Raport Valecha

Raport Valecha to popularna nazwa Raportu Narodowej Komisji do Spraw Więźniów Politycznych i Tortur w Chile. Raport ten został opublikowany 29 listopada 2004 r. Opisano w nim szczegółowo nadużycia służb kierowanych przez reżym Augusto Pinocheta w latach 1973 - 1990. Zeznania składane przez poszkodowanych zostały utajnione na 50 lat. Nie mogą one zostać użyte w procesach dotyczących łamania praw człowieka, w przeciwieństwie do „archiwów terroru” opisujących wydarzenia w Paragwaju oraz operacji Kondor.

Charakterystyka raportu

Raport został przygotowany na wniosek prezydenta Chile Ricardo Lagosa przez ośmiu członków Narodowej Komisji do Spraw Więźniów Politycznych i Tortur, która powstała w sierpniu 2003 roku. Przewodniczył jej biskup Sergio Valech, należeli do niej: María Luisa Sepúlveda zastępczyni przewodniczącego, prawnicy Miguel Luis Amunátegui, Luciano Fouillioux, José Antonio Gómez (przewodniczący partii PRSD), Lucas Sierra, Alvaro Varela i psycholog Elizabeth Lira. Upublicznili raport, przez internet i w formie skróconej przez większość Chilijskich i światowych mediów w listopadzie 2004 r., podsumowując rezultaty 6-miesięcznego śledztwa. Drugą część raportu upowszechniono w czerwcu 2005 r.

Raport opiera się na złożonych przed Komisją zeznaniach 35 865 świadków, z czego 27 255 było ofiarami prześladowań. 94% z osób zeznało, że były torturowane. 11 osób narodziło się w więzieniu, a 91 dzieci było więzionych razem z rodzicami. Inną grupą było 978 nieletnich w czasie aresztowania. Średni czas więzienia osób wynosił pół roku. 1 czerwca 2005 r. opublikowana została druga część raportu. Zawiera ona też udokumentowane przypadki morderstw 1201 poszkodowanych osób, w tym 86 dzieci młodszych niż 12 lat, włączając w to nienarodzone dzieci, co daje razem 29 000 przypadków tortur (według związków poszkodowanych, przy zastosowaniu definicji tortury uznanej przez ONZ, w Chile torturom poddano ok. 400 tys. osób). Większość nowych przypadków nie została zawarta w pierwszym raporcie, ponieważ ich rodzice zostali straceni lub byli uznani za „zaginionych” - nie było zatem świadków potwierdzających zatrzymania (porwania) i zdarzenia, które nastąpiły później. Komisja ustaliła, iż 67,4% opisanych przypadków miało miejsce w pierwszym roku zamachu (1973 r.).

Rząd wprowadził pieniężną rekompensatę (pensja w wysokości około 140 euro, która jest niższa niż przeciętna krajowa wynosząca 150 euro), dla osób z problemami zdrowotnymi. Rodziny ofiar (3000 osób już nie żyje) nie otrzymały żadnego odszkodowania. Zgodnie z paragrafem 1040 raportu zeznania świadków zostały utajnione na 50 lat. Nie mogą one zostać użyte w procesach dotyczących łamania praw człowieka ani zostać upublicznione. Związki byłych politycznych więźniów nie dostały prawa dostępu do zeznań.

Cytat z Raportu

Świadomie lub nieświadomie cały kraj pogrążył się w konspiracyjnej ciszy dotyczącej torturowanych ludzi. Przetrzymywanie w aresztach oraz tortury, były polityką rządu podczas reżymu, ustalaną i promowaną przez wpływowych polityków. Do tego celu zorganizowano środki, ludzi z różnych organizacji, ustanowiono dekrety oraz prawo, które chroniło takie represyjne zachowania. Represje miały poparcie w sądownictwie, które jako jedyne nie podlegało reżymowi, poparcie było czasem otwarte, często jednak dające się tylko wywnioskować z przebiegu procesów.

[Ponad 18 000 z 35 868 przesłuchanych osób] stwierdziło, że zostało zatrzymane pomiędzy sierpniem a grudniem 1973 r. W tym czasie, tortury stosowała armia i Carabineros [paramilitarna policja], praktyki te stosowano na skalę masową w całym kraju.

[Ponad 5 266 przesłuchanych osób] było politycznymi więźniami zatrzymanymi pomiędzy styczniem 1974 a sierpniem 1977, zastosowano wtedy nowe metody tortur. Do 1974 roku DINA (Narodowa Dyrekcja Wywiadu) była w pełni legalna oraz posiadała własny budżet.

[Blisko 4 000 przesłuchanych osób] stało się politycznymi więźniami, po zatrzymaniach pomiędzy sierpniem 1977 i marcem 1990. Ostatni okres trwania represji został przypieczętowany przez członków CNI (Narodowe Centrum Informacyjne). 3 059 osób było w tym czasie przetrzymywanych w ośrodkach CNI. W tym czasie wzrosło niezadowolenie z reżymu, aktywność policji i Carabineros wzrosła, ludzi gwałtem zamykano (na krótsze okresy) i torturowano (zwyczajnymi metodami). Część osób oddawano do dyspozycji CNI, wojsku lub trybunałom i kierowano na procesy.

Zeznania

Przed komisją zeznawało 3 399 kobiet, niemal wszystkie były przedmiotem seksualnego napastowania, 316 kobiet zostało zgwałconych. 229 z nich zostało zatrzymanych podczas ciąży. Z powodu cierpień wywołanych torturami w 20. przypadkach doszło do przerwania ciąży, a w 15. efektem były przedwczesne narodziny w więzieniu. Trzynaście kobiet twierdziło, że zaszło w ciążę w wyniku gwałtów dokonanych przez strażników, 6 z tych ciąż skończyło się urodzeniem dzieci.

Zatrzymania i przesłuchania prowadzono w rozmaitych obiektach: w bazach wojskowych, posterunkach policji, na statkach, w urzędach miejskich, na stadionach (m.in. na stadionie narodowym), w obozach jenieckich, więzieniach i tajnych więzieniach kierowanych przez DINA i CNI.

Praktycznie każdy przesłuchany przez Komisję zapewniał, że aresztowania były przeprowadzane bardzo brutalnie, w obecności dzieci, zwykle w środku nocy, z krzykami, strzałami i grożeniem śmiercią osobom zatrzymanym i członkom ich rodziny, co samo w sobie tworzyło atmosferę terroru i zastraszenia w całym kraju.

Warunki w więzieniach bywały różne; na ogół jednak zatrzymani spali na gołej podłodze, bez materaca lub koca; często bez jedzenia i wody, lub z bardzo skromnym posiłkiem. W więzieniach Pinocheta przetrzymywano więźniów w zatłoczonych i niezdrowych warunkach, bez dostępu do toalet i wanien. Więźniowie byli zazwyczaj poddawani stałym upokorzeniom i nadużyciom siły.

W obiektach DINA istniały szczególnie niezdrowe warunki bytowe dla więźniów, połączone ze stałym naciskiem psychologicznym. Każdy zatrzymany był doprowadzany do aresztu z zawiązanymi oczami. W podobny sposób doprowadzano też aresztantów na brutalne przesłuchania.

Świadkami Komisji było 23 856 mężczyzn i 3399 kobiet. 766 osób w dniu aresztowania miało 16 i 17 lat; 226 miało 13 do 15 lat; a 88 miało 12 lat lub mniej. Wszyscy oni przeżyli urazy psychiczne i fizyczne a także tortury, które jeszcze w dniu przesłuchań przed Komisją pozostawiły w nich wyraźny, traumatyczny ślad.

Świadkowie dokładnie opisywali skutki behawioralne, emocjonalne i psychologiczne aresztowań i traktowania w więzieniach. Niemal wszyscy opisywali też swoje osobiste odczucia, zarówno z czasu samego pobytu w więzieniach, jak i trwające do dnia przesłuchania przed Komisją. Typowymi emocjami w trakcie aresztowania i pobytu w więzieniach były: niepewność, strach, upokorzenie, zawstydzenie i poczucie winy. Charakterystyczne emocje trwające do dnia przesłuchania obejmowały: przygnębienie oraz drążący i beznadziejny niepokój. U niektórych osób stwierdzono kłopoty z utrzymywaniem koncentracji i pamięcią; inni opowiadali o konfliktach i kryzysach rodzinnych, kończących się często zniszczeniem ich małżeństw. Wspominali również o odrzuceniu przez znajomych i środowisko. Ofiary najbardziej wspominały zaburzenia snu i chroniczną bezsenność, oraz behawioralne zahamowania takie jak fobie i lęki.

Metody tortur

Metody tortur opisane przez świadków przed Komisją:

Katowanie
Seksualna agresja i gwałty
Umyślne uszkodzenia ciała
Wiązanie i zawieszanie ludzi na hakach
Zmuszanie do zajmowania określonych, niewygodnych pozycji
Rażenie elektrycznością
Groźby
Pozorowanie egzekucji poprzez wymianę ognia (przez oddział)
Upokarzanie
Obnażanie aż do nagości
Zmuszanie do patrzenia i słuchania torturowania innych osób
Rosyjska ruletka
Zmuszanie do patrzenia na egzekucje
Zamykanie w karcerze
Odbieranie poczucia sensu życia
Celowe uniemożliwianie lub częste przerywanie snu
Duszenie
Wystawianie na ekstremalne temperatury

Krytyka

Chilijski Związek Byłych Polityków - Więźniów Dyktatury, skrytykował zbyt ostre kryteria, jakie dobrała Komisja Valecha przy pisaniu raportu, do definicji tortur, w porównaniu do tych, które zaakceptowały Narody Zjednoczone:

Zatrzymanie musiało trwać dłużej niż pięć dni (w 1986 w Santiago, 120 tysięcy ludzi było zatrzymanych przez siły zbrojne. Z tych 120 tysięcy tylko 24 000 były przetrzymywane przez carabineros dłużej niż cztery i pół dnia).
Zatrzymani musieli przebywać w jednym z 1200 oficjalnych miejsc tortur z listy komisji (wliczając w to Villa Grimaldi, Colonia Dignidad itd.). Odrzucono wszystkie przypadki tortur w pojazdach oraz na ulicy. Od 1980 roku CNI, które zastąpiło DINA, nie brało już ludzi do miejsc zatrzymań, ofiary tych zatrzymań nie zostały więc uwzględnione w Raporcie. Powoduje to, że podawana przez Raport proporcja 67,4% przypadków nadużyć, które miały miejsce w 1973 roku nie może być uznana za wiarygodną. Np. Carmen Gloria Quintana, która została spalona żywcem w połowie lat ’80, nie została uznana za ofiarę tortur według kryteriów tej komisji.
Zatrzymania musiano dokonać na terenie kraju (z wyjątkiem operacji Kondor).
Zatrzymania musiała dokonać DINA, chilijska tajna policja, co wyłączyło z Raportu wszystkie tortury dokonane przez armię lub zwykłą policję.

Związek Więźniów Dyktatury podkreślał też fakt, że komisja przesłuchiwała tylko przez pół roku przy małym nagłośnieniu medialnym w kraju. Stało się to wbrew wytycznym Narodów Zjednoczonych postulujących, aby przedłużono okres przesłuchań. Na prowincji jedynym sposobem uzyskania informacji o przeprowadzaniu przesłuchań był Internet. Osoby z prowincji, które zdołały dowiedzieć się o pracach komisji musiały zeznawać w obecności lokalnych władz, w których nadal często zasiadali ci sami politycy, którzy wcześniej sami uczestniczyli w aparacie terroru. Komisja przesłuchiwała tylko w godzinach pracy, zmuszając ludzi do proszenia pracodawców o zezwolenia na zeznawanie, przy czym pracodawcom pozostawiono możliwość odmowy zezwolenia. Nie przyznano żadnej psychologicznej pomocy ofiarom tortur, które ponownie przeżywały horror sprzed lat, niektóre z nich przeżywały przesłuchanie jako powrót do bycia ofiarą. Byli więźniowie polityczni informowali o przypadkach odrzucenia zeznań dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia z powodu niemożności opisania przez nich dokładnie wszystkich szczegółów torturowania i daty aresztowania, część z tych dzieci miało pięć lub mniej lat w czasie aresztowania.

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona o raporcie po hiszpańsku
Strona rządowa o raporcie. gobiernodechile.cl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-08-24)].
Ofiary tortur w Chile wygrywają odszkodowanie po angielsku (BBC)
Dożywotnia pensja dla ofiar tortur z Chile po angielsku (The Guardian)
Chilijska armia uznaje współodpowiedzialność za zbrodnie Pinocheta
Dyktatura Augusto Pinocheta znęcała się także nad dziećmi. liberator.lbl.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].