Piechowice

Piechowice
	miasto i gmina
	; Barokowy pałac w Piechowicach – Pakoszowie (2018)
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	karkonoski
Data założenia	XIII–XIV w.
Prawa miejskie	1967
Burmistrz	Radosław Burchacki
Powierzchnia	43,17 km²
Wysokość	360–480 m n.p.m.
Populacja (01.01.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 5798; 134,3 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 75
Kod pocztowy	58-573
Tablice rejestracyjne	DJE
	Położenie na mapie Polski Piechowice
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Piechowice
	Położenie na mapie powiatu karkonoskiego Piechowice
	50°51′20″N 15°37′08″E/50,855556 15,618889
TERC (TERYT)	0206031
SIMC	0936285
	Urząd miejskiul. Kryształowa 49; 58-573 Piechowice
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Wiadomości w Wikinews
	Strona internetowa
	BIP

Piechowice (niem. Petersdorf) – miasto w Polsce, na Śląsku, w województwie dolnośląskim, w powiecie karkonoskim.

W latach 1945–1954 siedziba wiejskiej gminy Piechowice. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa jeleniogórskiego.

Miejscowość leży nad Kamienną, niewielką rzeką dorzecza Odry, dopływem Bobru oraz uchodzącym doń w Piechowicach dopływem – Małą Kamienną^[2].

Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto miało 5798 mieszkańców^[3] (524. miejsce w kraju).

Położenie

Do Piechowic należą części miejscowości (niektóre mają status osiedla): Górzyniec, Michałowice, Pakoszów, Piastów. W latach 1976–1997 dzielnicą Piechowic był także Jagniątków, przyłączony 1 stycznia 1998 r. do graniczącej z nim Jeleniej Góry. Miasto położone jest na wysokości 360–480 m n.p.m., a granica administracyjna sięga aż do wysokości 1509 m n.p.m., gdzie znajduje się drugi co do wielkości szczyt Karkonoszy – Wielki Szyszak^[2].

Sąsiednie gminy

Gmina graniczy z gminami: Jelenia Góra, Stara Kamienica, Szklarska Poręba oraz z Czechami (przez szczyty Karkonoszy).

Historia

Huta szkła w Piechowicach (prawdopodobnie koniec XIX wieku), pocztówka ze zbiorów Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze

Założone na przełomie XIII i XIV wieku, prawa miejskie uzyskało dopiero w 1967 r.(przy czym sąsiednie wsie jako osiedla znalazły się w obrębie nowo powstałego miasta)^[2]. Geneza miasta wiąże się z Hansem Paterem, który zbudował młyn na terenie dzisiejszych Piechowic na początku XIV w. – stąd też nasiębierne koło młyńskie we współczesnym herbie miasta^[2]. Późniejsze wieki przyniosły rozwój tradycji szklarskich (obecną hutę założył Franz Heckert), podobnie jak w sąsiedniej Szklarskiej Porębie^[2]. Nowoczesny przemysł pojawił się w Piechowicach w XX w., co wynika z doprowadzenia kolei (w grudniu 1891 r., przedłużona do Szklarskiej Poręby i Kořenova w czerwcu 1902 r.) i budowy zakładów^[2]. Z uwagi na brak działań wojennych w czasie II wojny światowej przeniesiono do Piechowic produkcję z niektórych zakładów Berlina^[2]. Pozostały z tego okresu instalacje obronne (np. bunkry w Cichej Dolinie – obecnie znane w Polsce siedlisko nietoperzy)^[2].

Nazwy historyczne

Petirsdorf – 1305 rok
Petersdorff – 1550 rok
Pettersdorff – 1687 rok
Pettersdorf – 1727 rok
Petersdorf – 1747 rok
Pitschdorf, Petersdorf – 1845 rok
Piotrowice – 1945 rok
Piechowice – 1946 rok^[4]

Nazwy ulic

Piechowice aż do 2017 roku posiadały ulice, których patronami były osoby związane z ruchem komunistycznym. Dopiero w 2017 przemianowano szereg ulic, nadając im nowe nazwy, nawiązujące w znacznej mierze do charakteru i przeszłości miasta:

Michała „Roli” Żymierskiego została przemianowana na Kryształową
Aleksandra Zawadzkiego (w Górzyńcu) na Izerską
22 lipca na Lipową (przywrócenie nazwy)
Mariana Buczka na Papierników
Karola Świerczewskiego na Przemysłową
Marcelego Nowotki na Robotniczą^[5].

Neoromański kościół św. Antoniego Padewskiego

Zabytki

Kościół filialny pw. Marii Matki Kościoła w Piechowicach Michałowicach

Kościół filialny Bożego Ciała w Piechowicach Piastowie

W wojewódzkim rejestrze zabytków na liście zabytków wpisane są obiekty:^[6]:

dom, ul. Boczna 17 (d. 8), szachulcowy, z XVIII/XIX w.
pensjonat „Uroczysko”, ul. Wczasowa 6, murowano-drewniany, z 1890 r.
kolejowa wodociągowa wieża ciśnień, ul. Kolejowa, z 1909 r.

Pakoszów Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[6]:

zespół pałacowy, z XVII w., przebudowany w XIX w.:
- pałac, barokowy, nad Kamienną z 1725 roku.
- park.

Piastów Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[6]:

kościół fil. pw. Bożego Ciała, późnogotycki, z drugiej poł. XIV w., przebudowany w XV/XVI w.
cmentarz, z drugiej poł. XIX w.
ogrodzenie z bramą.

W centrum miejscowości neoromański kościół katolicki św. Antoniego Padewskiego, przy którym znajduje się makieta nieistniejącego kościoła ewangelickiego.

Struktura powierzchni

Według danych z 2023 r.^[3] Piechowice mają obszar 43,17 km², w tym:

użytki rolne: 16%
użytki leśne: 71% (w tym teren Karkonoskiego Parku Narodowego).

Miasto stanowi 6,89% powierzchni gminy.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2017^[7]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	6314	100	3289	52,09	3025	47,91
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	146,08		76,09		69,99

Piramida wieku mieszkańców Piechowic w 2014 roku^[8].

Komunikacja

Piechowice leżą na trasie drogi krajowej nr 3, która przebiega na odcinku Świnoujście – Jakuszyce oraz stanowi polską część międzynarodowej trasy E65 z Malmö do Chania. Od drogi krajowej nr 3 odchodzi droga wojewódzka nr 366 z Piechowic do Kowar, stanowiąca zarazem główną ulicę miasta (ul. Kryształowa). Miasto jest skomunikowane z Jelenią Górą, Szklarską Porębą i Karpaczem (pociągi lub autobusy).

Funkcjonuje połączenie MZK z Jelenią Górą oraz PKS Tour Jelenia Góra z Jelenią Górą i Karpaczem^[9].

Zobacz też: Piechowice (stacja kolejowa).

Oświata i sport

W mieście działają 2 przedszkola, 2 szkoły podstawowe i zespół szkół ponadgimnazjalnych (zawodówka, technikum i liceum). Po ukończeniu szkoły podstawowej absolwenci wybierają zwykle szkoły w Jeleniej Górze.

Piechowicki sport to przede wszystkim

Klub Sportowy Lechia Piechowice. Klub dzieli się na sekcję rowerową i piłkarską, dysponuje stadionem. Prezesem zarządu jest Jacek Kamiński, a wiceprezesem Daniel Potkański. Do klubu należał Marek Galiński – wielokrotny mistrz Polski w kolarstwie górskim i czterokrotny olimpijczyk (w 2008 r. w polskiej reprezentacji na igrzyskach w Pekinie). Z uwagi na dużą liczbę górskich tras rowerowych Piechowice są obecnie promowane jako „Kraina rowerów”.
Uczniowski Klub Sportowy "Krokus" Piechowice. W klubie są dwie sekcje: biathlon i narciarstwo biegowe. Klub wśród swoich wychowanków ma wielu medalistów mistrzostw polski. Do klubu należeli Konrad Badacz – wielokrotny mistrz polski w biathlonie, mistrz świata juniorów młodszych w biathlonie z 2021 oraz dwukrotny medalista Zimowego Olimpijskiego Festiwalu Młodzieży Europy 2022, na którym zdobył srebro w biegu indywidualnym oraz brąz w sztafecie mieszanej razem z Barbarą Skrobiszewską – wychowanką UKS Krokus, wielokrotną medalistką mistrzostw polski juniorów w biathlonie.

Kultura

Artystyczną wizytówką miasta jest położone w Karkonoszach osiedle Michałowice, w którym funkcjonują: galeria sztuki Pawła Trybalskiego (malarstwo surrealistyczne i metaforyczne) oraz Teatr Nasz i Teatr Cinema. Oba teatry mają charakter niepubliczny, Teatr Nasz specjalizuje się w kabarecie i regularnie wystawia spektakle dla mieszkańców i turystów, a Teatr Cinema interesuje się eksperymentami artystycznymi, uczestnicząc zarazem w krajowych i zagranicznych festiwalach. Funkcje kulturalne pełni również Piechowicki Ośrodek Kultury. Coroczną imprezą kulturalną miasta jest „Kryształowy weekend”, podczas którego prezentują się m.in. wytwórcy kryształów i grawerzy. W Piechowicach funkcjonuje huta szkła Julia, ręcznie produkująca szkło kryształowe wysyłane do Polski i na cały świat^[10].

Turystyka

Na terenie gminy przebiega wiele szlaków turystycznych PTTK i ścieżek rowerowych^[2]. W granicach miasta znajduje się Wodospad Szklarki oraz Śnieżne Kotły^[2]. W centralnej części miasta przy ul. Kryształowej rośnie 500-letni cis (dawniej uznawany za 700-letni) o wysokości ponad 10 m i obwodzie 292 cm, od 1994 objęty ochroną jako pomnik przyrody^[2]. Na pograniczu miasta znajduje się także Rezerwat przyrody Krokusy w Górzyńcu utworzony w 1962 roku w celu zachowania dla potrzeb nauki i dydaktyki, prawdopodobnie naturalnego stanowiska szafrana (Crocus L.) – znanego już w roku 1811^[2]. Rezerwat chroni izolowane, jedyne poza Tatrami i ich przedpolem, stanowisko tego gatunku w Polsce. Na terenie miasta zabytki: kościół w Piastowie z XIV w., kościół neoromański z początku XX w., założenie pałacowe w Pakoszowie z XVIII w. oraz ośrodek wypoczynkowy Uroczysko w Michałowicach – dawne sanatorium Luftwaffe^[2]. We wrześniu 2013 otworzono w centrum „Szklany Park”, w którym znajdują się wykonane w szkle technologią laserową 3D zdjęcia istniejącego niegdyś w tym miejscu cmentarza i kościoła ewangelickiego oraz zdjęcia Huty Szkła Kryształowego Julia. Całość podświetlana jest diodami LED.

Szlaki turystyczne

Piechowice – Bobrowe Skały
Przełęcz pod Śmielcem – Piechowice – Schronisko PTTK „Kochanówka” – Schronisko PTTK „Pod Łabskim Szczytem”
Borowice – Przesieka – Piechowice – Szklarska Poręba^[11]

Osoby związane z Piechowicami

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Piechowicami.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Piechowicach.

Miasta partnerskie

Úpice (Czechy)

Zobacz też

Parafia św. Antoniego Padewskiego w Piechowicach

Przypisy

↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 3: Karkonosze. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, s. 151, 152. ISBN 83-7005-168-5.
↑ ^a ^b ^c ^d GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-12] (pol.).
↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
↑ PRL – owskie nazwy znikają z Piechowic.
↑ ^a ^b ^c Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 52. [dostęp 2012-08-26].
↑ Ideo, Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30.06.2017 r., „stat.gov.pl” [dostęp 2017-11-23] (pol.).
↑ Piechowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Zweckverband Verkehrsverbund Oberlausitz-Niederschlesien (ZVON): Linie autobusowe PKS „TOUR” Jelenia Góra sp. z o.o.. [w:] zvon.de [on-line]. 2018-08-03. [dostęp 2018-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-05)]. (pol.).
↑ O nas [online], Huta Julia [dostęp 2021-01-29] [zarchiwizowane z adresu 2022-05-24] (pol.).
↑ Mapa turystyczna. [dostęp 2020-08-22].

Bibliografia

Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 3 Karkonosze, red. Marek Staffa, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa – Kraków 1993, ISBN 83-7005-168-5.
Mapa turystyczna Karkonosze polskie i czeskie 1:25 000, Wydawnictwo „Plan”, Jelenia Góra, ISBN 83-88049-26-7.

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona miasta
Współczesne fotografie i stare widokówki z Piechowic [online], wroclaw.hydral.com.pl [zarchiwizowane z adresu 2012-01-07] .

[gus2022-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .

[staffa-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 3: Karkonosze. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, s. 151, 152. ISBN 83-7005-168-5.

[populacja-3] GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-12] (pol.).

[Zarządzenie_Ministrów_Administracji-4] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

[nj24--5] PRL – owskie nazwy znikają z Piechowic.

[nid-6] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 52. [dostęp 2012-08-26].

[Ludność_Stan_i_struktura-7] Ideo, Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30.06.2017 r., „stat.gov.pl” [dostęp 2017-11-23] (pol.).

[populacja2016-8] Piechowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[PKS-Szklarska-9] Zweckverband Verkehrsverbund Oberlausitz-Niederschlesien (ZVON): Linie autobusowe PKS „TOUR” Jelenia Góra sp. z o.o.. [w:] zvon.de [on-line]. 2018-08-03. [dostęp 2018-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-05)]. (pol.).

[10] O nas [online], Huta Julia [dostęp 2021-01-29] [zarchiwizowane z adresu 2022-05-24] (pol.).

[mapa-11] Mapa turystyczna. [dostęp 2020-08-22].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Części miasta wg TERYT	Górzyniec Michałowice Pakoszów Piastów
Dawniej w granicach Piechowic	Jagniątków (1976–97)

Miasta	Karpacz Kowary Piechowice Szklarska Poręba
Gminy miejskie	Karpacz Kowary Piechowice Szklarska Poręba
Gminy wiejskie	Janowice Wielkie Jeżów Sudecki Mysłakowice Podgórzyn Stara Kamienica

Przynależność wojewódzka	woj. wrocławskie
Miasta (1945–75)	Cieplice Śląskie-Zdrój Jelenia Góra (← 1946–48 →) Karpacz (od 1959) Kowary Miedzianka (do 1945) Piechowice (od 1967) Sobieszów (od 1962) Szklarska Poręba (od 1959)
Osiedla (1954–72)	Karpacz (1954–59) Mysłakowice (1957–72) Piechowice (1956–66) Sobieszów (1954–62) Szklarska Poręba (1954–59)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Janowice Wielkie Jeżów Sudecki Karpacz (do 1954) Karpniki (do 1954) Łomnica (do 1954) Mysłakowice (od 1973) Piechowice (do 1954) Podgórzyn (od 1973) Siedlęcin (do 1954) Sobieszów (do 1954) Stara Kamienica Szklarska Poręba (do 1954)
Gromady (1954–72)	Czarne (1954–59) Dziwiszów (1954–61) Janowice Wielkie (1960–72) Janowice Wielkie I (1954–59) Janowice Wielkie II (1954–59) Jeżów Sudecki (1954–72) Karpacz (1954) Karpniki (1954–72) Kopaniec (1954–59) Kostrzyca (1954–72) Łomnica (1954–72) Maciejowa (1954–61) Miłków (1954–72) Mysłakowice (1954–56) Piechowice I (1954–55) Piechowice II (1954–61) Podgórzyn (1954–72) Rybnica (1954–59) Siedlęcin (1954–59) Sobieszów (1954) Sosnówka (1954–59) Stara Kamienica (1954–72) Szklarska Poręba (1954) Ścięgny (1954–59) Wojcieszyce (1954–72)