Owalniki
| Omophroninae | |||
| Bonelli, 1810 | |||
| Okres istnienia: kreda–dziś | |||
Owalnik nadwodny, imago | |||
Owalnik nadwodny, larwa | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina |
owalniki | ||
| Synonimy | |||
| |||
Owalniki[1] (Omophroninae) – podrodzina chrząszczy z podrzędu drapieżnych i rodziny biegaczowatych. Obejmuje około 80 opisanych gatunków. Zamieszkują głównie półkulę północną, tylko w Afryce docierając na półkulę południową. Zasiedlają pobrzeża wód.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Owady dorosłe
[edytuj | edytuj kod]Chrząszcze o niewielkim, w zarysie owalnym lub okrągłym[2][3][4], w wierzchu wypukłym ciele[3]. Ubarwienie mają żółtawe z metalicznie zielonymi lub brązowymi znakami[2][4]. Głowa jest krótka, wyraźnie poprzeczna[4], zaopatrzona w jedenastoczłonowe czułki. Tarczka jest niewidoczna od zewnątrz[2][3], zakryta tylnym płatem przedplecza. Na pokrywach występują rzędy dodatkowe[3]. Przedpiersie ma bardzo szeroki wyrostek międzybiodrowy, całkowicie zasłaniający śródpiersie. Panewki bioder przedniej pary są zamknięte od strony zewnętrznej. Odnóża przedniej pary mają na goleniach ostrogę służącą kopaniu w podłożu[4].
Larwy
[edytuj | edytuj kod]Larwy są typu kampodeowego z modyfikacjami do kopania w podłożu. Prognatyczna głowa jest w widoku bocznym wyraźnie klinowata. Nasale jest silnie wykształcone, duże, trójkątnego kształtu. Charakterystyczne dla podrodziny są sterczące ku górze z ostatnim, czwartym członem skierowanym bocznie. Żuwaczki odznaczają się dużym, dwuzębnym retynakulum. Przedplecze, jak i cały przedtułów są powiększone. Odnóża uzbrojone są w liczne kolce. Odwłok zbudowany jest z dziesięciu segmentów i zaopatrzony w długie urogomfy. Stadia larwalne oprócz pierwszego charakteryzują się segmentami odwłoka od pierwszego do ósmego zaopatrzonymi w wyraźne, utworzone przez oszczecinione epipleuryty wyrostki boczne[4].
Ekologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]Owady te zasiedlają pobrzeża wód słodkich i słonych, najczęściej jezior, stawów i bajor. Larwy wykopują w piaszczystym lub gliniastym podłożu norki, w których kryją się za dnia. Nocą opuszczają je, by polować na niewielkie bezkręgowce. U wymarłego Cretomophron larwy miały odnóża zaopatrzone w dłuższe i kolcowate szczecinki, co wskazywać może na ich przystosowanie do kopania na plażach o drobniejszym piasku[4]. Osobniki dorosłe dzień spędzają zagrzebane w podłożu lub schowane pod kamieniami. Kryjówki celem polowania opuszczają o zmierzchu. Uciekają z nich także w razie zalania lub wyczucia drgań podłoża[2].
Przedstawiciele podrodziny występują w całej Nearktyce i Palearktyce, na północ sięgając do koła podbiegunowego[4]. W Palearktyce występuje 11 gatunków[5]. W Europie Środkowej, w tym w Polsce występuje tylko owalnik nadwodny[3][6]. W krainie etiopskiej znani są z Afryki Południowej i Madagaskaru. W krainie orientalnej sięgają Malezji i Filipin. W krainie neotropikalnej na południe docierają tylko do Gwatemali i Haiti. Brak jest owalników w Ameryce Południowej i Australii[4].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Takson ten wprowadzony został w 1810 roku przez Franca Andreę Bonelliego na łamach „Mémoires de l’Academie des Sciences de Turin”[7][8]. Bywał traktowany w randze plemienia Omophronini[3][9]. Obejmuje dwa rodzaje[4]:
- †Cretomophron Rosova, Prokop et Beutel, 2023
- Omophron Latreille, 1802 – owalnik
Pierwszy z wymienionych znany jest tylko z inkluzji larwy w bursztynie birmańskim, datowanej na przełom albu i cenomanu. Drugi jest jedynym rodzajem współczesnym i obejmuje około 80 opisanych gatunków[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886, s. 2.
- ↑ a b c d Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 37, 109.
- ↑ a b c d e f Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36, 104.
- ↑ a b c d e f g h i j Kateřina Rosová, Jakub Prokop, Jörg U. Hammel, Rolf G. Beutel. The earliest evidence of Omophroninae (Coleoptera: Carabidae) from mid-Cretaceous Kachin amber and the description of a larva of a new genus. „Arthropod Systematics & Phylogeny”. 81, s. 689–704, 2023. DOI: 10.3897/asp.81.e101374.
- ↑ Karel Hůrka, Omophroninae, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 207-208, ISBN 87-88757-73-0.
- ↑ Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
- ↑ Franco Andrea Bonelli. Observations Entomologiques, Première partie (Cicindélètes et portion des carabiques). „Mémoires de l’Academie des Sciences de Turin”. 18, s. 21–78, 1810.
- ↑ Patrice Bouchard i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1–972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807.
- ↑ subfamily Omophroninae Bonelli, 1810. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2024-02-09].