Przejdź do zawartości

Jewgienij Zamiatin

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jewgienij Zamiatin
Евгений Иванович Замятин
Ilustracja
Portret autorstwa Borisa Kustodijewa, 1923
Imię i nazwisko

Jewgienij Iwanowicz Zamiatin

Data i miejsce urodzenia

1 lutego 1884
Lebiediań

Data i miejsce śmierci

10 marca 1937
Paryż

Narodowość

rosyjska

Język

rosyjski

Alma Mater

Politechnika Petersburska

Dziedzina sztuki

fantastyka naukowa, publicystyka, satyra

Ważne dzieła

My

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Jewgienij Iwanowicz Zamiatin (ros. Евгений Иванович Замятин; ur. 20 stycznia?/1 lutego 1884 w Lebiedianie, zm. 10 marca 1937 w Paryżu) – rosyjski pisarz science fiction, polityczny satyryk, krytyk i publicysta. Autor antyutopijnej powieści My, pierwowzoru Nowego, wspaniałego świata Huxleya i Roku 1984 Orwella.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie prawosławnego księdza i nauczyciela, i pianistki. Prawdopodobnie urodził się z synestezją, ponieważ literom i dźwiękom przypisywał doznania innych zmysłów.

W latach 1893–1896 uczęszczał do gimnazjum w Lebiedianie, a potem do gimnazjum w Woroneżu, które ukończył w 1902 z najwyższymi ocenami. Przeniósł się do Petersburga, gdzie rozpoczął studia w nowo powstałym Instytucie Politechnicznym im. Piotra Wielkiego, na kierunku budowa okrętów. Studiował tam w latach 1902–1908. W tym czasie, w 1906 roku, stał się członkiem partii bolszewickiej oraz brał czynny udział w spotkaniach studentów na rzecz rewolucji, gdzie poznał swoją przyszłą żonę – Ludmiłę Nikołajewną Usową (1883–1965).

Latem 1905 roku był świadkiem powstania na pancerniku Potiomkin – jednym z symboli rewolucji 1905 roku w Rosji, podczas podróży powrotnej z Egiptu przez Odessę. W 1906 roku został po raz pierwszy aresztowany w Petersburgu i za nielegalne zameldowanie wydalony do Lebiedianu. Potajemnie powrócił w okolice miasta i zamieszkał niedaleko, na terenie administracyjnie należącym już do Wielkiego Księstwa Finlandii (które było wtedy częścią Imperium Rosyjskiego), by ukończyć studia.

W 1908 roku opuścił partię bolszewików. W tym samym roku zadebiutował opowiadaniem Odin (ros. Один). W 1910 roku rozpoczął swoją karierę jako wykładowca i inżynier budowy okrętów[1]. Również w tym roku ukończył kolejne opowiadanie – Diewuszka (ros. Девушка).

W 1911 roku po raz drugi został wydalony z Petersburga za nielegalne zameldowanie – tym razem został zesłany do Łachty (obecnie jest to część Petersburga w okręgu Łachta-Olgino). W tym okresie powstają pierwsze nowele Zamiatina – Ujezdnoje (Уездное) i Na kuliczkach (На куличках), które przysporzyły mu sławę wśród znawców i krytyków literatury, a także innych pisarzy, m.in. Maksima Gorkiego.

W 1914 roku, już w trakcie I wojny światowej, występował z międzynarodowymi antywojennymi odczytami, za co był sądzony i zesłany do Kiemu. W marcu 1916 roku, po odbyciu kary, został oddelegowany do Anglii w celu uczestnictwa w budowie rosyjskich lodołamaczy w stoczniach w Newcastle upon Tyne, Glasgow i Sunderlandzie; dodatkowo przebywał też w Londynie. Był jednym z głównych konstruktorów lodołamacza Święty Aleksandr Newski, przemianowany po rewolucji październikowej na Lenin. Pobyt w tym kraju mocno wpłynął na kształt jego przyszłej powieści My i niektóre utwory o charakterze satyrycznym.

Powrócił do Rosji we wrześniu 1917 roku. W trakcie wojny domowej, pozostając uprzedzonym socjalistą, Zamiatin zaczął krytykować politykę bolszewików, w szczególności narastającą cenzurę iteratury, poprzez satyrę polityczną wymierzoną w nich. W marcu 1919 roku, wraz z innymi działaczami na rzecz sztuki, m.in. Aleksandrem Błokiem, Aleksiejem Remizowem, Razumnikiem Iwanowem-Razumnikiem i Kuźmą Pietrowem-Wodkinem, został aresztowany w czasie prowokacji robotników-członków partii socjalistyczno-rewolucyjnych w fabrykach w Piotrogrodzie.

W 1921 roku założył i kierował grupą młodych pisarzy – Bracia Serafiońscy. Członkami tej grupy byli m.in. Michaił Zoszczenko, Konstantin Fiedin, Wsiewołod Iwanow, Wieniamin Kawierin i Nikołaj Tichonow. Oprócz tego redagował gazety, wykładał sztukę pisania i edytował tłumaczenia na rosyjski utwory anglojęzycznych pisarzy, m.in. Jacka Londona, O. Henry’ego, Herberta George’a Wellsa.

Nagrobek Jewgenija Zamiatina i jego żony Ludmiły w Cimetière de Thiais w Paryżu

Nagonka na pisarza rozpoczęła się w latach dwudziestych wraz z powstaniem powieści My. W 1923 roku przeszmuglowano manuskrypt powieści do wydawnictwa E. P. Dutton w Nowym Jorku, przetłumaczono na język angielski i wydano nakładem wydawnictwa w 1924 roku. W 1927 roku przeszmuglowano oryginalną wersję tekstu w języku rosyjskim do Marka Slonima – edytora tamizdatu, który wydał utwór w Pradze. Kopie tej wersji były nielegalnie wwożone na teren ZSRR i rozpowszechniane przez samizdaty. Utwór nie przypadł do gustu władzom bolszewickim ze względu na sławę oraz satyryczny wydźwięk skierowany w politykę radziecką – z tego powodu Zamiatin dostał zakaz publikacji na terenie ZSRR i został wyrzucony ze Związku Pisarzy ZSRR (w 1934 roku został ponownie przyjęty do Związku Pisarzy ZSRR na rozkaz Józefa Stalina).

W 1931 w liście do Stalina zwrócił się z prośbą o zezwolenie na emigrację. Na początku następnego roku wyjechał do Francji i zamieszkał w Paryżu[2].

W 1935 roku, już jako emigrant, brał udział w antyfaszystowskim kongresie pisarzy w obronie kultury jako członek sowieckiej delegacji. Kontynuował karierę pisarską, zaczął pisać scenariusze do filmów wraz z Jacques’em Companeezem.

Zmarł na zawał serca 10 marca 1937 w Paryżu. Pochowany jest w Cimetière de Thiais (cmentarz w Thiais) w 21 dywizji, linia 5, mogiła 36.

Wybrana twórczość[3]

[edytuj | edytuj kod]

Powieści

[edytuj | edytuj kod]
  • 1920 – My[4] (ros. Мы) – w Polsce wydana po raz pierwszy w 1989 przez Wydawnictwo Alfa, Warszawa
  • 1935 – Bicz Boży (ros. Бич Божий) – powieść niedokończona

Nowele

[edytuj | edytuj kod]
  • 1912 – Ujezdnoje (ros. Уездное)
  • 1913 – Na kuliczkach (ros. На куличках)
  • 1914 – Ałatyr' (ros. Алатырь)
  • 1917 – Wyspiarze (ros. Островитяне)
  • 1918 – Siewier (ros. Север)
  • 1921 – Łowca ludzi (ros. Ловец человеков)

Opowiadania

[edytuj | edytuj kod]
  • 1908 – Odin (ros. Один)
  • 1911 – Diewuszka (ros. Девушка)
  • 1913:
    • Tri dnia (ros. Три дня)
    • Łono (ros. Чрево)
  • 1914:
    • Studienczeskij synok (ros. Студенческий сынок)
    • Prawda istinnaja (ros. Правда истинная)
  • 1915 – Kriaży (ros. Кряжи)
  • 1916:
    • Afrika (ros. Африка)
    • O swiatom griechie Zienicy-diewy (ros. О святом грехе Зеницы-девы)
    • Muczenica nauki (ros. Мученица науки)
    • Pis’mienno (ros. Письменно)
  • 1914-1917 – Bajki (ros. Сказки). Zbiór opowiadań. Zawiera:
    • Bog (ros. Бог)
    • Piotr Pietrowicz (ros. Петр Петрович)
    • Djaczok (ros. Дьячок)
    • Angieł Dormidon (ros. Ангел Дормидон)
    • Elektriczestwo (ros. Электричество)
    • Kartinki (ros. Картинки)
    • Drian'-malcziszka (ros. Дрянь-мальчишка)
    • Chieruwimy (ros. Херувимы)
  • 1917 – Oczy (ros. Глаза)
  • 1918 – Drakon (ros. Дракон)
  • 1917-1920 – Bolszym dietiam skazki (ros. ''Большим детям сказки). Zbiór opowiadań. Zawiera:
    • Iwany[5] (ros. Иваны)
    • Chriapało (ros. Хряпало)
    • Arapy (ros. Арапы)
    • Chałdiej (ros. Халдей)
    • Cerkiew Boża[6] (ros. Церковь божия)
    • Biaka i Kaka (ros. Бяка и Кака)
    • Czetwierg (ros. Четверг)
    • Ogniennoje A (ros. Огненное А)
    • Pierwaja skazka pro Fitu (ros. Первая сказка про Фиту)
    • Wtoraja skazka pro Fitu (ros. Вторая сказка про Фиту)
    • Trietja skazka pro Fitu'' (ros. Третья сказка про Фиту)
    • Posledniaja skazka pro Fitu'' (ros. Последняя сказка про Фиту)
  • 1920:
    • Mamaj (ros. Мамай)
    • Jaskinia (ros. Пещера)
    • O błażennom starce Pamwie Nieriestie... (ros. О блаженном старце Памве Нересте…)
  • 1921 – Ja bojus' (ros. Я боюсь)
  • 1923:
  • 1924:
    • Widienije (ros. Видение)
    • Burimie (ros. Буриме)
    • O czudie, proisszedszem w Piepielnuju Sriedu... (ros. О чуде, происшедшем в Пепельную Среду…)
    • Kratkaja istorija litieratury ot osnowanija i do ciego dnia (ros. Краткая история литературы от основания и до сего дня)
  • 1925:
    • Obszczestwo Poczetnych Zwonariej (ros. Общество Почетных Звонарей)
    • Diesiatiminutnaja drama (ros. Десятиминутная драма)
  • 1926 – Iks[7][8] (ros. Икс)
  • 1927 – Głos ma towarzysz Czurygin (ros. Слово предоставляется товарищу Чурыгину)
  • 1928 – Jola (ros. Ёла)
  • 1929:
    • Powódź (ros. Наводнение)
    • Muczeniki nauki (ros. Мученики науки)
    • Epitafii 1929 goda (ros. Эпитафии 1929 года)
  • 1934 – Czasy (ros. Часы)
  • 1935:
    • Lew (ros. Лев)
    • Wstriecza (ros. Встреча)

Dramaty

[edytuj | edytuj kod]
  • 1922 – Ognie świętego Dominika[9] (ros. Огни святого Доминика)
  • 1925 – Obszczestwo Poczetnych Zwonariej (ros. Общество Почетных Звонарей)
  • 1926 – Pchła (ros. Блоха) – dramat na podstawie opowiadania Pchła Nikołaja Leskowa

Scenariusze

[edytuj | edytuj kod]
  • 1936 – Na dnie (ros. На дне) – scenariusz na podstawie dramatu Na dnie[10] (ros. На дне) Maksima Gorkiego do filmu wyreżyserowanego przez Jeana Renoira

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Zamiatin Jewgienij I., [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-04-12].
  2. ↑ Zbigniew Podgórzec: Zamiatin Jewgienij Iwanowicz. W: Florian Nieuważny (red.): Słownik pisarzy rosyjskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1994, s. 434–435. ISBN 83-214-0961-X.
  3. ↑ Jewgienij Zamiatin, [w:] encyklopediafantastyki.pl [dostęp 2020-05-04].
  4. ↑ książki – recenzje, opisy, oceny, opinie, dyskusje.
  5. ↑ Polska Bibliografia Literacka (PBL).
  6. ↑ Polska Bibliografia Literacka (PBL).
  7. ↑ Polska Bibliografia Literacka (PBL).
  8. ↑ Polska Bibliografia Literacka (PBL).
  9. ↑ książki – recenzje, opisy, oceny, opinie, dyskusje.
  10. ↑ Polska Bibliografia Literacka (PBL).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jewgienij_Zamiatin&oldid=74841827”