Kārlis Ulmanis

Kārlis Ulmanis
Data i miejsce urodzenia	4 września 1877 ; Bērze, gubernia kurlandzka, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	20 września 1942 ; k. Krasnowodzka, Turkmeńska SRR, ZSRR
	Prezydent Łotwy
Okres	od 11 kwietnia 1936; do 21 lipca 1940
Poprzednik	Alberts Kviesis
Następca	okupacja ZSRR
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Kārlis Augusts Vilhelms Ulmanis (ur. 4 września 1877 w Bērze k. Dobele, zm. 20 września 1942 w radzieckim łagrze k. Krasnowodzka) – łotewski polityk, premier i prezydent Łotwy, dyktator. Był pierwszą łotewską głową państwa w 1918, później piastował tę funkcję w okresie 1936–1940. Pełnił także urząd szefa rządu w latach 1918, 1919–1921, 1925–1926, 1931–1932 i 1934–1940.

Życiorys

W młodości studiował agronomię w Niemczech, zajmował się problematyką hodowli bydła. Po klęsce rewolucji 1905 r. na Łotwie, w której brał udział, w 1907 udał się na emigrację do USA, gdzie wykładał na uniwersytecie w Nebrasce.

W 1913 w wyniku amnestii udzielonej mu przez cara powrócił na Łotwę. Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu w 1917 założył Łotewski Związek Ludowy, opowiadający się za niepodległością kraju. Utworzona przez tę partię (oraz innych działaczy niepodległościowych) Rada Narodowa ogłosiła niepodległość 18 listopada 1918 i mianowała Ulmanisa p.o. premiera. Pozostał on u władzy aż do 1921, brał udział w wojnie łotewsko-radzieckiej jako dowódca wojska. W sierpniu 1920 rozpisał wybory do nowego sejmu. W tym samym miesiącu zawarto pokój ryski z Rosją Radziecką (RFSRR). W późniejszych latach Ulmanis był wielokrotnie premierem Łotwy. Władzę autorytarną przejął w wyniku zamachu 17 marca 1934. 15 maja Ulmanis wraz z generałem Jānisem Balodisem ogłosił stan wojenny, rozwiązując sejm i wszystkie partie polityczne (w tym swój Związek Ludowy).

Zrezygnował z funkcji prezydenta w wyniku ultimatum sowieckiego z czerwca 1940 (wierzył, iż jego rezygnacja pomoże ocalić niezależność kraju). Po okupacji Łotwy przez Armię Czerwoną został aresztowany 21 lipca 1940 przez NKWD i zesłany do łagru niedaleko Krasnowodzka. Tam też zmarł 20 września 1942. Miejsce jego pochówku jest nieznane.

Wnuk brata Kārlisa Ulmanisa, Guntis Ulmanis, był w latach 1993–1999 prezydentem niepodległej Łotwy.

Odznaczenia

Order Pogromcy Niedźwiedzia III klasy (Łotwa)
Komandor Krzyża Wielkiego Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa)
Order Westharda I klasy (Łotwa)
Krzyż Uznania I klasy (Łotwa)
Krzyż Zasługi Obrońców (Łotwa)
Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej
Krzyż Wielki Order Korony (Belgia)
Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia)
Krzyż Wolności I klasy (Estonia, 1925)
Order Białej Gwiazdy I klasy (Estonia)
Orderem Krzyża Orła I klasy (Estonia)
Krzyż Wielki Orderu Białej Róży (Finlandia)
Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (Francja)
Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)
Krzyż Wojenny (Francja)
Krzyż Wielki ze Złotym Łańcuchem Orderu Witolda Wielkiego (Litwa)
Krzyż Wielki Orderu św. Olafa (Norwegia)
Order Orła Białego (Polska, 1937)^[1]^[2]
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski
Order Lwa Białego I Klasy (Republika Czechosłowacka)
Krzyż Wielki Królewskiego Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja)
Krzyż Wielki Królewskiego Orderu Wazów (Szwecja)
Krzyż Wielki Orderu Piusa IX (Watykan)
Krzyż Wielki Orderu Korony Włoch
Krzyż Wielki Orderu Domowego pw. świętych Maurycego i Łazarza

Przypisy

↑ Order Orła Białego dla prezydenta Ulmanisa. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 201 z 5 września 1937.
↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 305.

Bibliografia

historia.lv – Kārlis Augusts Vilhelms Ulmanis. historia.lv. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-01-08)].

[1] Order Orła Białego dla prezydenta Ulmanisa. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 201 z 5 września 1937.

[2] Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 305.

[a-3] Głowa państwa jako Przewodniczący Łotewskiej Rady Ludowej (1918–1920), a następnie Przewodniczący Zgromadzenia Konstytucyjnego (1920–1922)

[b-4] Głowa państwa jako Przewodniczący Rady Najwyższej

[5] uznawany międzynarodowo

[1]

[2]

[A]

[B]

[A]

1918–1940	Jānis Čakste (1918–1922)^[A] Jānis Čakste (1922–1925) Pauls Kalniņš (p.o., 1925) Jānis Čakste (1925–1927) Pauls Kalniņš (p.o., 1927) Gustavs Zemgals (1927–1930) Pauls Kalniņš (p.o., 1930) Alberts Kviesis (1930–1936) Kārlis Ulmanis (1936–1940) Augusts Kirhenšteins (p.o., 1940)
Od 1990	Anatolijs Gorbunovs (1990–1993)^[B] Guntis Ulmanis (1993–1999) Vaira Vīķe-Freiberga (1999–2007) Valdis Zatlers (2007–2011) Andris Bērziņš (2011–2015) Raimonds Vējonis (2015–2019) Egils Levits (2019–2023) Edgars Rinkēvičs (od 2023)