Plagiat

Plagiat (łac. plagium „kradzież”) – pojęcie z zakresu prawa autorskiego oznaczające skopiowanie cudzego utworu (lub jego części) wraz z przypisaniem sobie prawa do autorstwa poprzez ukrycie pochodzenia splagiatowanego utworu^[1]. Może być nim obraz, grafika, fotografia, piosenka, wiersz, praca magisterska, praca doktorska, publikacja naukowa, jak również gra komputerowa.

Odpowiedzialność karna

Każdy, kto dopuszcza się przywłaszczenia sobie utworu albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, zgodnie z art. 115 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1062) podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

Definicja i trudności z identyfikacją plagiatu

W rozumieniu potocznym plagiat to kradzież utworu lub pomysłu. Jest nazywany kradzieżą intelektualną^[2].

Z definicji jest umyślny – plagiator (osoba, która dopuściła się plagiatu) przypisuje sobie cudzą twórczość^[3], świadomie zataja źródło istotnych zapożyczeń. Według niektórych autorów …niechlujstwo i rażąca niedbałość, względnie nieumiejętność w redagowaniu przypisów nie stanowi (…) okoliczności łagodzącej^[2].

Plagiat zawsze stanowi naruszenie autorskich praw osobistych (prawo do ujawnienia autorstwa), nie zawsze musi wiązać się z naruszeniem autorskich praw majątkowych (prawo do wynagrodzenia)^[3].

Trudność w definiowaniu plagiatu wynika m.in. z tego, że cały dorobek intelektualny ludzkości powstaje w wyniku przetwarzania i rozwijania dorobku poprzedników, zatem informowanie o każdym zapożyczeniu prowadziłoby do absurdu^[3]. Na dodatek z wielu zapożyczeń nie zdajemy sobie sprawy, a plagiat jest zamierzeniem celowym. Trudno więc mówić o plagiacie niezamierzonym. Plagiatem będzie jedynie nieinformowanie o istotnych zapożyczeniach. Nie rozwiązuje to trudności, jedynie pozwala ją wskazać, bowiem kłopotliwe i nieostre może być konsekwentne rozróżnianie zapożyczeń istotnych i nieistotnych.

Rodzaje plagiatu

Plagiat jawny polega na przejęciu całości lub fragmentu cudzego utworu i opatrzeniu go własnym nazwiskiem^[2].
Plagiat ukryty występuje wtedy, gdy

„autor” przejmuje fragmenty z cudzego utworu (bez podania źródła i pierwotnego autora), a następnie „wplata” je do własnych wywodów. Mowa tutaj nie tylko do dosłownych zapożyczeń („słowo w słowo”), ale również o odwzorowaniu danego utworu przy użyciu innych wyrazów, oddających jednak dokładnie tę sama treść i konstrukcję myślową (rodzaj wywodu)^[2].

Autoplagiat

Główny artykuł: Autoplagiat.

Autoplagiat nie jest rodzajem plagiatu, gdyż ten polega na skopiowaniu cudzej twórczości. Autoplagiat jest zaś tradycyjną nazwą powtórnego publikowania własnej twórczości, bez zamieszczenia informacji na ten temat^[4]. Autoplagiat (utworów, danych) spotyka się czasem wśród naukowców próbujących w ten sposób uzyskać ilościowe powiększenie swojego dorobku.

Natomiast praktykuje się i uważa za dopuszczalne wydawanie w formie zwartej monografii zbioru już opublikowanych artykułów – ze wskazaniem miejsca ich oryginalnej publikacji.

Przyznanie pierwszeństwa odkrycia

Często otwarte przyznanie pierwszeństwa poprzednikowi przynosi więcej korzyści. Augustin-Jean Fresnel przyznał otwarcie pierwszeństwo wynalazku do skonstruowanej przez siebie soczewki Georges’owi Buffonowi, który opisał ją w Historii naturalnej. Jednak soczewka nazywana jest soczewką Fresnela, a zdarzenie podawane jest jako przykład honoru wynalazcy.

Znane przykłady plagiatu

Obraz Ferdinanda Hodlera, który stał się przedmiotem plagiatu Aleksandra Dejneki

Thomas Savery w 1699 skopiował podnośnik wody Somerseta z ok. 1628, wykupił i zniszczył wcześniejsze publikacje.
W 1890 Siergiej Mosin umieścił w swoim karabinie magazynek skonstruowany przez Leona Naganta, który następnie nieskutecznie próbował opatentować. Wywołało to skandal.
Przedsiębiorstwo „Majestic Studios” w 2008 wydało grę „Limbo of the Lost”, którą tworzono 12 lat. Okazało się, że gra to plagiat. Doszukano się miejsc akcji, postaci, przedmiotów z innych gier, takich jak Painkiller, Diablo, Oblivion, Thief 3, Morrowind, Crysis, Unreal, Return to Castle Wolfenstein. Gra wywołała skandal i została wycofana ze sprzedaży.

Przypisy

↑ Jacek Baluch, Piotr Gierowski: Czesko-polski słownik terminów literackich. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 285. ISBN 978-83-233-4066-9.
↑ ^a ^b ^c ^d Radosław Zenderowski: Plagiat. Istota – rodzaje – skutki (w odniesieniu do prac pisemnych na studiach wyższych). Instytut Politologii, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, 2008. [dostęp 2017-11-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-14)].
↑ ^a ^b ^c Teresa Grzeszak: Zagadnienie plagiatu. Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.
↑ Joanna Sieńczyło-Chlabicz, Joanna Banasiuk. Pojęcie i istota autoplagiatu w twórczości naukowej. „Państwo i Prawo”, s. 10–11, 2012.

Linki zewnętrzne

Uchwała Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich w kwestii plagiatów. pu.uni.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-16)].
Sybilla Stanisławska-Kloc Plagiat i autoplagiat, „Infos” Nr 16/2011, Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu

[Kraków-1] Jacek Baluch, Piotr Gierowski: Czesko-polski słownik terminów literackich. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 285. ISBN 978-83-233-4066-9.

[Zenderowski-2] Radosław Zenderowski: Plagiat. Istota – rodzaje – skutki (w odniesieniu do prac pisemnych na studiach wyższych). Instytut Politologii, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, 2008. [dostęp 2017-11-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-14)].

[Grzeszak-3] Teresa Grzeszak: Zagadnienie plagiatu. Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.

[4] Joanna Sieńczyło-Chlabicz, Joanna Banasiuk. Pojęcie i istota autoplagiatu w twórczości naukowej. „Państwo i Prawo”, s. 10–11, 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]