Suchań
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
Rynek w Suchaniu | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie |
1808 | ||
| Burmistrz |
Stanisława Bodnar | ||
| Powierzchnia |
3,57[1] km² | ||
| Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
|||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 91 | ||
| Kod pocztowy |
73-132 | ||
| Tablice rejestracyjne |
ZST | ||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego | |||
Położenie na mapie powiatu stargardzkiego | |||
Położenie na mapie gminy Suchań | |||
| TERC (TERYT) |
3214114 | ||
| SIMC |
0979716 | ||
Urząd miejski ul. Pomorska 72,73-132 Suchań | |||
| Strona internetowa | |||
Suchań (niem. Zachan) – miasto w Polsce w województwie zachodniopomorskim, w powiecie stargardzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Suchań.
Ośrodek administracyjny rolniczej okolicy. Dawny gród, osada i zamek książęcy przekazany w XIII wieku joannitom na komturię. Od 1654 należał do Brandenburgii. Zachowany dawny układ urbanistyczny o kształcie wrzeciona (na starą zabudowę miasta składają się domy wykonane w typie szachulcowym i muru pruskiego).
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Miasto znajduje się na terenie dzisiejszego województwa zachodniopomorskiego, w powiecie stargardzkim. Jest siedzibą gminy Suchań. Położone jest na Pojezierzu Ińskim[2]. Przez miasto przepływa niewielka struga, Reczyca.
Suchań znajduje się w odległości około 20 km od Stargardu, 18 km od Choszczna, około 80 km od Gorzowa Wielkopolskiego oraz około 60 km od Szczecina.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Około V wieku n.e. w okolice Suchania przybyli przybysze z wyspy Bornholm, którzy założyli tu odkrytą w 2006 roku osadę składającą się z ziemianek[3]. Nie jest wiadomym, kiedy została porzucona.
W początku X wieku ludność słowiańska zbudowała tu gród obronny.
Pierwsza wzmianka o Suchaniu pochodzi z 12.08.1269 roku jako lennie rycerskim.[4] Dokument dotyczył klątwy rzuconej przez legata papieskiego, Alberta Wielkiego, na Barnima I, jego ochronę oraz rycerstwo. Przyczyną był spór księcia wraz z joannitami ze Stargardu oraz Korytowa, do którego przyczyniły się książęce długi. Ponieważ joannici nie byli w stanie ich wyegzekwować, posłużyli się falsyfikatami, w których prawem zastawu przejęli część pomorskich dóbr, w tym Suchań.[5]
W celu umocnienia swojej zdobyczy we wschodniej części dzisiejszego miasta joannici zbudowali zamek na planie czworoboku, który do czasu budowy zamku w Swobnicy był ich najważniejszą siedzibą w tej części Pomorza. W 1295 r. książęta pomorscy oficjalnie nadali go joannitom zachowując jednak zwierzchnictwo terytorialne. W 1312 r. zamek stał się siedzibą joannickiego komtura. Obecnie istniejąca historyczna część miasta położona jest na równinie, wzdłuż dawnego traktu ze Szczecina i Stargardu na Mazowsze. W 1487 Suchań jest wzmiankowany jako miasteczko[6] (forma pośrednia między wsią, a miastem), rządzone wg porządku wiejskiego. Uznanie jako miasto (gmina o ustroju miejskim), zyskał dopiero w 1808 roku ordynacją całości miast pruskiej monarchii (tzw. ordynacją pruską wprowadzoną 19.11.1808).[7][8]
W okresie reformacji joannici sprzedali miasto Wolfowi Borcke, jednak książęta pomorscy nie zatwierdzili tej transakcji. W 1551 r. Suchań przeszedł pod zarząd dóbr książęcych w Szadzku. W 1637 zmarł Bogusław XIV, co zbiegło się z najazdem Szwedów na Pomorze i do końca wojny miasto przechodziło z rąk do rąk.
Układ urbanistyczny miasta to rynek z zabudowaniami z XVIII i XIX w., a dominującym elementem zabudowy jest gotycki kościół z końca XV w. Od 1653 miasto znajdowało się pod panowaniem brandenburskich Hohenzollernów. W 1701 wcielono je do Królestwa Pruskiego i aż do 1709 pozostawało w bezpośrednim posiadaniu rodziny von Schwerin. W końcu XVIII wieku na miejscu zamku zbudowano dwór. W XIX w. istniał przy mieście folwark, który w latach 1828–1831 częściowo rozparcelowano. Na gruntach pofolwarcznych powstała kolonia Suchań. Od 1850 stanowiła wraz z miastem jedną jednostkę administracyjną. Od września 1851 (prawdopodobnie do połowy lat 30.) na terenie miasta działał Elisabethstift, będący przytułkiem dla młodych dziewcząt (sierot oraz tych z ubogich domów).[9]
Miasto, na wskutek działań wojennych, zostało w 1945 roku zniszczone w 50%. 02.03.1945 r. wojska radzieckie wkroczyły do miasta.
Władze polskie zaczęły funkcjonować w dniu 23.03.1945, wówczas urząd burmistrza objął Edward Bartos. Pierwsi osadnicy pojawili się w kwietniu i maju 1945 r. Organizację szkolnictwa powszechnego powierzono Dionizemu Abramowiczowi (szkoła rozpoczęła działalność 25 maja 1945 roku). W 1984 roku wybudowano obecny obiekt szkolny[10]. W 1985 roku w centrum odsłonięto głaz pamiątkowy z napisem „Dla upamiętnienia 40 rocznicy wyzwolenia Suchania przez AR i powrotu tych ziem do Macierzy”[11]. Do roku 1998 Suchań należał administracyjnie do województwa szczecińskiego.
W 100. rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę, przed budynkiem szkoły odsłonięto tablicę upamiętniającą to wydarzenie.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy (wraz z przylegającym cmentarzem),
- Młyn Dolny[12] (zniszczony w pożarze wraz z dużą częścią wyposażenia) i tama po Młynie Górnym,
- dęby szypułkowe,
- pozostałości cmentarza żydowskiego,
- pozostałości fundamentów i wałów średniowiecznego zamku Joannitów z XIII wieku,
Instytucje
[edytuj | edytuj kod]Na terenie miasta funkcjonują:
- Urząd Miejski,
- Posterunek Policji,
- Ochotnicza Straż Pożarna,
- Niepubliczny Ośrodek Zdrowia oraz apteka,
- Placówka pocztowa,
- Żłobek i przedszkole,
- Szkoła Podstawowa im. Janusza Kusocińskiego[13],
- Biblioteka Publiczna,
- Parafia Rzymskokatolicka,
- Gminny Dom Kultury,
- Leśnictwo (podlegające Nadleśnictwu Dobrzany).
Sport
[edytuj | edytuj kod]W mieście znajduje się piłkarski stadion sportowy oraz obiekty sportowe szkoły (zespół boisk, sala gimnastyczna). W szkole działa Ludowy Uczniowski Klub Sportowy „Kusy”. Na terenie gminy oraz miasta działa Ludowy Zespół Sportowy „Orkan Suchań”, w którym trenują i grają piłkarze w grupach: seniorów, juniorów oraz trampkarzy.
Ciekawostki i legendy
[edytuj | edytuj kod]- przez Suchań przechodził prawdopodobnie szlak Celtów,
- pod kościołem mogą znajdować się krypty grobowe,
- miasto ma specyficzny mikroklimat: w czasie deszczu, w centrum Suchania jest go mniej, niż na wysokości skrzyżowania Sadłowo-Słodkówko (ok. 2km), czy w okolicznym Suchanówku.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
- ↑ Pojezierze Ińskie - mapa szlaków turystycznych [online], mapa-turystyczna.pl [dostęp 2023-08-13] (pol.).
- ↑ W Suchaniu badają osadę skandynawskich przybyszów [online], archeowiesci.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-17].
- ↑ https://kpbc.umk.pl/Content/23539/PDF/Pomorze_062_03.pdf?fbclid=IwAR0ZlB5WTGJsPcxY6jOS4qF57Pjmf_GEMc_K_YqvFd7NGbduY96gRsWC_yw
- ↑ Jak Barnim I popadł w konflikt z joannitami? [online], histmag.org [dostęp 2023-08-13].
- ↑ Gustav (1829-1864) Kratz, Die Städte der Provinz Pommern : Abriss ihrer Geschichte, zumeist nach Urkunden, in Commission bei A. Bath, 1865, s. 558 [dostęp 2023-08-13].
- ↑ H. Berghaus: Landbuch des Herzogthums Pommern und des Fürstenthums Rügen. 2: Der Saziger Kreis, insonderheit die Stadt Stargard.
- ↑ Andrzej Bierca, Marcin Majewski (red.), Katalog zabytków powiatu stargardzkiego. T. 2, Stargard: Muzeum w Stargardzie, 2010, Strona 248, ISBN 978-83-61456-28-5 [dostęp 2024-01-30].
- ↑ Rettungshaus für sittlich verwahrloste Kinder (Elisabethstift) zu Zachan., Archiwum Państwowe w Szczecinie (niem.).
- ↑ Zespół Szkół Publicznych w Suchaniu - Historia. [dostęp 2014-08-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-03)].
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka, 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 709
- ↑ https://zabytek.pl/pl/obiekty/suchan-mlyn-wodny-ob-elektryczny
- ↑ Szkoła Podstawowa im. Janusza Kusocińskiego w Suchaniu [online], spsusuchan.edupage.org [dostęp 2023-08-13].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wiejska Inicjatywa Rozwoju – Biuletyn Urzędu Miasta i Gminy w Suchaniu
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|