Ofensywa w Saarze
| II wojna światowa, front zachodni | |||
Żołnierz francuski w Saarze 9 września 1939 r. | |||
| Czas |
7–12 września 1939 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
agresja III Rzeszy na Polskę, | ||
| Wynik |
nierozstrzygnięta | ||
| Strony konfliktu | |||
|
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Rzeszy Niemieckiej | |||
| 49°10′N 7°15′E/49,166667 7,250000 | |||
Ofensywa w Saarze – działania wojenne prowadzone w pierwszym okresie II wojny światowej na froncie zachodnim po wypowiedzeniu przez Francję i Wielką Brytanię 3 września 1939 wojny III Rzeszy po agresji III Rzeszy na Polskę.
Przebieg bitwy
[edytuj | edytuj kod]Armia francuska 7 września 1939 roku siłami 3 i 4 Armii po przekroczeniu granicy francusko-niemieckiej w Zagłębiu Saary zajęła teren bezpośrednio przyległy do niemieckiej głównej linii obrony, łamiąc opór niemieckich jednostek granicznych oraz czyszcząc graniczne pola minowe Niemców. Tereny te jednak były wcześniej w ramach tzw. operacji „oczyszczenie strefy czerwonej” (niem. Freimachung der Roten Zone) specjalnie przygotowane. Niemcy ewakuowali z tych terenów ludność cywilną. Ofensywa kosztowała Francję 1750 żołnierzy i 98 oficerów (zabici, ranni oraz zaginieni w okresie ofensywy, do 16 października 1939 r.)[3] – przykładowo 21 DP straciła do 15 września 76 zabitych, 4 zaginionych, 241 rannych[4], były to straty porównywalne do tych, jakie niemiecka 21 DP poniosła pod Nowogrodem nad Narwią w podobnym okresie, Alianci stracili około 120 samolotów, Niemcy 56. Termin głównego uderzenia został określony, zgodnie z polsko-francuską konwencją wojskową, na piętnasty dzień po rozpoczęciu mobilizacji francuskiej (tzn. 17 września). Do tej chwili Francja zmobilizowała na kontynencie 70 dywizji, z których część przerzucono nad granicę.
Przerwanie działań wojennych
[edytuj | edytuj kod]12 września 1939 roku w Abbeville odbyło się jednak posiedzenie francusko-brytyjskiej Najwyższej Rady Wojennej z udziałem Neville Chamberlaina, Edouarda Daladiera i referującego głównodowodzącego armii francuskiej gen. Maurice Gamelina. W konsekwencji narady podjęto decyzję o maksymalnym zmobilizowaniu środków, zanim zostaną podjęte duże operacje lądowe oraz ograniczeniu działań powietrznych[5] RAF i Armee de l’Air nad Niemcami w celu minimalizacji niemieckiego odwetu”[6]. Oznaczało to w praktyce wstrzymanie wszystkich działań ofensywnych armii francuskiej na przedpolu Linii Zygfryda i złamanie zobowiązań sojuszniczych wobec Polski podjętych 19 maja 1939 roku w aneksie do konwencji wojskowej polsko-francuskiej z 1921, uzgodnionym przez delegację pod przewodnictwem gen. Tadeusza Kasprzyckiego oraz gen. Maurice Gamelin[7][8] i ratyfikowanym poprzez podpisanie w Paryżu 4 września 1939 protokołu politycznego do konwencji. Strona francuska zwlekała z podpisaniem protokołu i dokonała tego dopiero pod naciskiem Brytyjczyków już po wybuchu wojny. Protokół ze strony Rzeczypospolitej podpisał ambasador Juliusz Łukasiewicz, ze strony Francji minister spraw zagranicznych Republiki Georges Bonnet[9].
Protokół z maja 1939 r. zobowiązywał stronę francuską do rozpoczęcia ofensywy siłami głównymi w piętnastym dniu od rozpoczęcia mobilizacji armii francuskiej, a ofensywę powietrzną nad Niemcami od chwili rozpoczęcia działań wojennych Niemiec przeciw sojusznikowi[a]. Generałowie Stachiewicz i Kutrzeba szacowali, że musi minąć sześć do ośmiu tygodni, by Polacy odczuli efekty ofensywy francuskiej. Ambasadorowie Rzeczypospolitej w Wielkiej Brytanii – Edward Raczyński i we Francji – Juliusz Łukasiewicz bezskutecznie próbowali wpłynąć we wrześniu 1939 na wykonanie zobowiązań krajów sojuszniczych[10]. Była to ze strony Francji i Wielkiej Brytanii klasyczna felonia – zdrada sojusznika na polu bitwy, przy czym to Francuzi wpływali hamująco na Brytyjczyków[b][11]. Na założeniu ofensywy sojuszniczej w piętnastym dniu od rozpoczęcia francuskiej mobilizacji oparty był plan obrony „Z” i strategia obrony terytorium Polski marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego
W połowie września sytuacja, po początkowych klęskach zaczęła się stabilizować. Wojsko cofało się na południowy wschód, ku „przedmościu rumuńskiemu”, w oparciu o które Rydz-Śmigły zamierzał kontynuować walkę. Powoli przestawały również grać decydującą rolę te czynniki, które sprzyjały Niemcom. Polska południowo-wschodnia nie była bowiem terenem, na którym można byłoby rozwinąć działania wojsk pancernych. Spodziewano się, i słusznie, nadejścia dni, podczas których ze względu na warunki meteorologiczne Luftwaffe musiałaby ograniczyć swą aktywność. Zaczynała się wojna piechoty z piechotą. A w takiej konfrontacji znajdująca się w obronie strona polska miała duże szanse. Plan Rydza miałby zatem szansę powodzenia, zwłaszcza że zakładał, iż niedługo działania wojenne rozpoczną Francuzi i tym samym odciążą front polski[12][13][14][8]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ I. W wypadku agresji niemieckiej przeciwko Polsce lub w wypadku zagrożenia żywotnych interesów Polski w Gdańsku, co wywołałoby zbrojną akcję Polski, Francuskie Siły Zbrojne rozpoczną automatycznie działania w sposób następujący: 1. Francja podejmie natychmiast działania powietrzne zgodnie z uprzednio ustalonym planem. 2. Gdy tylko część sił francuskich będzie gotowa (około trzeciego dnia I +), Francja stopniowo przystąpi do działań ofensywnych o ograniczonych celach. 3. Gdy tylko zaznaczy się główny wysiłek niemiecki przeciw Polsce, Francja głównymi siłami rozpocznie działania ofensywne przeciwko Niemcom (poczynając od piętnastego dnia I +) Protokół końcowy francusko-polskich rozmów sztabowych 15–17 maja 1939 w: Bellona, Londyn 1958 z. II s. 176–177.
- ↑ 'Kłamstwa w tej mierze, fałszywe informacje, niepowiadomienie aż do końca o postanowieniach niewdrażania ofensywy powietrznej, a potem lądowej na Niemcy – nie dają się wytłumaczyć niczym. Ten nieszczery, wręcz kłamliwy, nie liczący się z jakimikolwiek zobowiązaniami stosunek władz politycznych i wojskowych Francji i Anglii we wrześniu do Polski – może być nazwany jednym tylko, wystarczająco precyzyjnym terminem: była to felonia – zdrada sojusznika na polu bitwy. Leszek Moczulski, Wojna polska, Wyd. III, Lublin 1990, s. 422. Por. też Marek Kornat, Polska 1939 roku wobec paktu Ribbentrop-Mołotow. Problem zbliżenia niemiecko-sowieckiego w polityce zagranicznej II Rzeczypospolitej. Warszawa 2002, Wyd. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, ISBN 83-915767-2-8; s. 501–527 (Dlaczego władze II Rzeczypospolitej nie brały pod uwagę zagrożenia ze strony ZSRR w 1939 r.?), s. 531–654 (Aneks: Dyplomacja II Rzeczypospolitej wobec zbliżenia niemiecko-sowieckiego w świetle nie publikowanych dokumentów – dokumenty). Por. też Juliusz Łukasiewicz, Dyplomata w Paryżu. 1936–1939. Wspomnienia i dokumenty Juliusza Łukasiewicza Ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej. Wydanie rozszerzone, opr. Wacław Jędrzejewicz i Henryk Bułhak, Londyn 1989, Wyd. Polska Fundacja Kulturalna, ISBN 0-85065-169-7; Edward Bernard Raczyński, W sojuszniczym Londynie. Dziennik ambasadora Edwarda Raczyńskiego 1939–1945, Warszawa 1990, Nowa, no ISBN. Por. Paul Johnson, Historia świata (od roku 1917), Londyn 1989, wyd. Polonia Book Fund, ISBN 0-902352-80-6, s. 390.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Full text of „Berlin diary: the journal of a foreign correspondent, 1934-1941” [online], archive.org [dostęp 2019-08-21] (ang.).
- ↑ 666-4 Bad Request !!! [online], www.cheminsdememoire.gouv.fr [dostęp 2019-08-21].
- ↑ Za P. Gaujac Septembre 1939. L’Offensive sur la Sarre, Batailles 11/2005.
- ↑ Za Y. Bueffaut, Septembre 39 (2), Varsovie et la Sarre, w „Armes Militaria Magazine” H-S no. 40.
- ↑ Między 9–13 września AdlA straciła w działaniach nad Niemcami ogółem 28 samolotów: 9 myśliwskich, 18 rozpoznawczych, 27 zabitych, 22 rannych, 28 zaginionych lotników. Pierre Watteeuw LES PERTES DE LA CHASSE DE JOUR ALLEMANDE EN FRANCE VOLUME 1 : SEPT. 1939 – DÉC. 1940.
- ↑ Stenogram „Wnioski wynikające z wymiany poglądów” pkt. 2 i 3, [w:] François Bédarida: La stratégie secrète de la drôle de guerre, Le Conseil suprême interallié, septembre 1939 avril 1940.
- ↑ Pełny tekst dokumentu: Polskie Siły Zbrojne w II wojnie światowej, T. I, Kampania wrześniowa cz. 1, s. 94. Por. też Protokoły polsko-francuskich rozmów sztabowych odbytych w Paryżu w maju 1939 r., w: Bellona, Londyn 1958, z. 2, s. 165–179.
- ↑ a b Protokół końcowy francusko-polskich rozmów sztabowych 15 – 17 maja 1939.
- ↑ Protocole franco-polonais signé à Paris le 4 septembre 1939.
- ↑ Juliusz Łukasiewicz: Dyplomata w Paryżu. 1936–1939. Wspomnienia i dokumenty Juliusza Łukasiewicza Ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej, Wydanie rozszerzone, opr. Wacław Jędrzejewicz i Henryk Bułhak, Londyn 1989, Wyd. Polska Fundacja Kulturalna, ISBN 0-85065-169-7, s. 345–388 (gdzie opis sytuacji militarnej, szczegółowy opis prób wyegzekwowania przez Polskę zobowiązań sojuszniczych Francji i Wielkiej Brytanii wraz z dokumentami dyplomatycznymi i innymi źródłami); Edward Raczyński: W sojuszniczym Londynie. Dziennik ambasadora Edwarda Raczyńskiego 1939–1945, Warszawa 1990, Nowa, no ISBN, s. 35–50 (działania dyplomacji i polskiej misji wojskowej w Londynie).
- ↑ „w razie gdyby głównym celem niemieckiego ataku stał się polski sojusznik Francuzi zobowiązali się do wkroczenia w granice Rzeszy i podjęcia działań ofensywnych "głównymi siłami", poczynając od piętnastego dnia po dniu początkowym powszechnej mobilizacji ich sił zbrojnych.(…) Zgodnie bowiem z zapisami protokołu Kasprzycki-Gamelin ofensywa francuskiej "siły głównej" miała ruszyć 15 + 1 dni po rozpoczęciu mobilizacji.” Wojciech Mazur, Offensive pour la Pologne w: "Technika Wojskowa Historia" nr.4/2023 s.6,7.
- ↑ Paweł Wieczorkiewicz, Wojna polska w: Łańcuch historii, Łomianki [2014], Wydawnictwo LTW, ISBN 978-83-7565-256-7, s. 452
- ↑ Polskie Siły Zbrojne w II wojnie światowej. T. I. Kampania wrześniowa cz. 1, s. 94.
- ↑ Protocole Gamelin – Kasprzycki