Przejdź do zawartości

Języki zachodniosłowiańskie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Języki zachodniosłowiańskie
Obszar

Europa Środkowa

Użytkownicy

ok. 64 mln

Klasyfikacja genetyczna

języki indoeuropejskie

Podział

języki czesko-słowackie
języki lechickie
języki łużyckie

Kody rodziny językowej
ISO 639-5 zlw
Glottolog west2792
Występowanie
Ilustracja
Języki zachodniosłowiańskie

     polski

     kaszubski

     śląski

     połabski †

     dolnołużycki

     górnołużycki

     czeski

     słowacki

Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode.
Języki i dialekty Europy Środkowo-Wschodniej

Języki zachodniosłowiańskie – jeden z trzech zespołów języków słowiańskich (obok języków wschodnio- i południowosłowiańskich), którymi posługuje się około 56 mln mówiących w Europie Środkowej.

Języki zachodniosłowiańskie odróżniają się od wschodnio- i południowosłowiańskich przede wszystkim na podstawie różnic fonetycznych, np. w grupie zachodniej zachowały się zbitki /tl/ i /dl/ (ze względu na wczesną utratę tendencji do zgłosek otwartych[1]), które w pozostałych zespołach słowiańszczyzny przyjęły uproszczoną postać /l/[2]. Ponadto języki zachodniosłowiańskie wyróżnia stały akcent wyrazowy, natomiast większość innych przedstawicieli słowiańszczyzny charakteryzuje się akcentem ruchomym[2].

Według najczęstszej koncepcji klasyfikacyjnej języki zachodniosłowiańskie dzielą się na trzy grupy: lechicką, łużycką i czesko-słowacką[2]. Podgrupę czesko-słowacką kontynuują języki czeski i słowacki, łużycką – dwa języki łużyckie, a lechicką – polski i kaszubski. Z tej ostatniej podgrupy wymarły w XVIII wieku języki pomorskie (z wyjątkiem kaszubskiego i słowińskiego, który zaniknął w XX wieku). W przeszłości pojawiały się próby bliższego łączenia języków łużyckich z lechickimi lub czesko-słowackimi, propozycje te pozbawione są jednak szerokiej akceptacji[2].

Języki zachodniosłowiańskie cechują się wysokim stopniem fleksyjności: ich morfemy gramatyczne mają charakter wielofunkcyjny i tworzą całość z cząstkami leksykalnymi[3]. Zjawisko fleksji zdecydowanie przeważa nad aglutynacją oraz izolacją, które znajdują zastosowanie tylko w kilku ograniczonych funkcjach (do tworzenia trybu przypuszczającego oraz form czasu przeszłego i przyszłego)[3]. Języki zachodniosłowiańskie są stosunkowo zachowawcze pod względem fonetycznym, bardziej konserwatywne od południowych i wschodnich[4].

Klasyfikacja języków zachodniosłowiańskich

[edytuj | edytuj kod]
indoeuropejskie
słowiańskie (ok. 317 mln)
zachodniosłowiańskie (ok. 64 mln)
lechickie (ok. 46 mln)
polski (ok. 46 mln)
śląski (ok. 509 tys.) – uznawany za dialekt języka polskiego lub za odrębny język
pomorski
kaszubski (ok. 108 tys.) – uznawany za odrębny język lub za dialekt języka polskiego
słowiński
gwary zachodniopomorskie
połabski
łużyckie (ok. 70 tys.)
dolnołużycki (ok. 15 tys.)
Ponaschemu – †
górnołużycki (ok. 55 tys.)
wschodniołużycki – †
czesko-słowackie (ok. 18 mln)
czeski (ok. 12 mln)
słowacki (ok. 6 mln)
knaan

† – język wymarły

Przykłady

[edytuj | edytuj kod]

Porównanie postaci niektórych słów w wybranych językach zachodniosłowiańskich:

polski dolnołużycki górnołużycki czeski słowacki połabski drzewiański kaszubski śląski
człowiek cłowjek čłowjek člověk človek clåvăk człowiek czowjek
wieczór wjacor wječor večer večer vicer wieczór uodwjeczyrz
brat bratš bratr bratr brat brot bracyn braćik
dzień źeń dźeń den deň dan dzéń dźyń
ręka ruka ruka ruka ruka rǫkă rãka rynka
jesień nazymje nazyma podzim jeseň preńă zaimă, jisin jeséń podźim
śnieg sněg sneh sníh sneh sneg sniég śńyg
lato lěśe lěćo léto leto ľotü lato lato
siostra sotša sotra sestra sestra sestră sostra szwestra
ryba ryba ryba ryba ryba råibo rëba ryba
ogień wogeń woheń oheň oheň wiďėn òdżiń uogyń
woda woda woda voda voda wådă wòda woda
wiatr wětš wětřik, wětr vítr vietor v́otĕr wiater wjater
zima zymje zyma zima zima zaimă zëma źyma

Przykład tekstu

[edytuj | edytuj kod]

Poniżej znajduje się treść pierwszego artykułu Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka w różnych etnolektach zachodniosłowiańskich.

  • czeski:
    Všichni lidé se rodí svobodní a sobě rovní co do důstojnosti a práv. Jsou nadáni rozumem a svědomím a mají spolu jednat v duchu bratrství.
  • górnołużycki:
    Wšitcy čłowjekojo su wot naroda swobodni a su jenacy po dostojnosći a prawach. Woni su z rozumom a swědomjom wobdarjeni a maja mjezsobu w duchu bratrowstwa wobchadźeć.
  • kaszubski:
    Wszëtczi lëdze rodzą sã wòlny ë równy w swòji czëstnoce ë prawach. Mają òni dostóne rozëm ë sëmienié ë nôlégô jima pòstãpòwac wobec drëdzich w dëchù bracënotë.
  • polski (standardowy):
    Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.
  • słowacki:
    Všetci ľudia sa rodia slobodní a sebe rovní, čo sa týka ich dôstojnosti a práv. Sú obdarení rozumom a majú navzájom jednať v bratskom duchu.
  • śląski:
    Wszyjske ludźe rodzům śe swobodne a růwne we swojim werće a prawach. Sům uůne uobdarzůne filipym a sůmńyńym a majům powinność wzglyndym inkszych jak brat s bratym postympować.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Jerzy Nalepa, Słowiańszczyzna północno-zachodnia: podstawy jedności i jej rozpad, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Historii i Nauk Społecznych, 1967, s. 37.
  2. a b c d Andrew Wilson, Polish and West Slavic Languages, [w:] Philipp Strazny (red.), Encyclopedia of Linguistics, t. 2: M–Z, New York–Oxon: Fitzroy Dearborn, 2005, s. 862–866, ISBN 978-0-20331-920-8, ISBN 978-1-57958-451-1, ISBN 978-1-13545-522-4, OCLC 666922750 [dostęp 2019-09-07] (ang.).
  3. a b Slavia Occidentalis, tom 58, Sprzedaż: Czytelnik, 2001, s. 43.
  4. Leszek Bednarczuk, Związki i paralele fonetyczne języków słowiańskich, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 2007, s. 129, ISBN 978-83-89191-62-5, OCLC 176095630.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]