Manru
Afisz Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1901) | |
| Muzyka | |
|---|---|
| Libretto |
Alfred Nossig[1] (niem.) |
| Liczba aktów |
3[1] |
| Język oryginału |
niemiecki |
| Źródło literackie | |
| Prapremiera | |
| Premiera polska | |
Manru – jedyna opera Ignacego Jana Paderewskiego. Libretto tego dzieła w trzech aktach jest autorstwa Alfreda Nossiga, na podstawie powieści Chata za wsią Józefa Ignacego Kraszewskiego[3].
Prapremiera Manru odbyła się w Dreźnie 29 maja 1901 roku (śpiewana była wówczas po niemiecku, dyrygował Ernst von Schuch), zaś polska premiera we Lwowie 8 czerwca 1901, a następnie w Teatrze Wielkim w Warszawie 24 maja 1902 roku. Pierwszym tłumaczem libretta na język polski (na potrzeby premiery lwowskiej) był Stanisław Rossowski.
Premiera amerykańska (śpiewana w języku angielskim do przekładu H.E. Krehbiela[4]) odbyła się na scenie Metropolitan Opera w Nowym Jorku 14 lutego 1902, w której to debiutował (w roli tytułowej) Aleksander Bandrowski, dyrygował Walter Damrosch (przyjaciel kompozytora). Opera otrzymała z początku gorące przyjęcie, premiera była określona przez krytyków z „wielkim wyróżnieniem”. Pomimo tego, głównie z powodu wielkich niedostatków libretta, krytykowanego równolegle z pochwałami dla talentu kompozytora i jego muzyki, otrzymała zaledwie 9 przedstawień tego sezonu (1901/1902) (z tego cztery z nich odbyły się na głównej scenie Metropolitan Opera) i nigdy odtąd nie była tam wznowiona. Manru pozostaje do dziś jedyną polską operą, która kiedykolwiek została wystawiona w Metropolitan Opera.
Jeszcze w sezonie 1901/1902 dzieło to wystawiono w Pradze, Kolonii, Zurychu, Filadelfii, Bostonie, Pittsburghu, Baltimore. Wkrótce jednak zniknęło ze światowego repertuaru. W Polsce Manru powrócił na scenę dopiero w 1930 roku w Poznaniu; w tym samym miejscu operę wznowiono po wojnie (1961). Następnie w Warszawie wznowiono produkcję poznańską, później zaś operę wystawiono we Wrocławiu (1962), w Łodzi (1984; 1987: występy gościnne w Dreźnie) i w Warszawie (1991)[5].
W roku 2006 wystawiono Manru w bydgoskiej Operze Nova w przekładzie polskim Romana Kołakowskiego[6]. To samo wystawienie powtórzono w 16 listopada 2018[7] w Operze Krakowskiej.
W Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie dzieło zaprezentowano w październiku 2018 roku w historycznym przekładzie Stanisława Rossowskiego. Główne role wykonali Peter Berger (Manru), Ewa Tracz (Ulana) i Mikołaj Zalasiński (Urok); przedstawienie wyreżyserował Marek Weiss, dyrygował Grzegorz Nowak[8]. Następnie ta sama produkcja została pokazana w grudniu 2018 roku w Teatrze Wielkim w Poznaniu z udziałem m.in. Dominika Sutowicza (Manru), Magdaleny Nowackiej (Ulana) i Mikołaja Zalasińskiego (Urok), pod kierownictwem muzycznym Tadeusza Kozłowskiego[9].
Manru w inscenizacji Marka Weissa (koprodukcja Teatru Wielkiego – Opery Narodowej w Warszawie i Teatru Wielkiego w Poznaniu) został nominowany w 2019 roku do nagrody zwanej operowym Oscarem – International Opera Awards w kategorii Rediscovered Work (Dzieło odkryte na nowo)[10][11].
W 2020 roku Narodowy Instytut Fryderyka Chopina wydał na DVD zapis warszawskiego spektaklu Manru z 2018 roku[12][13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Józef Kański: Przewodnik operowy. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1973, s. 394.
- ↑ Józef Kański: Przewodnik operowy. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1973, s. 395.
- ↑ Józef Kański: Przewodnik operowy. Wyd. XI. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2014, s. 446-447. ISBN 978-83-224-0962-6.
- ↑ Manru; an opera in three acts. Words by A. Nossig. Translated and adapted for performance in English by H. E. Krehbiel. HathiTrust Digital Library. [dostęp 2015-04-14].
- ↑ Piotr Kamiński, Tysiąc i jedna opera, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2008, T.2, s. 63-64.
- ↑ Premiera „Manru” w Bydgoszczy (w bazie e-teatr)
- ↑ „Manru” w Krakowie
- ↑ Manru [online], Teatr Wielki Opera Narodowa [dostęp 2022-11-30] (pol.).
- ↑ Manru – Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki, [w:] e-teatr.pl [online] [dostęp 2022-11-30].
- ↑ International Opera Awards [online], opera.poznan.pl [dostęp 2022-11-30].
- ↑ 2019, International Opera Awards [online] [dostęp 2022-11-30].
- ↑ Narodowy Instytut Fryderyka Chopina [online], nifc.pl [dostęp 2022-11-30].
- ↑ Ignacy Jan Paderewski, Manru Dvd [online], pwm.com.pl [dostęp 2022-11-30].
Nagrania płytowe (CD)
[edytuj | edytuj kod]- DUX 0368/0369, Dolnośląska Opera we Wrocławiu (2001), prapremiera nagraniowa
- DUX 9793/2011, Opera Nova w Bydgoszczy, pierwsza rejestracja "Manru" w technice DVD. Nagroda "Złotego Orfeusza" za realizację (2013).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Metropolitan Opera archives (database)
- „Manru” jedyna opera Paderewskiego po raz pierwszy na DVD. Opera Nova w Bydgoszczy
- „Manru”, Lwów 1901, w przekładzie polskim Stanisława Rossowskiego w zbiorach Biblioteki Raczyńskich
- Manru w bibliotece Polona