Ostróda

Ostróda
	miasto i gmina
	; Panorama wybrzeża jeziora w Ostródzie z rozpoznawalnymi wieżami kościołów ewangelickiego i katolickiego
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Prawa miejskie	1329
Burmistrz	Rafał Dąbrowski
Powierzchnia	14,15 km²
Wysokość	110–120 m n.p.m.
Populacja (31.12.2020); • liczba ludności; • gęstość	; 32 714; 2324,4 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-100 do 14-104
Tablice rejestracyjne	NOS
	Położenie na mapie Polski Ostróda
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Ostróda
	Położenie na mapie powiatu ostródzkiego Ostróda
	53°41′38″N 19°57′58″E/53,693889 19,966111
TERC (TERYT)	2815011
SIMC	0964927
	Urząd miejskiul. A. Mickiewicza 24; 14-100 Ostróda
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Wiadomości w Wikinews
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Ostróda (niem. Osterode in Ostpreußen^[3], prus. Austrāti^{[potrzebny przypis]}) – miasto w Polsce położone w województwie warmińsko-mazurskim, siedziba powiatu ostródzkiego oraz gminy wiejskiej Ostróda. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego.

Według danych z 31 grudnia 2020 r. miasto miało 32 714 mieszkańców^[4].

Położenie

Pod względem historycznym Ostróda leży w Prusach Górnych^[5], na obszarze dawnej ziemi Sasinów^[6]. Etnograficznie znajduje się również na Mazurach^[7].

Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski miasto położone jest na pograniczu Doliny Drwęcy i Równiny Olsztynka^[8].

Historia

Najwcześniej umocnionym miejscem w okolicy dzisiejszej Ostródy był gród na południe od wsi Kajkowo, w którym przenikały się wpływy polskie i pruskie^[9]. Początek Ostródzie dała wybudowana ok. 1270 drewniana strażnica, która została w późniejszym czasie przebudowana w zamek. Powstała na terenie ziemi Sasinów wcześniej zasiedlonej przez Prusów. Obok strażnicy powstała osada, której komtur dzierzgoński Luther von Braunschweig nadał w 1329 prawa miejskie, które zostały potwierdzone w 1335 i 1348. Nazwa Ostródy pochodzi rzekomo od niemieckiego miasta Osterode am Harz, z którego pochodził komtur^[10]. Od 1340 miasto było siedzibą komturii, ok. 1370 w miejscu warowni powstał zamek wybudowany z granitowych głazów i cegły, w 1381 został spalony przez wojska Kiejstuta. Po bitwie pod Grunwaldem pod murami miasta żołnierze polscy dokonali rzezi krzyżackich uciekinierów z pola bitwy^[11], a w dniu 18 lipca 1410 roku rycerz Mikołaj z Durąga (Claus von Doringe) zajął miasto i zamek dla wojsk króla Władysława Jagiełły, cztery dni później mieszczanie złożyli polskiemu królowi hołd.

W 1440 roku Ostróda przystąpiła do antykrzyżackiego Związku Pruskiego. W latach 1466–1657 stanowiła lenno Korony Królestwa Polskiego, tereny te od XVI wieku były określane jako Prusy Górne (niem. Oberland). W 1519 roku w czasie wojny polsko-krzyżackiej (wojny pruskiej) Ostróda zostaje zdobyta przez wojska króla polskiego Zygmunta Starego. W 1525 komturstwo staje się starostwem. W 1628 miasto krótko okupowali Szwedzi. W latach 1633–1639, za zgodą polskiego króla Władysława IV Wazy, miastem (i starostwem) zarządzał Jan Chrystian brzeski, książę Brzegu i Legnicy, jeden z ostatnich książąt z dynastii Piastów; tu zmarł. Jego druga żona księżna Jadwiga została pochowana w kościele św. Dominika Savio. W 1656 miasto zostało spustoszone przez Tatarów, a następnie przez wojska szwedzkie.

Fontanna Trzech Cesarzy na rynku w Ostródzie (autorstwa A. Künne), około 1895 r.

Od 1758 przez cztery lata miasto znajdowało się pod okupacją rosyjską, w 1788 wybuchł największy w historii pożar, który zniszczył zamek i większą część zabudowy. Od 21 lutego do 1 kwietnia 1807 roku na zamku mieszkał cesarz Napoleon Bonaparte (jego pobyt upamiętniają medal „Napoleon w Ostródzie” i obraz przedstawiający hołd mieszkańców złożony cesarzowi, które znajdują się w zbiorach muzeum w Wersalu)^[11], w czerwcu tego samego roku kwaterowały tu wojska gen. Józefa Zajączka. Od 1818 miasto staje się siedzibą powiatu. W latach 1834–1848 pastorem polskiej gminy ewangelickiej był Gustaw Gizewiusz; tu zmarł i został pochowany. W 1855 Karol Salewski założył polską księgarnię, a w 1868 drukarnię, w której wydał 50 książek w języku polskim i 20 roczników kalendarzy.

Mimo lokacji miejskiej do czasu otwarcia w 1852 Kanału Elbląskiego i doprowadzenia linii kolejowej w 1872 roku Ostróda pozostawała miasteczkiem o znaczeniu wyłącznie lokalnym. W 1890 roku powiat ostródzki zamieszkiwały 43 000 Polaków^[12], co stanowiło 62% populacji. W latach 1900–1910 wybudowano kanalizację i wodociąg oraz przeprowadzono gazyfikację^[13]. Od 1871 w granicach Niemiec, po plebiscycie w 1920 Ostróda pozostała przy Niemczech.

W 1945 roku miasto zostało zdobyte przez oddziały 5 armii pancernej gwardii 2 Frontu Białoruskiego^[14]. Ostróda była silnym punktem oporu i ważnym węzłem komunikacyjnym, bronionym przez liczny garnizon niemiecki. Po przeprowadzonym rozpoznaniu dowództwo 10 Korpusu Pancernego zadecydowało o przeprowadzeniu szturmu nocą. W dwustronnym oskrzydleniu miasta uczestniczyły wszystkie jednostki 10 KPanc. (178 BPanc., 183 BPanc., 183 BPanc. i 11 BZ). Udany szturm na pozycje niemieckie przeprowadzono 21 stycznia 1945 roku po nawale artyleryjskiej. Miasto zostało zdobyte, jednak w czasie działań bojowych zniszczeniu uległo około 60% zabudowy Ostródy, w tym 30% budynków mieszkalnych, 11% przemysłowych i 20% obiektów użyteczności publicznej^[15].

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946^[16]. W okresie Polski Ludowej w mieście powstały Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego, kombinat mięsny, dwa zakłady drzewne, wytwórnia win i przetworów owocowych, zakłady kserotermiczne i zakłady szkutniczo-drzewne^[17].

Warunki naturalne

Przez Ostródę przepływa rzeka Drwęca. Miasto połączone jest kanałowym szlakiem wodnym z Elblągiem.

W granicach Ostródy znajdują się następujące jeziora:

Drwęckie

Smordy (jezioro Jakuba)
Puzy (jezioro Pauzeńskie)
Sajmino (jezioro Kajkowskie)
Perskie

Według danych z roku 2002^[18] Ostróda ma obszar 14,15 km², w tym:

użytki rolne: 19%
użytki leśne: 5%

Miasto stanowi 0,8% powierzchni powiatu.

Rzeka Drwęca w Ostródzie
Bulwar nad Jeziorem Drwęckim
Plaża miejska nad Jeziorem Drwęckim

Demografia

Dane z 30 czerwca 2016^[19]

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	33396	100	17668	52,90	15728	47,10

Piramida wieku mieszkańców Ostródy w 2014 roku^[19].

Bezrobocie

Bezrobocie rejestrowane w Ostródzie wynosiło w 2015 roku 11,1% (13,3% wśród kobiet i 9,1% wśród mężczyzn). Jest to znacznie mniej od stopy bezrobocia rejestrowanego dla województwa warmińsko-mazurskiego oraz znacznie więcej od stopy bezrobocia rejestrowanego dla całej Polski^[20].

Zabytki

Zamek krzyżacki, obecnie siedziba Muzeum w Ostródzie

Stary Ratusz Ostródy został zniszczony podczas II wojny światowej i odbudowany w XXI wieku

Wybrane zabytki, znajdujące się na terenie Ostródy:

Obiekty sakralne

Grób Gustawa Gizewiusza na Cmentarzu Polska Górka

Kościół św. Dominika Savio, pierwotnie gotycki z XIV w., gruntownie przebudowany po pożarze w k. XVIII w., odbudowany po zniszczeniach wojennych. Znajduje się przy ul. św. Dominika Savio^[21],
Kościół neogotycki pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny z lat 1856–1875, wieża dobudowana na początku XX w.^[21],
Kościół ewangelicko-metodystyczny neogotycki z 1907 r.; wieża kościelna, na którą wiedzie 105 schodów, stanowi punkt widokowy na całą Ostródę, ponadto mieści w sobie 3 dzwony (największy o średnicy 148 cm) oraz mechanizm zegarowy^[21],
Kaplica baptystów – zbudowana w 1910 roku w stylu neogotyckim (ul. Nadrzeczna)^[21],
Cmentarz Polska Górka przy ul. Olsztyńskiej. Część grobów pochodzi z I połowy XIX w. Jest tu pochowany pastor Gustaw Gizewiusz pochodzący z rdzennie polskiej rodziny, niezmordowany orędownik polskości Mazur. Urodził się 21 maja 1810 roku w Piszu, a w roku 1835 osiedlił się w Ostródzie jako pastor polskiego kościoła ewangelickiego. W 1848 roku został wybrany polskim posłem do Parlamentu Niemieckiego. Zmarł nagle 7 maja 1848 roku. Pośród ruin cmentarza zwracają uwagę zabytkowe nagrobki pożydowskie oraz neoklasycystyczna brama z XIX w.^[21],

Zespoły koszarowe

Koszary artyleryjskie (tzw. Białe Koszary) – oddane do użytku w 1913 roku, zostały zaprojektowane przez Fritza Heitmanna^[21] dla potrzeb 3 Wschodniopruskiego Pułku Artylerii Polowej nr 79, przed 1939 siedziba 21 dywizjonu dział przeciwpancernych, po 1945 Centrum Wyszkolenia Wojsk Ochrony Pogranicza oraz jednostki wojsk pancernych
Koszary Grollmanna (tzw. Czerwone Koszary) – zbudowane w latach 1890–1898, głównie przy użyciu czerwonej cegły^[21]
Koszary przy ul. Garnizonowej (Bergkaserne) – najstarsze ostródzkie koszary, zbudowane w połowie XIX w. Obecnie popadające w ruinę^[22]

Budowle obronne

Zamek krzyżacki pierwotnie w stylu gotyckim, następnie kilkakrotnie przebudowywany. Pochodzi z XIV w. i był siedzibą komturstwa krzyżackiego. Od 1977 roku odbudowywany po zniszczeniach spowodowanych wojną^[21],
Fragmenty gotyckich murów obronnych z XV w. Przy obecnym kościele św. Dominika Savio ul. św. Dominika Savio, ul. Drwęckiej oraz u zbiegu ul. Mickiewicza i ul. Wyspiańskiego^[21],

Pozostałe

Wybrane kamienice w Ostródzie

Secesyjna kamienica, Jana Pawła II 4 (*XX w.*)

Kamienica przy ul. Słowackiego 9 (*XX w.*)

Kamienica przy ul. Stapińskiego 2 (*XX w.*)

Gotycki układ urbanistyczny miasta lokowanego ok. 1270 r. (obecnie przebudowany plac 1000-lecia)^[23],
Urządzenia Kanału Elbląskiego (Śluza Ostróda), ul. Szosa Elbląska^[21].
Dworzec kolejowy z końca XIX w.^[21]
Budynek liceum ogólnokształcącego, eklektyczny z 1907 roku^[21],
Dawna rogatka przy posesji Szkoły Podstawowej Nr 1, neoklasycystyczna z XIX w.^[23]
Neogotycka komunalna wieża ciśnień pochodząca z przełomu XIX i XX w. (ul. Drwęcka)^[21].
Wieża Bismarcka zbudowana w 1902 roku, pierwsza tego typu budowla w Prusach Wschodnich^[21].
Kamienice z XIX i początku XX w. znajdujące się głównie przy ulicach: Mickiewicza, Sienkiewicza, Jana Pawła II, Czarnieckiego, Słowackiego, 11 Listopada, Armii Krajowej^[21].
Spichlerz na ul.Słowackiego (nie istnieje od 2000 roku).
Gmach obecnego Urzędu Miasta z pocz. XX w.
Kolejowa wieża ciśnień z 1911.
Kamień Plebiscytowy z 11.07.1920 roku w Parku Collisa, ul. 3 Maja.
Cmentarz wojenny z 1914 roku żołnierzy poległych w bitwie pod Tannenbergiem, ul. Chrobrego.
Dom przy ul.Sienkiewicza 10. Obok po lewej na kamieniu tablica pamiątkowa gdzie urodził się światowej sławy pisarz Hans Helmut Kirst.(1914-1989).

W Ostródzie znajduje się podstrefa Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej^[24].

Lokalne instytucje i organizacje gospodarcze

Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Ostródzie
Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości ATUT
Inkubator Przedsiębiorczości Społecznej w Ostródzie
Zachodnio-mazurska Lokalna Organizacja Turystyczna

Edukacja

Lista szkół znajdujących się w Ostródzie^[25]:

Szkoły podstawowe

Szkoła Podstawowa nr 2 im. Gustawa Gizewiusza

Szkoła Mistrzostwa Sportowego w Ostródzie
Szkoła Podstawowa nr 1 im. Armii Krajowej
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Gustawa Gizewiusza
Szkoła Podstawowa nr 3 im. Jana Pawła II
Szkoła Podstawowa nr 4 im. Polskich Olimpijczyków
Szkoła Podstawowa nr 5 im. Janusza Korczaka
Szkoła Podstawowa nr 6 im. Kornela Makuszyńskiego

Szkoły ponadgimnazjalne

Liceum Ogólnokształcące nr 1 im. Jana Bażyńskiego

Szkoła Mistrzostwa Sportowego w Ostródzie
Liceum Ogólnokształcące im. Jana Bażyńskiego
Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące im św. Dominika Savio
Zespół Szkół Rolniczych im. Wincentego Witosa
Zespół Szkół Zawodowych im. Sándora Petőfiego
Zespół Szkół Zawodowych im. Stanisława Staszica
Centrum Kształcenia Ustawicznego

Kultura

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Ośrodki kultury

Centrum Kultury w Ostródzie (ul. Mickiewicza 22), któremu podlegają:
- Amfiteatr
- Galeria sztuki

Biblioteki

Miejska Biblioteka Publiczna – ul. Mickiewicza 22
Filia Miejskiej Biblioteki Publicznej – ul. Chrobrego 2
Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna (do 1 września 2014 Filia Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej w Elblągu^[26]) – ul. Grunwaldzka 50
Powiatowa Biblioteka Publiczna – ul. Drwęcka 2

Muzea

Muzeum w Ostródzie

Lokalne media

Prasa

W Ostródzie wydawane są dwie lokalne gazety:

Gazeta Ostródzka (piątkowy dodatek do Gazety Olsztyńskiej)

Telewizja

Telewizja Mazury (była Telewizja Ostróda)^[27].

Lokalne serwisy internetowe

Ostróda Flesz^[28]
Ostróda News^[29]
Nasz Głos Ostróda
RzeczJasnaTV
Nasza Ostróda^[30]
OstrodaOnline.pl^[31]
Ostroda.wm.pl^[32]

Festiwale

W Ostródzie odbywają się festiwale:

Ostróda Reggae Festival
Ogólnopolski Festiwal Muzyki Tanecznej (dotychczas ostatnia edycja miała tu miejsce w 2018 roku)

Sport

Kluby sportowe

Ostródzki Klub KYOKUSHIN KARATE^[33]
OKS Sokół Ostróda^[34]
MLKS Foto „Ola” Ostróda – klub siatkarski
Klub Sportowy „Champion Boxing Ostróda”
SL „SALOS” – klub siatkarski
Klub Żeglarski „Ostróda”
Klub Sportowy „Gladius” Ostróda (Taekwondo)
UKS Shizoku Ostróda (judo)
Moto Klub Ostróda (sporty motorowe)
A.M.K. Drwęca (sporty motorowe)
„Ostródzianka” – Morliny Ostróda (tenis stołowy)
KS „Sokół” (wioślarstwo)
UKS Puma Ostróda (wioślarstwo)
Klub Strzelecki „Garda” w Ostródzie^[35], strzelnica na terenie leśnictwa Kaczory za jeziorem Puzy
MLKS Ostróda, lekkoatletyka. Trener Ryszard Nowicki
Tenjin Dojo Ostróda, Aikido^[36].
UMKS Orkan Ostróda, bieg na orientację
Klub Sportowy PLAY/Akademia Piłki Ręcznej PLAY
Akademia Piłkarska Ostróda (piłka nożna)
Policyjny Klub Sportowy Mazury (PKS Mazury), zał. 9 sierpnia 2019, sekcje aero-fitness i sportów siłowych, badmintona (od sezonu 2019-2020 sekcja badmintona Policyjnego Klubu Sportowego Mazury – Polska Akademia Badmintona Olsztyn rozpoczęła rywalizację w II Ogólnopolskiej Lidze Badmintona), futsalu, hodowców gołębi pocztowych, lekkoatletyczna, ratownictwa wodnego i pływania, samoobrony i sportów walki, siatkówki, strzelecka, szachowa i gier planszowych, taktyki, techniki interwencji i survivalu oraz tenisa ziemnego^[37]

Obiekty sportowe

Stadion Miejski w Ostródzie posiada 4998 miejsc siedzących ul. 3 Maja
Stadion lekkoatletyczny im. Zdzisława Krzyszkowiaka

Wspólnoty religijne

Neogotycki kościół ewangelicki z 1907 r.

Budynek parafii ewangelicko-augsburskiej mieszczący jej kaplicę

Kaplica zboru Kościoła Chrześcijan Baptystów

Na terenie Ostródy działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

parafia Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny (Cerkiew Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny)^[46]

Kościoły protestanckie

Inne

Świadkowie Jehowy:
- zbór Ostróda–Południe^[51]
- zbór Ostróda–Północ^[51]^[52]
Kościół Nowoapostolski:
- zbór w Ostródzie^[53]

Komunikacja

Transport śródlądowy

W sezonie letnim Żegluga Ostródzko-Elbląska organizuje rejsy statkami tzw. białej floty po jeziorze Drwęckim i Kanałem Ostródzko-Elbląskim.

Transport drogowy

Ostróda jest ważnym węzłem dróg krajowych:

7 E77 Żukowo – Gdańsk – Elbląg – Ostróda – Warszawa – Kielce – Kraków – Chyżne
15 Ostróda (początek trasy) – Toruń – Gniezno – Krotoszyn – Trzebnica – (Wrocław)
16 Dolna Grupa – Grudziądz – Ostróda – Olsztyn – Mrągowo – Augustów – Ogrodniki

Ostródzcy przewoźnicy

PKS Ostróda – przedsiębiorstwo obsługujące komunikację regionalną i dalekobieżną. Posiada linie dalekobieżne do Warszawy, Bydgoszczy i Gdańska oraz regionalne do Olsztyna, Morąga, Dzierzgonia, Zalewa, Lubawy, Lidzbarka Welskiego, Ornety, Olsztynka i Działdowa. Są obsługiwane również kursy do mniejszych miejscowości powiatu ostródzkiego.
Żegluga Ostródzko-Elbląska – przedsiębiorstwo obsługujące komunikację miejską. W dni robocze uruchamia 8 linii dziennych, a w święta – 3 linie dzienne.

Transport kolejowy

W Ostródzie znajduje się dworzec kolejowy, obok którego przebiega jedna linia kolejowa

Nr linii	Trasa	Status	Data otwarcia
353	Poznań Wschód – Żeleznodorożnyj	czynna	1872

Miasta partnerskie

Miasta partnerskie
Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Osterode am Harz	Niemcy	24 kwietnia 1994
Szyłokarczma	Litwa	27 września 2001

Sąsiednie jednostki administracyjne

Gminy: Ostróda, Miłomłyn, Łukta, Grunwald, Dąbrówno, Iława, Lubawa, Gietrzwałd
Powiaty: ostródzki, olsztyński, nidzicki, działdowski, iławski, elbląski,

Honorowi obywatele miasta Ostródy

Zdzisław Krzyszkowiak – lekkoatleta, rekordzista świata w biegach, złoty medalista olimpijski.
Krystyna Chojnowska-Liskiewicz – jachtowy kapitan ż.w., pierwsza kobieta, która samotnie opłynęła kulę ziemską (s/y „Mazurek”, 1976-1978), absolwentka ostródzkiego LO, honorowy obywatel miasta Ostródy
Gunter Verheugen – komisarz UE ds. przemysłu w Komisji José Barroso, były komisarz ds. rozszerzenia w Komisji Romano Prodiego, honorowy obywatel miasta Ostródy od 10 maja 2009
Tadeusz Oracki – profesor filologii, honorowy obywatel miasta od 31.01.2014 r
Edgar Steiner – honorowy obywatel miasta od 31.01.2014 r.^[54]

Zobacz też

Przypisy

↑ [1], na podstawie danych GUS.
↑ Główny Urząd Statystyczny / Obszary tematyczne / Ludność [online], stat.gov.pl [dostęp 2022-07-03] .
↑ Osterode in Ostpreußen – Europa1900 [online], www.europe1900.eu [dostęp 2022-12-07] .
↑ Ostróda w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-07-03] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Barbara Szymczak: Rzeczpospolita wobec Prus Książęcych w XVI i XVII stuleciu – pejzaż z Ostródą w tle, w: Ostróda. Siedem wieków dziejów miasta, red. Ryszard Sajkowski. Muzeum w Ostródzie, Ostróda 2005, s. 103. ISBN 83-916007-3-4.
↑ Tadeusz Baranowski, Wiesław Zajączkowski: Archeologia po drodze. Przewodnik. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1976, s. 106.
↑ Bogdan Wawrzyńczyk: Leksykon powiatów Polski, t. I. Agencja Promocyjno-Wydawnicza „Pro Polonia”, Warszawa 2003, s. 178. ISBN 83-916119-1-5.
↑ Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r. [online], warmaz.pl, 2018 [dostęp 2023-02-09] (pol.).
↑ http://pismo.pruthenia.pl/pruthenia_7/Pruthenia_7_2012_Wadyl-S_Grodzisko_w_Ornowie-Lesiaku_w_%C5%9Bwietle_wynik%C3%B3w_ostatnich_bada%C5%84.pdf
↑ Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996 ISBN 83-902165-0-7, s. 39.
↑ ^a ^b Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8, s. 236.
↑ Informationsseite – DENIC eG [online], www.verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-24] (niem.).
↑ Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, ElżbietaE. Bajkiewicz-Grabowska (red.), IwonaI. Swenson (red.), ZofiaZ. Aleksandrowicz, Warszawa: PWN, 1998, s. 531, ISBN 83-01-12677-9, OCLC 830195866 .
↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 481.
↑ Miasta polskie w Tysiącleciu, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wrocław–Warszawa–Kraków 1967, t. II, s. 138–139.
↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
↑ WojciechW. Jankowski WojciechW., Mały przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1983, s. 213, ISBN 83-217-2329-2 .
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
↑ ^a ^b Ostróda w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Ostróda w liczbach. Ostróda – Rynek pracy [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-12-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Lista wybranych zabytków Ostródy. [dostęp 2015-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
↑ Bergkaserne – W. Skrobot o dewastacji najstarszych ostródzkich koszar. [dostęp 2015-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-17)].
↑ ^a ^b Lista ostródzkich obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Oficjalna strona internetowa powiatu ostródzkiego. [dostęp 2015-03-25].
↑ Strona internetowa WMSSE. [dostęp 2015-04-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-19)].
↑ Przewodnik>Szkoły. Ostróda Online. [dostęp 2009-02-11]. (pol.).
↑ Bibliotekarze nie stracą pracy a Ostróda biblioteki. [dostęp 2015-03-15].
↑ Strona Internetowa Telewizji Mazury. [dostęp 2015-03-13].
↑ OSTRÓDA FLESZ – Ostróda Flesz [online], Ostróda Flesz [dostęp 2018-03-18] (pol.).
↑ Ostróda News [online], Ostróda News [dostęp 2016-08-02] (pol.).
↑ Nasza Ostróda.
↑ OstrodaOnline.pl.
↑ Ostroda.wm.pl.
↑ Strona klubu.
↑ Strona www.90minut.pl.
↑ KLUB STRZELECKI GARDA. [dostęp 2014-03-23].
↑ Strona klubu. aikido.ostroda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)].
↑ W 100. rocznicę powstania Policji Państwowej założyli policyjny klub sportowy „Mazury”.
↑ Ostróda. Parafia Świętych Hiacynty i Franciszka. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].
↑ Ostróda. Świętego Dominika Savio. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].
↑ Ostróda. Świętego Ojca Pio. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].
↑ Ostróda. Świętej Faustyny. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].
↑ Ostróda. Świętego Jana Bosko. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].
↑ Ostróda. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].
↑ Ostróda. Świętego Franciszka z Asyżu. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].
↑ Ostróda. Świętego Marcina. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].
↑ Parafia greckokatolicka pw. Ofiarowania Najświętszej Bogurodzicy w Ostródzie. grekokatolicy.pl. [dostęp 2022-05-16].
↑ Ostróda. luteranie.pl. [dostęp 2022-05-16].
↑ Parafie. metodysci.pl. [dostęp 2022-05-16].
↑ Zbory. baptysci.pl. [dostęp 2022-05-16].
↑ Wspólnoty lokalne. chrystusowi.pl. [dostęp 2022-05-16].
↑ ^a ^b Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-08-02] .
↑ A.A. Kopiczko A.A., Panorama wyznaniowa województwa olsztyńskiego po II wojnie światowej, s. 63, 64 .
↑ Church finder. nak.org. [dostęp 2022-05-16].
↑ Profesorowie Oracki i Steiner. Kim są nowi honorowi obywatele Ostródy?. [dostęp 2014-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].

Bibliografia

Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Warszawa: 1977.

Linki zewnętrzne

Ostród al. Ostródz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 680 .
Strona internetowa miasta
OstrodaOnline.pl

[populacja2017-1] [1], na podstawie danych GUS.

[2] Główny Urząd Statystyczny / Obszary tematyczne / Ludność [online], stat.gov.pl [dostęp 2022-07-03] .

[3] Osterode in Ostpreußen – Europa1900 [online], www.europe1900.eu [dostęp 2022-12-07] .

[4] Ostróda w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-07-03] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[5] Barbara Szymczak: Rzeczpospolita wobec Prus Książęcych w XVI i XVII stuleciu – pejzaż z Ostródą w tle, w: Ostróda. Siedem wieków dziejów miasta, red. Ryszard Sajkowski. Muzeum w Ostródzie, Ostróda 2005, s. 103. ISBN 83-916007-3-4.

[6] Tadeusz Baranowski, Wiesław Zajączkowski: Archeologia po drodze. Przewodnik. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1976, s. 106.

[7] Bogdan Wawrzyńczyk: Leksykon powiatów Polski, t. I. Agencja Promocyjno-Wydawnicza „Pro Polonia”, Warszawa 2003, s. 178. ISBN 83-916119-1-5.

[8] Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r. [online], warmaz.pl, 2018 [dostęp 2023-02-09] (pol.).

[9] ttp://pismo.pruthenia.pl/pruthenia_7/Pruthenia_7_2012_Wadyl-S_Grodzisko_w_Ornowie-Lesiaku_w_%C5%9Bwietle_wynik%C3%B3w_ostatnich_bada%C5%84.pdf

[Warmia-10] Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996 ISBN 83-902165-0-7, s. 39.

[mapa2007-11] Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8, s. 236.

[12] Informationsseite – DENIC eG [online], www.verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-24] (niem.).

[slownik-13] Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, ElżbietaE. Bajkiewicz-Grabowska (red.), IwonaI. Swenson (red.), ZofiaZ. Aleksandrowicz, Warszawa: PWN, 1998, s. 531, ISBN 83-01-12677-9, OCLC 830195866 .

[14] Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 481.

[15] Miasta polskie w Tysiącleciu, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wrocław–Warszawa–Kraków 1967, t. II, s. 138–139.

[16] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

[17] WojciechW. Jankowski WojciechW., Mały przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1983, s. 213, ISBN 83-217-2329-2 .

[pl-regioset-18] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].

[populacja2016-19] Ostróda w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[20] Ostróda w liczbach. Ostróda – Rynek pracy [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-12-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[:1-21] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Lista wybranych zabytków Ostródy. [dostęp 2015-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].

[22] Bergkaserne – W. Skrobot o dewastacji najstarszych ostródzkich koszar. [dostęp 2015-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-17)].

[:2-23] Lista ostródzkich obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Oficjalna strona internetowa powiatu ostródzkiego. [dostęp 2015-03-25].

[24] Strona internetowa WMSSE. [dostęp 2015-04-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-19)].

[lstszkol-25] Przewodnik>Szkoły. Ostróda Online. [dostęp 2009-02-11]. (pol.).

[26] Bibliotekarze nie stracą pracy a Ostróda biblioteki. [dostęp 2015-03-15].

[27] Strona Internetowa Telewizji Mazury. [dostęp 2015-03-13].

[28] OSTRÓDA FLESZ – Ostróda Flesz [online], Ostróda Flesz [dostęp 2018-03-18] (pol.).

[29] Ostróda News [online], Ostróda News [dostęp 2016-08-02] (pol.).

[30] Nasza Ostróda.

[31] OstrodaOnline.pl.

[32] Ostroda.wm.pl.

[33] Strona klubu.

[34] Strona www.90minut.pl.

[35] KLUB STRZELECKI GARDA. [dostęp 2014-03-23].

[36] Strona klubu. aikido.ostroda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)].

[37] W 100. rocznicę powstania Policji Państwowej założyli policyjny klub sportowy „Mazury”.

[38] Ostróda. Parafia Świętych Hiacynty i Franciszka. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].

[39] Ostróda. Świętego Dominika Savio. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].

[40] Ostróda. Świętego Ojca Pio. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].

[41] Ostróda. Świętej Faustyny. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].

[42] Ostróda. Świętego Jana Bosko. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].

[43] Ostróda. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].

[44] Ostróda. Świętego Franciszka z Asyżu. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].

[45] Ostróda. Świętego Marcina. archwarmia.pl. [dostęp 2022-05-16].

[46] Parafia greckokatolicka pw. Ofiarowania Najświętszej Bogurodzicy w Ostródzie. grekokatolicy.pl. [dostęp 2022-05-16].

[47] Ostróda. luteranie.pl. [dostęp 2022-05-16].

[48] Parafie. metodysci.pl. [dostęp 2022-05-16].

[49] Zbory. baptysci.pl. [dostęp 2022-05-16].

[50] Wspólnoty lokalne. chrystusowi.pl. [dostęp 2022-05-16].

[jw-51] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-08-02] .

[52] A.A. Kopiczko A.A., Panorama wyznaniowa województwa olsztyńskiego po II wojnie światowej, s. 63, 64 .

[53] Church finder. nak.org. [dostęp 2022-05-16].

[54] Profesorowie Oracki i Steiner. Kim są nowi honorowi obywatele Ostródy?. [dostęp 2014-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

Miasta na prawach powiatu	Elbląg Olsztyn
Miasta powiatowe	Bartoszyce Braniewo Działdowo Ełk Giżycko Gołdap Iława Kętrzyn Lidzbark Warmiński Mrągowo Nidzica Nowe Miasto Lubawskie Olecko Ostróda Pisz Szczytno Węgorzewo
Miasta gminne	Barczewo Biała Piska Biskupiec Bisztynek Dobre Miasto Frombork Górowo Iławeckie Jeziorany Kisielice Korsze Lidzbark Lubawa Mikołajki Miłakowo Miłomłyn Młynary Morąg Olsztynek Orneta Orzysz Pasłęk Pasym Pieniężno Reszel Ruciane-Nida Ryn Sępopol Susz Tolkmicko Wielbark Zalewo

Miasta	Miłakowo Miłomłyn Morąg Ostróda
Gminy miejskie	Ostróda
Gminy miejsko-wiejskie	Miłakowo Miłomłyn Morąg
Gminy wiejskie	Dąbrówno Grunwald Łukta Małdyty Ostróda

Przynależność wojewódzka	okręg mazurski (1945–46) woj. olsztyńskie (od 1946)
Miasta	Dąbrówno (Dąbrowno) (do 1946) Miłomłyn (do 1945) Olsztynek (do 1972 →) Ostróda
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Biesal (Bisuły) (1945–54) Brzydowo (1945) Dąbrówno (Dąbrowno) (1945–54 i od 1973) Gierzwałd (1945) Grunwald (1945–54 i od 1973) Łukta (1945–54 i od 1973) Miłomłyn (1945–54 i od 1973) Olsztynek (1945–54) Ostróda (1945–54 i od 1973) Pawłowo (1945) Pietrzwałd (Pietrzylas) (1945–54 i od 1973) Reszki (1945) Stare Miasto (1945) Szyldak (Szyldek) (1945–54) Tyrowo (1945–54) Waplewo (1945–54) Witramowo (1945)
Gromady (1954–72)	Biesal (1954–72) Brzydowo (1954–61) Bynowo (1954–59) Dąbrówno (1954–72) Elgnowo (1954–59) Elgnówko (1954–61) Gierzwałd (1954–71) Grunwald (1954–72) Kajkowo (1954–72) Królikowo (1954–57) Kurki (1954–61 →) Liwa (1954–61) Lubajny (1954–61) Łukta (1954–72) Mańki (1954–59) Marwałd (1954–71) Mierki (1954–57) Miłomłyn (1954–72) Mostkowo (1954–57 → i ←~~1961~~) Olsztynek (1958–72) Pawłowo (1954–61) Pietrzwałd (1954–72) Reszki (1954–68) Ruszkowo (1954–57 →) Rychnowo (1954–59) Rychnowo (1971–72) Samborowo (1954–72) Stare Jabłonki (1954–61) Stębark (1954–59) Szczepankowo (1954–59) Szyldak (1954–71) Tyrowo (1954–61) Waplewo (1954–57 →) Wygoda (1954–61)