Stolperstein
Stolperstein (wym. MAF: [ˈʃtɔlpɐˌʃtaɪ̯n], ⓘposłuchaj; z niem. kamień, o który się potykamy, po polsku – kamień pamięci) – określenie pomników poszczególnych ofiar nazizmu, mających postać osadzonych w bruku betonowych kostek brukowych z mosiężną tabliczką, z wyrytym na niej nazwiskiem upamiętnionej osoby, datami jej urodzin i śmierci oraz informacją o losie, jaki ją spotkał. Stolpersteiny montowane są w chodniku, zazwyczaj w pobliżu ostatniego miejsca zamieszkania upamiętnionej ofiary nazizmu. W ten sposób upamiętniono męczeńską śmierć nie tylko Żydów, ale i Romów, ludzi niepełnosprawnych, Świadków Jehowy, homoseksualistów i członków partii politycznych. Co jakiś czas kamienie pamięci są niszczone przez neonazistów, lecz są uzupełniane[1].
Pomniki tego typu zaczął tworzyć w latach 90. XX w. niemiecki artysta Gunter Demnig, który nadał im również nazwę[2].
Pierwsze kamienie pamięci pojawiły się na ulicach Kolonii w 1995 roku. Do 29 grudnia 2019 roku zainstalowano 75 000 kamieni pamięci na ulicach europejskich miast[3]. Znajdują się one na terenie ponad 20 krajów, w tym Niemiec, a także Austrii, Belgii, Czech, Węgier, Włoch, Polski, Norwegii, Ukrainy czy Holandii. W samym Berlinie jest ich np. 6000, w Hamburgu 5000, a w Kolonii 2000.
Według Charlotte Knobloch, prezeski Centralnej Rady Żydów w Niemczech, pomysł nie jest do końca trafiony, gdyż może przywodzić na myśl deptanie pamięci ofiar Holocaustu[4]. Także w Polsce pojawiły się głosy, kwestionujące ideę projektu Demniga[5].
Kamienie pamięci w Polsce
[edytuj | edytuj kod]Pierwszy stolperstein wmurowano w Polsce we Wrocławiu przed domem, w który mieszkała Edyta Stein oraz w Słubicach nad Odrą[6][7]. Umieszczono je również między innymi w Białej Podlaskiej, Łomży, Mińsku Mazowieckim, Oświęcimiu, Raczkach, Zamościu, Zgorzelcu[8][9] i w innych miastach. Do lipca 2023 roku położonych zostało ich w Polsce. Pierwsze kamienie pamięci w Warszawie pojawiły się 23 lipca 2023 roku przy ul. Złotej 62[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Niemiecki spór o pamięć wyborcza.pl, Bartosz Wieliński, 17 sierpnia 2015 [dostęp: 22 maja 2022]
- ↑ Ingrid Scheffer: Do Tread on Me!. goethe.de, październik 2007. [dostęp 2014-02-26]. (ang.).
- ↑ 75.000. Stolperstein verlegt (niem.), faz.net, Frankfurter Allgemeine Zeitung [dostęp: 2021-05-24]
- ↑ Marcin Kostaszuk, Marek Zaradniak: Przechodniu, tu mieszkali sąsiedzi. w: Głos Wielkopolski, 1 lutego 2011, s. 5.
- ↑ Szczecin potyka się o kamienie pamięci. 80 lat po pierwszej w Niemczech wywózce Żydów IPN sięgnął bruku [online], szczecin.wyborcza.pl [dostęp 2021-09-28].
- ↑ a b Beata Chomątowska, 23 lipca w Warszawie pojawią się pierwsze Stolpersteiny, czyli kamienie pamięci [online], tygodnikpowszechny.pl, lipiec 2023 [dostęp 2024-11-07].
- ↑ Pracownik UAM - Wieczór filmowy i dyskusja „25 nowych kamieni pamięci (Stolpersteine) w Słubicach i we Frankfurcie” [online], pracownicy.amu.edu.pl [dostęp 2021-09-28].
- ↑ Zamość. „Kamienie pamięci” upamiętnią rodzinę Bialskich i Wolfenfeldów | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2021-09-28].
- ↑ Krzysztof Bielawski, Pierwsze Kamienie Pamięci w Warszawie [online], jewish.pl, lipiec 2023 [dostęp 2024-11-06].