę solo (1972)[5] oraz harfistkę Urszulę Mazurek[6].
Odmiany harf
[edytuj | edytuj kod]- harfa birmańska
- harfa celtycka
- harfa chromatyczna
- harfa eolska
- harfa haczykowa
- harfa koncertowa
- harfa laserowa
- harfa paragwajska
- harfa walijska
Znani harfiści
[edytuj | edytuj kod]- Clelia Gatti Aldrovandi
- Nicolas-Charles Bochsa
- Sidonie Goossens
- Marcel Grandjany
- Turlough O’Carolan
- Nicanor Zabaleta
- Andreas Vollenweider
- Urszula Mazurek
Harfiści celtyccy
[edytuj | edytuj kod]Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ C. Sachs, Historia instrumentów muzycznych, PWM, Warszawa 1989, ISBN 83-224-0324-0
- ↑ a b c d e Krzysztof Baculewski et al.: Encyklopedia Muzyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 342. ISBN 83-01-11390-1.
- ↑ Folk harp journal. 2004-01-01, s. 68. [dostęp 2012-04-21]. (ang.).
- ↑ Karin Pendle: Women and Music. Indiana University Press, 2001, s. 336. ISBN 978-0-253-21422-5. [dostęp 2012-04-21]. (ang.).
- ↑ Witold Szalonek: Trzy szkice na harfę solo. 1972, PWMEdition (online) [dostęp 2016-04-12].
- ↑ Agnieszka Cygan: Wykraczając poza dźwięk – o fascynacjach brzmieniowych Witolda Szalonka w 86. rocznicę urodzin kompozytora pisze Agnieszka Cygan. 2013-03-01. [dostęp 2016-04-12].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Polskie Towarzystwo Harfowe
- Strona o harfach dawnych i etnicznych (strona archiwalna). harfa.chhc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-27)].