Moronihah (miasto)
Moronihah (deseret rozmaicie, chociażby jako 𐐣𐐄𐐡𐐄𐐤𐐌𐐐𐐂[1], 𐐣𐐃𐐡𐐄𐐤𐐌𐐐𐐂[1], 𐐣𐐃𐐡𐐃𐐤𐐌𐐐𐐂[1] czy 𐐣𐐄𐐡𐐃𐐤𐐌𐐐𐐂)[1] – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich (mormonów) jedno z nefickich miast. Informacje na jego temat zawiera 3. Księga Nefiego wchodząca w skład Księgi Mormona. Nazwane na cześć nefickiego generała i proroka z I wieku p.n.e. Było ośrodkiem znacznych rozmiarów. Znane przede wszystkim z malowniczego opisu swego zniszczenia. Jest obiektem spekulacji mormońskich teologów, przewija się też w publikacjach krytycznych wobec tej tradycji religijnej.
Wymowa nazwy
[edytuj | edytuj kod]Wymowa nazwy tego miasta wzbudzała pewne zainteresowanie mormońskich badaczy. Została ona zresztą ujęta w przewodniku po wymowie, dołączanym do każdego egzemplarza anglojęzycznej wersji Księgi Mormona od 1981[2]. Źródła wskazują generalnie niemniej na znaczną różnicę między wymową preferowaną i powszechną współcześnie, a tą z wczesnego okresu kolonizacji terytorium Utah[3], jeżeli chodzi o wiele nazw i imion z Księgi Mormona. Nie ma takiej różnicy wszelako w przypadku Moronihah[4]. Pierwotna wymowa, zwłaszcza ta stosowana przez Josepha Smitha, ma pewne znaczenie w badaniach nazw własnych występujących w Księdze Mormona, choć, na gruncie mormońskiej teologii, nie jest w nich czynnikiem decydującym. Do ustalenia wymowy używanej przez Smitha wykorzystuje się między innymi wydanie Księgi Mormona w alfabecie deseret z 1869[5].
Istnieją wszelako relacje ludzi posługujących w procesie nazywanym przez świętych w dniach ostatnich tłumaczeniem Księgi Mormona, które rzucają światło na to, jak Smith pierwotnie radził sobie z nieznanymi słowami. Hugh Nibley, powołując się na relacje skrybów Smitha, stwierdził, że nigdy nie wymawiał on takich słów, zawsze poprzestając na ich przeliterowaniu[6]. Ściśle na gruncie mormońskiej teologii nie próbuje się dociekać pierwotnej, jeredyckiej wymowy tegoż słowa, podobnie jak nie prowadzi się takowych rozważań wobec słów i nazw nefickich[7].
Na kartach Księgi Mormona
[edytuj | edytuj kod]Szczątkowe informacje na temat Moronihah przekazane zostały w rozdziałach ósmym i dziewiątym 3. Księgi Nefiego wchodzącej w skład Księgi Mormona[8][9]. Są to jedyne wzmianki o nim zawarte na kartach mormońskiej świętej księgi[10]. Z uwagi na to, jak również ze względu na specyficzny kontekst owych wzmianek, komentatorzy jedynie spekulują na temat jego położenia w ziemi zarahemlskiej w ramach wewnętrznych ram geograficznych Księgi Mormona[11].
Nazwane bez wątpienia na cześć nefickiego generała i proroka z I wieku p.n.e.[10] Jak zauważono w jednym z komentarzy, mogło się znajdować w tym samym miejscu, do którego zostały wyparte nefickie wojska pod przywództwem Moronihaha. Dawałoby to dodatkową informację na temat jego położenia. Obszar ten bowiem, wraz z nefickimi umocnieniami, znajdował się w Ziemi Obfitość[12].
Musiało mieć znaczne rozmiary, określa się je bowiem mianem wielkiego[8]. John Sorenson zaliczył je zresztą do sześciu wielkich miast bezpośrednio wspomnianych w mormońskiej świętej księdze, głównie w kontekście kategoryzacji przeważnie nefickich osiedli miejskich[12].
Okoliczności i analiza zniszczenia
[edytuj | edytuj kod]Moronihah znane jest w zasadzie wyłącznie z malowniczego opisu swej zagłady. Miało zostać zasypane, natomiast na jego miejscu miała stanąć wielka góra, co interpretowano jako trzęsienie ziemi bądź rezultat aktywności wulkanicznej[11]. Hugh Nibley zauważył przy tym, że zapis na kartach Księgi Mormona przechowuje raczej relację o tym jak ludzie doświadczyli tego wydarzenia, nie dokładny zaś jego opis przy pomocy instrumentów badawczych[13]. Można wysnuć dosyć łatwo wniosek, iż część jego mieszkańców ocalała, natomiast ofiarami jego zniszczenia padły głównie matki, córki i dzieci. Komentatorzy wskazują na niejasne okoliczności tych wydarzeń jak również trudny do ustalenia sposób, w jaki ocaleni umknęli śmierci oraz zdołali znaleźć, względne przynajmniej, bezpieczeństwo[14]. Znacznie jaśniejsze są duchowe przyczyny jego zniszczenia. Jako siedlisko zepsucia i grzechu było kompletnie nieprzygotowane na rychłą wizytę zmartwychwstałego Jezusa Chrystusa pośród zamieszkujących starożytny kontynent amerykański Nefitów[10].
W mormońskiej teologii oraz w badaniach nad Księgą Mormona
[edytuj | edytuj kod]Istnienie miasta Moronihah nie znalazło potwierdzenia w źródłach zewnętrznych[15]. Językoznawcy związani z Kościołem Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich rozważali etymologię nazwy tego ośrodka, wskazując generalnie jej semickie pochodzenie[16], z aramejskim jako jednym z mniej prawdopodobnych języków źródłowych[1]. W ściśle teologicznym kontekście zaznacza się częściowo jeredyckie pochodzenie tej nazwy, co, jak podnoszą komentujący, nie powinno być w zasadzie zaskakujące[17]. Badania nad etymologią jeredyckich nazw własnych pozostają w sferze spekulacji. Osiąga się w tym zakresie niemniej pewne rezultaty, zwłaszcza jeżeli przyjmie się, iż niektóre zostały przetłumaczone na język używany przez Nefitów[16].
Nazwa tego nefickiego miasta pojawiała się w badaniach nieortodoksyjnych praktyk nazewniczych obecnych na kartach Księgi Mormona[18] i wykorzystywane w ten sposób było w dowodzeniu autentyczności mormońskiej świętej księgi[19][20]. Przewijała się także w krytycznych analizach tego tekstu, w kontekście rzekomego zaczerpnięcia go, po dokonaniu odpowiednich modyfikacji, zasadniczo z Biblii[21], jak również w psychologicznych analizach pierwszego mormońskiego przywódcy, Josepha Smitha[22].
W mormońskiej kulturze
[edytuj | edytuj kod]Niezależnie od spekulacji etymologicznych i teologicznych znalazło miejsce w mormońskiej kulturze. Pojawia się choćby w publikowanych przez Kościół materiałach o charakterze rozrywkowym i edukacyjnym, między innymi w magazynie Friend z października 1992[23].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Brigham Young University: MORONIHAH. [w:] Book of Mormon Onomasticon [on-line]. byu.edu. [dostęp 2021-05-29]. (ang.).
- ↑ Woodger 2000 ↓, s. 57.
- ↑ Huchel 2000 ↓, s. 59.
- ↑ Spendlove 2015 ↓, s. 57.
- ↑ Huchel 2000 ↓, s. 58.
- ↑ Woodger 2000 ↓, s. 53.
- ↑ Woodger 2000 ↓, s. 56.
- ↑ a b George Reynolds: A Dictionary of the Book of Mormon, Comprising Its Biographical, Geographical and Other Proper Names. Salt Lake City: Joseph Hyrum Perry, 1891, s. 255.
- ↑ George Reynolds: A Complete Concordance to the Book of Mormon. Salt Lake City: Deseret Book, 1900, s. 474.
- ↑ a b c Paul Nolan Hyde: A Comprehensive Commentary of the Book of 3 Nephi. Orem: Parrish Press, 2015, s. 79.
- ↑ a b Paul Nolan Hyde: A Comprehensive Commentary of the Book of 3 Nephi. Orem: Parrish Press, 2015, s. 75.
- ↑ a b Alan C. Miner: 3 Nephi 9. [w:] Step-by-Step Through the Book of Mormon [on-line]. stepbystep.alancminer.com. [dostęp 2021-09-09]. (ang.).
- ↑ Hugh Nibley: Since Cumorah: The Book Of Mormon In The Modern World. Salt Lake City: Deseret Book Company, 1967, s. 268.
- ↑ Paul Nolan Hyde: A Comprehensive Commentary of the Book of 3 Nephi. Orem: Parrish Press, 2015, s. 78.
- ↑ Robert Herbert Holden: Mormon Handbook. Caldwell, Idaho: General Management LLC, 2010-2011, s. 62. ISBN 978-1257959044.
- ↑ a b Brigham Young University: MORON. [w:] Book of Mormon Onomasticon [on-line]. byu.edu. [dostęp 2021-05-29]. (ang.).
- ↑ Paul Nolan Hyde: A Comprehensive Commentary of the Book of Mormon. Orem: Parrish Press, 2015, s. 51.
- ↑ Wilcox 2019 ↓, s. 111.
- ↑ Black 2011 ↓, s. 119.
- ↑ Wilcox 2019 ↓, s. 105.
- ↑ Sandra Tanner: Possible Sources for Book of Mormon Names. [w:] Utah Lighthouse Ministry [on-line]. utlm.org. [dostęp 2021-06-14]. (ang.).
- ↑ Prince 1917 ↓, s. 378-9.
- ↑ Janet Kruckenberg: Book of Mormon Cities. [w:] Friend [on-line]. churchofjesuschrist.org, October 1992. [dostęp 2021-09-13]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sharon Black, Brad Wilcox. 188 Unexplainable Names: Book of Mormon Names No Fiction Writer Would Choose. „Religious Educator Perspectives on the Restored Gospel”. 12 (2), s. 119–133, 2011. Brigham Young University. ISSN 1536-4720.
- Walter Franklin Prince. Psychological Tests for the Authorship of the Book of Mormon. „The American Journal of Psychology”. 28 (3), s. 373-389, 1917. University of Illinois Press. ISSN 1939-8298.
- Brad Wilcox, Bruce L. Brown, Wendy Baker-Smemoe, Sharon Black i inni. Comparing Phonemic Patterns in Book of Mormon Personal Names with Fictional and Authentic Sources: An Exploratory Study. „Interpreter: A Journal of Latter-day Saint Faith and Scholarship”. 33, s. 105-122, 2019. The Interpreter Foundation. ISSN 2372-126X.
- Loren Blake Spendlove. Say Now Shibboleth, or Maybe Cumorah. „Interpreter: A Journal of Mormon Scripture”. 15, s. 33-63, 2015. The Interpreter Foundation. ISSN 2372-126X.
- Mary Jane Woodger. How the Guide to English Pronunciation of Book of Mormon Names Came About. „Journal of Book of Mormon Studies”. 9 (1), s. 52–57, 79, 2000. Brigham Young University. ISSN 2168-3158.
- Frederick M. Huchel. The Deseret Alphabet as an Aid in Pronouncing Book of Mormon Names. „Journal of Book of Mormon Studies”. 9 (1), s. 58–59, 79, 2000. Brigham Young University. ISSN 2168-3158.