Publiliusz Syrus

Publiliusz Syrus
Imię i nazwisko	Publilius Syrus
Data i miejsce urodzenia	I wiek p.n.e. ; Antiochia Mygdonia, Syria
Data śmierci	I wiek p.n.e.
Narodowość	syryjska
Język	łacina
Dziedzina sztuki	mim literacki
	Ważne dzieła
	Putatores; Murmurco; Sententiae;
	Cytaty w Wikicytatach

Publiliusz Syrus (Publilius Syrus, nieprawidłowo Publius Syrus^[1]) – żyjący w I wieku p.n.e., wyzwoleniec, ostatni wybitny przedstawiciel teatru Republiki rzymskiej^[2], twórca aforyzmów oraz twórca, odtwórca, a także improwizator mimów literackich na scenie.

Życiorys

Publiliusz Syrus, urodzony prawdopodobnie na początku I w. p.n.e.^[2] w Antiochii Mygdoni w Syrii, przybył do Rzymu jako młody niewolnik statkiem, razem z poetą Marcusem Maniliusem oraz gramatykiem Staberiusem Erosem^[3]. Wkrótce został wyzwolony za swój talent, a jego były właściciel umożliwił mu następnie odebranie starannego wykształcenia. Swoją karierę rozpoczął występami w miastach prowincji rzymskich, gdzie szybko zyskał sławę.

Podczas igrzysk w 46 p.n.e. zorganizowanych celem uczczenia zwycięstwa w bitwie pod Tapsus (46 p.n.e), wezwał wszystkich innych mimów, by stanęli z nim w szranki pojedynku literackiego. Sędzią tego pojedynku został sam Gajusz Juliusz Cezar, który do przyjęcia tego wyzwania zmusił Decimusa Laberiusa, 60-letniego ekwitę oraz twórcę gatunku mimów literackich, nigdy do tej pory nie występującego na scenie. Publiliusz Syrus odniósł zwycięstwo nad wszystkimi zawodnikami, prezentując mim Putatores.

Ze względu na swoje upodobania do luksusowych i ekstrawaganckich potraw zyskał przydomek Sumen^[4]. Zmarł po 43 roku p.n.e. jednakże dokładna data, miejsce oraz przyczyna jego śmierci pozostają nieznane.

Twórczość

Zestawienie liczby aforyzmów autorstwa Publiliusza Syrusa według różnych autorów

Z mimów Publiliusza Syrusa pozostały zachowane^[5]:

Putatores (Obcinacze gałęzi) – tytuł i jeden krótki fragment Progredere et ne quis latibuletur, prospice.
Murmurco (Szept) – tytuł i jeden krótki fragment Cellas servorum converri . . . . . . . . . . . .
Fragment o nieznanym tytule – przytoczony przez Gajusza Petroniusza w rozdziale 55. jego książki Satyricon.

Jego mimy były jeszcze odgrywane co najmniej do czasów Nerona^[6].

Najważniejszą spuścizną Publiliusza Syrusa pozostają Sententiae (zbiór sentencji). Ich walor edukacyjny został doceniony bardzo wcześnie już przez rzymskich nauczycieli, pierwsze ich wydanie w I w. n.e. (pisał o nich już Aulus Gellius w II w. n.e.) składało się tylko z sentencji jego autorstwa, w późniejszych wydaniach parafrazowano jego sentencje oraz dodawano sentencje autorstwa Seneki lub Senece przypisywane. Sentencje Publiliusza Syrusa zebrane w średniowieczu stanowią do dziś alfabetyczny zbiór 734 aforyzmów pod tytułem „Publilii Syri Sententiae”.

Zobacz też

komedia rzymska

Przypisy

↑ J. Wight Duff, Arnold M. Duff: Minor Latin Poets. Londyn: William Heinemann Ltd., 1934, s. 3. [dostęp 2013-05-17]. Cytat: The correct form of his name, instead of erroneus "Publius" was established by [Eduard] Woelfflin, Phil. 22 (1865), 439. (ang.).
↑ ^a ^b Gesine Manuwald: Roman Republican Theatre. USA: Columbia University Press, 2011, s. 276-8. ISBN 978-0-521-11016-7. [dostęp 2013-05-17]. (ang.).
↑ Gaius Plinius Secundus: Historia Naturalis. John Bostock, M.D., F.R.S., H.T. Riley, Esq., B.A., Ed. (tłum. na ang.). T. 35.58. Londyn: Taylor and Francis, 1855. (ang.).
↑ Gaius Plinius Secundus: Historia Naturalis. John Bostock, M.D., F.R.S., H.T. Riley, Esq., B.A., Ed. (tłum. na ang.). T. 77.51. Londyn: Taylor and Francis, 1855. (ang.).
↑ BIBLIOTHECA AUGUSTANA Zachowane fragmenty dzieł Publiliusza Syrusa. [dostęp 2013-05-17]. (łac.).
↑ Moses Hadas: A History of Latin Literature. USA: Columbia University Press, 1952, s. 52. ISBN 0-231-01848-7. [dostęp 2013-05-17]. (ang.).

Bibliografia

Ludwika Rychlewska: Dzieje literatury rzymskiej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005, s. 59. ISBN 83-229-2657-X.
J. Wight Duff, Arnold M. Duff: Minor Latin Poets. Londyn: William Heinemann Ltd., 1934, s. 3-114. [dostęp 2013-05-17]. (ang.).
Decimus Laberius, Costas Panayotakis: Decimus Laberius: The fragments. USA: Cambridge University Press, 2010. ISBN 978-0-521-88523-2. (ang.).

Linki zewnętrzne

Gajusz Petroniusz: Zachowane fragmenty "Satyriconu". The Latin Library. s. LV. [dostęp 2013-05-17]. (łac.).
Publiliusz Syrus: Publilii Syri Sententiae. The Latin Library. [dostęp 2013-05-17]. (łac.).
BIBLIOTHECA AUGUSTANA Zachowane fragmenty dzieł Publiliusza Syrusa. [dostęp 2013-05-17]. (łac.).

[MLP1-1] J. Wight Duff, Arnold M. Duff: Minor Latin Poets. Londyn: William Heinemann Ltd., 1934, s. 3. [dostęp 2013-05-17]. Cytat: The correct form of his name, instead of erroneus "Publius" was established by [Eduard] Woelfflin, Phil. 22 (1865), 439. (ang.).

[RRT-2] Gesine Manuwald: Roman Republican Theatre. USA: Columbia University Press, 2011, s. 276-8. ISBN 978-0-521-11016-7. [dostęp 2013-05-17]. (ang.).

[HN1-3] Gaius Plinius Secundus: Historia Naturalis. John Bostock, M.D., F.R.S., H.T. Riley, Esq., B.A., Ed. (tłum. na ang.). T. 35.58. Londyn: Taylor and Francis, 1855. (ang.).

[HN2-4] Gaius Plinius Secundus: Historia Naturalis. John Bostock, M.D., F.R.S., H.T. Riley, Esq., B.A., Ed. (tłum. na ang.). T. 77.51. Londyn: Taylor and Francis, 1855. (ang.).

[BA-5] BIBLIOTHECA AUGUSTANA Zachowane fragmenty dzieł Publiliusza Syrusa. [dostęp 2013-05-17]. (łac.).

[HLL-6] Moses Hadas: A History of Latin Literature. USA: Columbia University Press, 1952, s. 52. ISBN 0-231-01848-7. [dostęp 2013-05-17]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]