Nowosolna

Nowosolna
	osiedle Łodzi
	; Rynek w Nowosolnej z kościołem
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Miasto	Łódź
Dzielnica	Widzew
W granicach Łodzi	1 stycznia 1988
SIMC	0958559
Populacja (2022); • liczba ludności	; 4442
Strefa numeracyjna	42
Kod pocztowy	91-xxx
Tablice rejestracyjne	EL
	Plan Nowosolnej;
	Położenie na mapie Polski Nowosolna
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Nowosolna
	Położenie na mapie Łodzi Nowosolna
	51°47′38″N 19°35′23″E/51,793861 19,589675
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nowosolna – osiedle administracyjne (jednostka pomocnicza gminy) we wschodniej części Łodzi, w dzielnicy Widzew, obejmujące dawną podłódzką wieś o tej samej nazwie. W Nowosolnej znajduje się siedziba gminy Nowosolna, w której skład Nowosolna jednak od 1988 r. nie wchodzi.

Osiedle liczyło w 2022 r. 4442 mieszkańców^[2].

Obszar

Teren osiedla Nowosolna jest, jak na warunki miejskie, słabo zaludniony. Obejmuje dość duży obszar, złożony w głównej mierze z pól i nieużytków, a także niewielkich sosnowych lasów i łąk oraz ogródków działkowych. Jedynie w jego centrum znajduje się obszar zwartej zabudowy, głównie typu podmiejskiego. Stanowi go plac, od którego w ośmiu kierunkach promieniście rozchodzą się ulice. Ponadto zabudowania mieszkalne występują w znacznie mniejszym skupieniu wzdłuż wszystkich 8 dróg odchodzących od placu.

Część osiedla leży na terenie Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich. Przez osiedle przepływa rzeka Miazga. Osiedle od wschodu graniczy z gminą Nowosolna, której nie jest od 1988 r. częścią.

Historia

Pierwotna nazwa wsi brzmiała Neu-Sulzfeld, ponieważ większość osadzonych w niej kolonistów pochodziła z okolic wirtemberskiego miasta Sulzfeld. Z czasem nazwa uległa polonizacji w formie Nowosolna, która jest wolnym tłumaczeniem nazwy niemieckiej^[a].

Nowosolna została założona około 1802 r. w ramach tak zwanej kolonizacji fryderycjańskiej i zasiedlona została przez protestantów niemieckich pochodzących w większości z Wirtembergii. Ponadto osiedlili się tu też osadnicy z Badeni, Lotaryngii, Prus i z poznańskiego^[3].

Nowosolna miała być według pierwotnej koncepcji miastem powiatowym. W 1823 r. Nowosolna liczyła 1059 mieszkańców zamieszkałych w 86 domach, przewyższając w tym czasie liczbę mieszkańców pobliskiej Łodzi – chociaż na niedługo, ponieważ w wyniku decyzji władz administracyjnych Królestwa Polskiego przeznaczającego to miasto na osadę fabryczną, w 1830 r. liczba jego mieszkańców wzrosła gwałtownie do 4 tysięcy^[4].

Kościół ewangelicki z 1838 r. znajdujący się dawniej na rynku w Nowosolnej; dziś w skansenie łódzkiego budownictwa drewnianego przy Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

Wieś wytyczono na tak zwanym surowym korzeniu, na nietypowym planie ośmioramiennej gwiazdy. Centralnym punktem osady był i jest plac, z którego co 45 stopni wychodzi kolejno osiem ulic. Wraz ze wsią Pokój w województwie opolskim Nowosolna stanowi unikatowy w skali kraju przykład rozplanowania w ten sposób zabudowy wiejskiej. Ze względu na wieloletni brak zainteresowania władz, szczególnie po II wojnie światowej, jego potencjał estetyczny został w dużym stopniu zaprzepaszczony niespójną, chaotyczną zabudową i nieprzejrzystym układem komunikacyjnym.

Miejscowość długo zachowała swój nietypowy charakter etniczny. Jeszcze w 1921 r. ponad 95% z jej 1126 mieszkańców było narodowości niemieckiej. Kres jej wielokulturowemu charakterowi przyniósł koniec wojny światowej. W 1945 roku jej niemieccy mieszkańcy uciekli w obawie przed Rosjanami bądź zostali wysiedleni w ciągu kilku następnych lat przez nowe władze Polski. Ich własności zostały przejęte przez państwo polskie.

W 1988 r. Nowosolna została włączona w granice administracyjne Łodzi, w obręb dzielnicy Widzew.

Na wschód od rynku w Nowosolnej przebiega autostrada A1 wraz z węzłem „Brzeziny”.

Historia administracyjna

Dawniej samodzielna miejscowość, od 1867 r. w gminie Nowosolna. W okresie międzywojennym należała do powiatu łódzkiego w woj. łódzkim. W 1921 r. Nowosolna liczyła 1126 mieszkańców^[5]. 1 września 1933 r. utworzono gromadę (sołectwo) Nowosolna w granicach gminy Nowosolna, składającą się z samej wsi Nowosolna^[6].

Podczas II wojny światowej włączona do III Rzeszy. Po wojnie Nowosolna powróciła do powiatu łódzkiego w woj. łódzkim jako jedna z 7 gromad gminy Nowosolna^[7]. W związku z reorganizacją administracji wiejskiej jesienią 1954 r. Nowosolna weszła w skład nowej gromady Nowosolna^[8]. W 1971 r. ludność wsi wynosiła 1776^[9].

Od 1 stycznia 1973 r. ponownie w gminie Nowosolna w powiecie łódzkim^[10]. W latach 1975–1987 miejscowość należała administracyjnie do województwa łódzkiego.

1 stycznia 1988 r. Nowosolną (1576,93 ha) włączono do Łodzi^[1].

Ważniejsze obiekty

Szkoła podstawowa nr 202 przy ul. Jugosłowiańskiej im. Jana Pawła II – jedna z najdłużej istniejących szkół w okolicach Łodzi. Powstała w latach 1832–1833 przy parafii ewangelicko-augsburskiej. Początkowo szkoła mieściła się w stojącym do dzisiaj budynku przy ulicy Pomorskiej 585. Po I wojnie światowej zaistniała konieczność rozbudowania szkoły – 19 lipca 1925 r., przy ulicy Jugosłowiańskiej 2, wmurowany został kamień węgielny pod nowy budynek, a w 1928 r. oddano nową szkołę do użytku^[11]. W czasie II wojny światowej szkoła była instytucją niemiecką^[12]. W 1999 r. rozpoczęto budowę nowego budynku, którego otwarcie nastąpiło 1 września 2001 r. 7 kwietnia 2005 r. rada pedagogiczna podjęła uchwałę o nadaniu szkole imienia Jana Pawła II, a 22 czerwca 2005 r. uchwałą Rady Miejskiej w Łodzi nadano jej imię Jana Pawła II^[13].
Drewniany kościół pw. św. Andrzeja Boboli z 1838 r. Pierwotnie był to zbór ewangelicki. Obecnie budynek znajduje się w Skansenie Łódzkiej Architektury Drewnianej w Łodzi^[14].
Jedno z dwóch w Polsce skrzyżowań „słonecznych” vel „promieniowych” w formie ośmioramiennej gwiazdy^[15].
młyn motorowy z okresu międzywojennego.

Ludzie związani z Nowosolną

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Nowosolną.

Uwagi

↑ Po niemiecku sól to salz.

Przypisy

↑ ^a ^b M.P. z 1987 r. nr 25, poz. 205
↑ Podział środków pomiędzy osiedla w ramach Łódzkiego Budżetu Obywatelskiego 2022/2023. uml.lodz.pl. [dostęp 2023-05-26].
↑ Otto Heike, 150 Jahre Schwabensiedlungen in Polen 1795-1945; Leverkusen 1979.
↑ Ryszard Bonisławski. Rzeka Jasieniec i Miazga. „Z biegiem łódzkich rzek”, 2008. UM Łodzi.
↑ Skorowidz miejscowości RP
↑ Łódzki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 18, poz. 229.
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
↑ Uchwała Nr 34/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu łódzkiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39).
↑ Statystyczna charakterystyka miejscowości w gromadach: pow. Łódź, woj. łódzkie /
↑ Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185).
↑ „Łódź w Ilustracji” (dod. ilustrowany do „Kuriera Łódzkiego”), 9 września 1928, nr 37, s. 3 (foto nowego gmachu Szkoły Powszechnej w Nowosolnej).
↑ Strona SP 202 w Łodzi – www.sp202.szkoly.lodz.pl. [dostęp 2007-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-21)].
↑ (K.K. strona Urzędu Miast Łodzi uml.lodz.pl)
↑ Informacja o przeniesieniu kościoła w serwisie naszemiasto.pl
↑ Anna Gronczewska, Piekielne skrzyżowanie, które co roku niesie śmierć [w:] „Polska. Dziennik Łódzki”, 13 V 2016, s. 14.

Bibliografia

Anna Gronczewska, Ozdoba łódzkiego skansenu [dot. d. drewnianego kościoła]. [w:] „Kocham Łódź” (dod. do „Polska. Dziennik Łódzki”), nr 176, z 6 IV 2012, s. 14.

[3] Po niemiecku sól to salz.

[znies-1] M.P. z 1987 r. nr 25, poz. 205

[2] Podział środków pomiędzy osiedla w ramach Łódzkiego Budżetu Obywatelskiego 2022/2023. uml.lodz.pl. [dostęp 2023-05-26].

[4] Otto Heike, 150 Jahre Schwabensiedlungen in Polen 1795-1945; Leverkusen 1979.

[5] Ryszard Bonisławski. Rzeka Jasieniec i Miazga. „Z biegiem łódzkich rzek”, 2008. UM Łodzi.

[6] Skorowidz miejscowości RP

[7] Łódzki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 18, poz. 229.

[wykaz-8] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.

[9] Uchwała Nr 34/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu łódzkiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39).

[10] Statystyczna charakterystyka miejscowości w gromadach: pow. Łódź, woj. łódzkie /

[11] Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185).

[12] „Łódź w Ilustracji” (dod. ilustrowany do „Kuriera Łódzkiego”), 9 września 1928, nr 37, s. 3 (foto nowego gmachu Szkoły Powszechnej w Nowosolnej).

[13] Strona SP 202 w Łodzi – www.sp202.szkoly.lodz.pl. [dostęp 2007-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-21)].

[14] (K.K. strona Urzędu Miast Łodzi uml.lodz.pl)

[15] Informacja o przeniesieniu kościoła w serwisie naszemiasto.pl

[16] Anna Gronczewska, Piekielne skrzyżowanie, które co roku niesie śmierć [w:] „Polska. Dziennik Łódzki”, 13 V 2016, s. 14.

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]