Jusepe de Ribera

Jusepe (José) de Ribera

José de Ribera (mal. Giuseppe Macpherson)
Data i miejsce urodzenia	12 stycznia 1591 Xàtiva, Hiszpania
Data i miejsce śmierci	2 września 1652 Neapol, Włochy
Narodowość	Hiszpan
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	barok

Jusepe (José) de Ribera (Lo Spagnoletto) – hiszpański malarz i grafik okresu baroku.

Życie i działalność

Był synem szewca; miał dwóch braci (Jeronima i Juana). Niewiele wiadomo o jego młodości spędzonej w Walencji. Naukę malarstwa rozpoczął w wieku 12-13 lat, prawdopodobnie u Francisca Ribalty, który posiadał renomowaną pracownię w Walencji. Ok. 1610 opuścił Hiszpanię i udał się do Włoch. Pewny jest jego pobyt w Parmie i Bolonii w 1611. W latach 1613–1616 zamieszkiwał w Rzymie.

W listopadzie 1616 przeniósł się do Neapolu. Wkrótce ożenił się z 15-letnią Cateriną Azzolino, córką malarza. Z tego związku urodziło się pięcioro dzieci: Antoine Simon, Marguerite, Ana, François Antoine i Marie Françoise. Jako nadworny malarz księcia Osuna miał zapewnione wysokie dochody. Swe obrazy sygnował ”Valenciano” lub ”Jusepe de Ribera lo spagnolo”. Z powodu niskiego wzrostu Włosi nazywali go Lo Spagnoletto (Hiszpanek). Odkąd w 1621 wicekrólem Neapolu został książę Alba, niebędący admiratorem jego twórczości, malarz otrzymywał niewiele zamówień. Braki finansowe nadrabiał specjalizując się w grawerstwie. Coraz bardziej pociągały go też rysunek i kompozycje graficzne (głównie akwaforta). W 1626 udał się do Rzymu, gdzie z rąk papieża Urbana VIII odebrał w bazylice św. Piotra Krzyż Orderu Rycerzy Chrystusowych. Został też przyjęty do Akademii św. Łukasza. Zyskiwał coraz większą sławę. Diego Velázquez, kilkakrotnie odwiedzający Neapol, nabył jego obrazy do pałacu w Escorialu. W 1637 opat kartuzji San Marino złożył u niego duże zamówienie na wystrój kościoła. Pracy tej poświęcił ostatnie lata życia. Od 1643 cierpiał na nadciśnienie powodujące częściowy paraliż.

Malował sceny religijne, mitologiczne i rodzajowe. Wzorował się na Caravaggiu, z którym spotkał się dwukrotnie. Studiował malarstwo Rafaela i Carraccich. Malował przede wszystkim starców o wychudzonych ciałach, świętych męczenników – ujętych w gwałtownych ruchach, o twarzach noszących znamiona przerażenia lub spokojnie oczekujących na męczeństwo. W późniejszym okresie twórczości – być może pod wpływem Domenichina, Guida Reniego i Rubensa – znacznie rozjaśnił paletę i zaczął stosować swobodniejsze pociągnięcia pędzla oraz bardziej złożone kompozycje.

Jego uczniami byli m.in. Salvator Rosa, Aniello Falcone, naśladowcą – Luca Giordano.

Wybrane dzieła

• Chrystus wyszydzany – 1616–1620 – Mediolan, Pinakoteka Brera
• Pijany Sylen – (1626) – Neapol, Museo di Capodimonte
• Św. Hieronim i wizja anioła – (1626) – Neapol, Museo di Capodimonte
• Św. Hieronim z aniołem – (1626) – Petersburg, Ermitaż
• Męczeństwo św. Andrzeja – (1628) – Budapeszt, Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie
• Portret Sylena – (1629-1633) – Madryt, Prado
• Św. Jan Chrzciciel – I poł. XVII w. – Galeria Malarstwa i Rzeźby Muzeum Narodowego w Poznaniu
• Archimedes – (1630) – Madryt, Prado
• Chrzest Chrystusa – (ok. 1630) – Nancy, Musée des Beaux-Arts
• Św. Andrzej – (1630-1632) – Madryt, Prado
• Dotyk (Portret niewidomego rzeźbiarza Gambarsiego) – (1632) – Madryt, Prado
• Święta Trójca – (1635-1636) – Madryt, Prado
• Diogenes z latarnią – (1635-1637) – Drezno, Gemäldegalerie
• Pojedynek kobiet – (1636) – Madryt, Prado
• Apollo i Marsjasz – 1637 – Neapol, Museo Nazionale di San Martino
• Apollo obdziera Marsjasza ze skóry – 1637 – Bruksela, Musées des Beaux-Arts
• Błogosławieństwo Jakuba – (1637) – Madryt, Prado
• Wenus i Adonis – (1637) – Rzym, Galleria Nazionale d'Arte Antica
• Stara lichwiarka – (1638) – Madryt, Prado
• Męczeństwo świętego Filipa – (1639) – Madryt, Prado
• Sen Jakuba – (1639) – Madryt, Prado
• Uwolnienie św. Piotra – (1639) – Madryt, Prado
• Św. Agnieszka w więzieniu – (1641) – Drezno, Gemäldegalerie
• Święta Agnieszka – (1641) – Drezno, Gemäldegalerie
• Święty Antoni Pustelnik – 1647, olej na płótnie 75 × 64 cm – Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina w Moskwie
• Kulawy chłopiec – (1642) – Paryż, Luwr
• Św. Franciszek z Asyżu – (1642) – San Lorenzo de El Escorial, Escorial
• Pokłon pasterzy – (1650) – Paryż, Luwr
• Wizja Baltazara – (1650) – Mediolan, Quadreria Arcivescovile
• Św. Sebastian – (1651) – Neapol, Museo di Capodimonte
• Portret Magdaleny Ventura (Kobieta z brodą) – (1631) – Toledo, Hospital de Tavera

Galeria

• 
  Pijany Sylen (1626), Museo di Capodimonte, Neapol
• 
  Św. Jan Chrzciciel (I poł. XVII w.), Galeria Malarstwa i Rzeźby Muzeum Narodowego w Poznaniu
• 
  Kobieta z brodą (1631), Hospital de Tavera, Toledo
• 
  Męczeństwo św. Filipa (1639), Prado, Madryt
• 
  Św. Franciszek z Asyżu (1642), Palazzo Pitti, Florencja

Bibliografia

• Lionel Dax: Jusepe de Ribera. Wrocław: Eaglemoss Polska, 2001, seria: Wielcy Malarze nr 153