Sauna
Sauna – pomieszczenie, w którym panuje wysoka temperatura i wysoka lub niska wilgotność (w zależności od rodzaju sauny), w którym spędza się od kilku do kilkunastu minut. Pobyt w saunie ma właściwości poprawiające krążenie. Po pobycie w saunie bierze się zwykle kąpiel w chłodnej wodzie. Sauna najpopularniejsza jest w Finlandii, Estonii, Łotwie, Litwie, a także w Rosji (bania), odgrywa w tych krajach ważną rolę społeczną. Sauny były budowane przez Słowian i ludy ugrofińskie (przodków m.in. dzisiejszych Finów i Estończyków) od niepamiętnych czasów.
Historia
[edytuj | edytuj kod]- ślady archeologiczne wskazują, że łaźnie parowe były budowane w Europie Środkowej przez Słowian już w VIII-X w.[1][2]
Rodzaje sauny
[edytuj | edytuj kod]| Rodzaj sauny | Temperatura powietrza | Wilgotność względna | Opis |
|---|---|---|---|
| Sauna sucha | 60 – 110 °C | 10 – 15% | Zbudowana z drewna; wodę na kamienie wylewa się jedynie podczas seansów parowych. Elementem grzewczym jest piec na drewno lub elektryczny wyłożony specjalnymi kamieniami. |
| Sauna mokra | 50 – 65 °C | 20 – 40% | Wilgotność podnosi się poprzez urządzenie zwiększające wilgotność, parownik itp. |
| Sauna parowa (łaźnia rzymska, sauna ziołowa) | 45 – 55 °C | 40% | Temperatura i wilgotność powietrza regulowana automatycznie, do pieca używa się parownika (generatora pary), w pomieszczeniu ma panować wilgotność powiększona. |
| Łaźnia mokra | 100% | Zbudowana z materiałów ceramicznych lub tworzyw sztucznych. | |
| Sauna na podczerwień (sauna infrared) | n/d[a] | Elementem grzewczym są promienniki podczerwieni. | |
Wskazania
[edytuj | edytuj kod]- Przewlekłe choroby takie jak: napięcie mięśni grzbietu, przewlekłe reumatoidalne zapalenie stawów[3], zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.
- Obturacyjne choroby płuc: astma oskrzelowa, przewlekłe zapalenie oskrzeli, przewlekła obturacyjna choroba płuc[4].
- Choroby kardiologiczne: nadciśnienie[5][6] w I i II stadium (nieustalone), niedrożność tętnic obwodowych (I i II stopień według Fontaine), dusznica bolesna naczynioruchowa, zawał serca (nie wcześniej niż 6 miesięcy po incydencie).
- Ogólne wskazania: dla poprawy wydolności (podnosi wydolność w sportach wytrzymałościowych[7]) i ogólnego stanu zdrowia, jako środek hartujący przy obniżonej odporności.
- Anoreksja[8].
- Bóle reumatyczne, ale nie neuropatyczne[9].
Przeciwwskazania
[edytuj | edytuj kod]- Reumatoidalne: w ostrym stanie reumatycznym.
- Pulmonologiczne – infekcje: przeziębienie, gruźlica, ostry stan astmatyczny.
- Kardiologiczne[10]: niewydolność serca, krążenia i wieńcowa ze stenokardią spoczynkową, niedawno przebyty zawał mięśnia sercowego[11] oraz inne choroby serca i nadciśnienie (najlepiej korzystać po konsultacji z lekarzem).
- Inne: ciąża, ostre stany zapalne, wrzody, guzy, ogniska zakażenia (np. przy bólu zęba), choroby weneryczne, padaczka[10], jaskra, stulejka, impotencja, daltonizm i inne (wskazana jest konsultacja z lekarzem). Korzystanie z sauny nie jest jednak przeciwwskazane u większości osób z chorobą niedokrwienną serca[12].
- Nadużywanie alkoholu, kokainy[10], kac[13].
- Ortopedyczne: osoby posiadające implanty np. endoproteza stawu biodrowego.
- Niedawno przebyte zabiegi chirurgiczne.
- Przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych.
Saunowanie w Polsce
[edytuj | edytuj kod]Polskie Towarzystwo Saunowe
[edytuj | edytuj kod]W Polsce od 10 maja 2014 działa Polskie Towarzystwo Saunowe (PTS)[14]. Organizacja ma swoją siedzibę w Katowicach[15]. Celem PTS jest działalność na rzecz "szeroko pojętego uświadamiania społeczeństwu oraz zarządcom ośrodków saunowych walorów zdrowotnych i rekreacyjnych płynących z zażywania kąpieli saunowych w sposób poprawny i zgodny z kulturą saunowania, niezależnie od wieku"[15]. Towarzystwo zajmuje się szkoleniem saunamistrzów[16], a także organizowaniem imprez integrujących miłośników saunowania[17].
Inne informacje
[edytuj | edytuj kod]Tampere, drugie co do wielkości miasto Finlandii, zostało oficjalnie ogłoszone „Światową Stolicą Sauny”[18][19].
Największa sauna na świecie o nazwie Colosseum, mogąca pomieścić 300 osób znajduje się w Polsce, w Termach Rzymskich w Czeladzi[20].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Temperatura i wilgotność powietrza odgrywają drugorzędną rolę i mogą być one dowolne, ponieważ nagrzewanie ciała odbywa się poprzez promieniowanie podczerwone.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ponad tysiąc lat temu na terenach obecnej Polski znano łaźnie parowe [online], Nauka w Polsce [dostęp 2021-01-21] (pol.).
- ↑ Łaźnie i higiena u dawnych Słowian [online], Historia zapomniana i mniej znana, 15 grudnia 2015 [dostęp 2021-01-21] (pol.).
- ↑ Matveĭkov GP., Marushchak VV. [An evaluation of the effect of the sauna on the clinical, laboratory and psychological indices in rheumatoid arthritis]. „Terapevticheskiĭ arkhiv”. 12 (65), s. 48–51, 1993. PMID: 8146771.
- ↑ Cox NJ., Oostendorp GM., Folgering HT., van Herwaarden CL. Sauna to transiently improve pulmonary function in patients with obstructive lung disease.. „Archives of physical medicine and rehabilitation”. 13 (70), s. 911–3, grudzień 1989. PMID: 2596966.
- ↑ Kihara T., Biro S., Imamura M., Yoshifuku S., Takasaki K., Ikeda Y., Otuji Y., Minagoe S., Toyama Y., Tei C. Repeated sauna treatment improves vascular endothelial and cardiac function in patients with chronic heart failure.. „Journal of the American College of Cardiology”. 5 (39), s. 754–9, marzec 2002. PMID: 11869837.
- ↑ Miyamoto H., Kai H., Nakaura H., Osada K., Mizuta Y., Matsumoto A., Imaizumi T. Safety and efficacy of repeated sauna bathing in patients with chronic systolic heart failure: a preliminary report.. „Journal of cardiac failure”. 6 (11), s. 432–6, sierpień 2005. DOI: 10.1016/j.cardfail.2005.03.004. PMID: 16105634.
- ↑ GS. Scoon, W.G. Hopkins, S. Mayhew, J.D. Cotter. Effect of post-exercise sauna bathing on the endurance performance of competitive male runners.. „J Sci Med Sport”. 10 (4), s. 259-62, Aug 2007. DOI: 10.1016/j.jsams.2006.06.009. PMID: 16877041.
- ↑ E. Gutierrez, R. Vazquez. Heat in the treatment of patients with anorexia nervosa.. „Eat Weight Disord”. 6 (1), s. 49-52, Mar 2001. PMID: 11300546.
- ↑ T. Nurmikko, A. Hietaharju. Effect of exposure to sauna heat on neuropathic and rheumatoid pain.. „Pain”. 49 (1), s. 43-51, Apr 1992. PMID: 1375727.
- ↑ a b c Press E. The health hazards of saunas and spas and how to minimize them.. „American journal of public health”. 8 (81), s. 1034–7, sierpień 1991. PMID: 1853995.
- ↑ Nagiev IuK. [Duration-outcome relations in nonpharmacological treatment of chronic cardiac failure developed after acute myocardial infarction]. „Voprosy kurortologii, fizioterapii, i lechebnoĭ fizicheskoĭ kultury”. 3. s. 12–8. PMID: 12852008.
- ↑ Michalsen A., Lüdtke R., Bühring M., Spahn G., Langhorst J., Dobos GJ. Thermal hydrotherapy improves quality of life and hemodynamic function in patients with chronic heart failure.. „American heart journal”. 4 (146), s. 728–33, październik 2003. DOI: 10.1016/S0002-8703(03)00314-4. PMID: 14564334.
- ↑ Ylikahri R., Heikkonen E., Soukas A. The sauna and alcohol.. „Annals of clinical research”. 4 (20), s. 287–91, 1988. PMID: 3218903.
- ↑ Marcin, Witamy na stronie Polskiego Towarzystwa Saunowego! [online], Polskie Towarzystwo Saunowe [dostęp 2020-09-09].
- ↑ a b Mariusz Górski, Statut [online], Polskie Towarzystwo Saunowe [dostęp 2020-09-09].
- ↑ Marcin, Certyfikacja Saunamistrzów [online], Polskie Towarzystwo Saunowe [dostęp 2020-09-09].
- ↑ Mariusz Górski, Obchody Polskiego Dnia Sauny 2019 [online], Polskie Towarzystwo Saunowe [dostęp 2020-09-09].
- ↑ Fińskie miasto Tampere zostało honorową Światową Stolicą Sauny
- ↑ Miasto Tampere światową stolicą sauny
- ↑ Oto największa sauna na świecie. Jest w Polsce! Właściciel płaci za gaz 60 tys. zł miesięcznie
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bernard C Kolster, Gisela Ebelt-Paprotny, Peter Appenroth, Ewa Wołoszyn: Poradnik fizjoterapeuty : badanie, techniki, leczenie, rehabilitacja. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2001. ISBN 83-04-04563-X.